25-a de majo

majo 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

La 25-a de majo estas la 145-a tago de la jaro (la 146-a en superjaroj) laŭ la Gregoria kalendaro. 220 tagoj restas.

Je la 25-a de majo okazis, interalie:

Eventoj[redakti | redakti fonton]

-585: Suneklipso antaŭkalkulita de Taleso de Mileto
-240: Unua registrita apsido de Haleja kometo
451: Sasanidoj venkis ribeliĝintajn armenojn en la batalo de Avarajr
1085: Reĝo Alfonso la 6-a de Leono kaj Kastilio liberigis Toledon de la maŭra regado
1223: Pollando: Ujazd iĝis urbo de Opola provinco
1455: Venko de pola armeo kontraŭ la prusa en batalo de Iława Pruska
1477: La Nuremberga artisto Veit Stoß komencis laboron pri la retablo de Krakovo por Mariapreĝejo, mendita de la Krakova Urba Konsilio
1521: Marteno Lutero estis deklarita eksterleĝulo kaj herezulo de la imperia dieto
1579: Ivano la Terura sendis leteron al Donaj kozakoj - la tago konsiderata kiel fonda por la kozakoj
1632: Tridekjara milito: Albrecht von Wallenstein rekonkeris Pragon de saksianoj
1659: Richard Cromwell rezignis pri posteno lordo-protektanto de Anglio kaj Skotlando
1676: Skania Milito: senrezulta marbatalo apud Rügen
1720: Al haveno en Marsejlo alnavigis de Proksima Oriento ŝipo, kies malsaniĝinta ŝipanaro kaŭzis dujaran pesto-epidemion kun pli ol 40 mil mortintaj viktimoj
1787: En Filadelfio kunsidis Usona Kongreso, kiu pretigis projekton de Usona Konstitucio kun intenco revizii la Artikolojn de Konfederacio
1810: Revolucio de Majo: en Argentino formiĝis unua registaro sendependa de hispanaj regantoj, establita dum cabildo abierto
1821: Klemens von Metternich iĝis kanceliero de Aŭstra imperio
1842: Prago: aŭstro Christian Doppler priskribis fenomenon konatan poste kiel efiko de Doppler
1846: Napoleono la 3-a fuĝis de la fortikaĵo Ham, kie li estis enprizonigita pro provo de puĉo, kaj iris al Anglio
1850: Al Zoo de Londono alvenis Nila hipopotamo
1869: Viena Ŝtata Operejo ĉe la Viena Ringstrato malfermiĝis kune kun Don Giovanni de Mozart
1881: Nacia himno de Venezuelo Gloria al Bravo Pueblo oficialiĝis
1895: Irlanda literaturisto Oscar Wilde estis kondamnita al dujara peza punlaboro pro samseksemo
1901: Atleta Klubo Rivero Plata fondiĝis en Bonaero
1911: Plurjara diktatoro de Meksiko Porfirio Díaz estis faligita
1913: Aŭstra-hungara oficiro de kontraŭspionejo kaj samtempe spiono de la Rusia Imperio en la Aŭstra-Hungara Imperio Alfred Redl sinmortigis pro malkaŝiĝo unu tagon pli frue - praga ĵurnalisto Egon Erwin Kisch ne permesis silentigi la aferon
Unua Mondmilito:
- 1914: Brita Ĉambro de komunuloj donis al Irlando pli da suvereneco, tamen la enlanda regado ne estis efektivigita ĉar la unua mondmilito kaj Paska Ribelo en 1916 ŝanĝas politikan scenon
- 1915: Dua batalo de Ipro finiĝis senrezulte, dum kiu la germana armeo uzis venenajn gasojn - aliancanaj perdoj ĉ. 70 mil viktimoj, la germanaj 35-40 mil
1922: Lenin travivis unuan el la serio de apopleksioj, kiuj igis lin malkapabla por regi
1926: En Parizo estis pafmortigita de juda studento prezidento de Ukraina Popola Respubliko en ekzilo Simon Petljura
1935: Afrik-usonano Jesse Owens akiris 5 mondrekordojn dum la Somera Olimpiko (4 dum 45 minutoj en An-Arbaro)
1938: Hispana Enlanda Milito: 313 personoj pereis en aeratako al Alakanto
Dua mondmilito:
- 1940: Germana okupado de Pollando: en Wojsławice (distrikto Chełmski) SS-taĉmento pafmortigis 12 polojn, kaj laŭvicajn 100 oni forveturigis por trudlaboro al Germanio; Episkopejo en Katowice rekomendis en cirkulero al ĉiuj subigitaj pastroj enskribiĝi al germana nacieca listo; Guberniestro Hans Frank akceptis episkopojn de Częstochowa, Kielce kaj Sandomierz, kiuj petis i.a. liberigi de koncentrejo arestitajn episkopojn de Lublinio, ebligi instruon de religio kaj servi kiel animzorgantoj (ankaŭ en malliberejoj), restarigi 3 festojn; episkopo Splett malpermesis konfespreni en la pola lingvo en diocezoj de Gdańsk, Chełmno kaj parte en Płock; 5 polaj oficiroj fuĝis nokte de transporto de militprizono en Wolfsberg ĝis la alia, por polaj oficiroj, Woldenberg en Dobiegniew; Nederlando: Arthur Seyß-Inquart iĝis komisaro de Nazia Germanio; Okcidenta Fronto: pola ŝipo "Błyskawica" (Fulmo) komencis partopreni en la protekto dum evakuado de Aliancaj trupj de Dunkerque
- 1941: En kelkaj grandaj urboj de Ĝenerala Gubernio sur domoj de germanoj aperis surskriboj: Noch ist Polen nicht verloren (Ankoraŭ Pollando ne pereis); Vaŝingtono: la 3-a dutaga Ĝenerala Kunveno de Konsilio de la Pola Diasporo en Ameriko finiĝis per 7-punkta rezolucio salutante kreon de la pola armeo en Kanado; Salzburg: ĉefo de Supera Komandantaro de Wehrmacht generalo Alfred Jodl informis finnan ĉefon de Ĝenerala Stabo pri la germana operaca planado kontraŭ Sovetunio
- 1942: Germana guberniestro de Varto-lando ordonis ĉi-tage amase mortigi grizajn kornikojn, al kio devigis ankaŭ polojn - la birdojn oni devis transdoni al fiksitaj lokoj, per ilia viando oni nutrigis i.a. sovetajn militkaptitojn kaj judojn; Volinio: en Kiwerce germana ĝendarmaro kun kunlaborisma ukraina polico murdis 270 judojn; Pola Rezistomovado: taĉmentoj de Kamparanaj Batalionoj el areo Kolbuszowa forprenis de germana bieno 18 bovidinojn, kaj apud Koniecpol eksplodigis trajnon - sekvis 5-hora paŭzo; filma melodramo Casablanca komencis surbendiĝi en Usono - tio okazis dum la reĝimo de Vichy en maroka urbo Kazablanko
- 1943: Cedanta guberniestro de Zamość-regiono deklaris parolante kun Joseph Goebbels, ke SS planis deporti de tie ankoraŭ 190 mil polojn; Pola Rezistomovado ĝis tiu ĉi tago faris en Radom-regiono 455 atakojn kontraŭ segejojn kaj transportojn de ligno por malebligi ĝian forveturigon al Nazia Germanio; itala 244-a aviada skadro atakis Sudanhavenurbon kaj aerodromon apud Asmero; nokte Bomba Skadro de RAF atakis Duseldorfon - signifa parto de bomboj falis al Rejno
- 1944: Gestapo forveturigis de Varsovio 60 virinojn al Koncentrejo Ravensbrück; en Pińczów aperis la lasta numero de revuo "Na Czasie" (Ĉi-Tempe); likvida taĉmento plenumis verdikton kontraŭ inspektoro de distrikto Radom Erik Schutze - serioze vundita; germana sensukcesa operaco mortigi Josip Broz Tito kaj likvidi stabon de Supera Popolliberiga Militistaro kune kun Jugoslavaj Partizanoj komenciĝis; Itala Fronto: polaj regimentoj de Karpataj Ulanoj kaj de la 15-a de Poznań-Ulanoj ekokupis parton de la Provinco de Frozinono, Dua Pola Korpuso konkeris Piedimonte San Germano
- 1945: Jugoslava Popola Armeo, sub soveta komando, laŭ insisto de brita registaro, finis sian retiriĝon de Karintio (lime de antaŭmilita Aŭstrio), kion komencis la 19-an de majo; Aliancanoj: ĉefoj de kunligitaj staboj decidis pri paraŝuta operaco al japana insularo la 1-an de novembro 1945; nokte 21-a Bomba Korpuso atakis Tokion
1946: Jordanio fariĝis sendependa de Britio - per akcepto de la reĝ-titolo definitive (la kontrakto estis jam je la 22-a de marto)
1948: Soveta okupado de Pollando: rezulte de justica murdo, en Varsovia prizono sovetaj kunlaboristoj alivestitaj en polajn uniformojn ekzekutis pro ŝajna spionado Witold Pilecki, aŭtoron de la raportoj de Pilecki el la koncentrejo Aŭŝvico, polan heroon dum la germana kaj soveta okupadoj - laŭ brita historiisto unu el 6 la plej kuraĝaj rezistantoj dum la dua mondmilito (lia korpo estas plu serĉata, la familio spertis reprezaliojn)
1954: En Vjetnamio pereis hungara foto-raportisto Robert Capa, aŭtoro de fotoj pri 5 militoj (Hispana Enlanda Milito, Dua japana-ĉina milito, Dua mondmilito, la unua araba-israela milito kaj la Unua Hindoĉina Milito) kaj de aliaj eventoj
1955: Brita ekspedicio grimpis Kangchenjungan, la trian laŭ alteco montopinton de la mondo
1960: Muzeo Tikotin de Japana Arto malfermiĝis en israela Hajfo - unusola en Mezoriento
1961: Projekto Apollo: usona prezidento John F. Kennedy dum la kongresa parolado prezentis projekton sendi sur la Lunon ĝis fino de la 1960-aj jaroj homon kun ties sekura reveno Teren
1961: Prezidento John F. Kennedy fondis specialan unuon de la usona mararmeo - SEAL
1963: Organizaĵo por Afrika Unueco fondiĝis en Adis-Abebo (escepte de Maroko)
1965: Usona bluso-muzikisto Sonny Boy Williamson II trovita morta
1969: Premiero de la usona filmo Meznokta vakero
1973: Al usona kosmostacio Skylab alvenis ĝia unua skipo
1977: Premiero de la sciencfikcia fantazia filmo Stelaj Militoj - Nova Espero, reĝisorita de George Lucas - la unua el 9 Stelaj Militoj
1979: Malaperigo: usona knabo Etan Patz malaperis en Nov-Jorko
1981: Ŝtatestroj de ses landoj en la Persa Golfo subskribis ĉarton en Abu-dabio oficiale kreante la Kunlaboran Konsilion de la Golfo - Golfa Koopera Konsilo fondiĝis
1993: Internacia Pun-Tribunalo por Eksa Jugoslavio kreiĝis per rezolucio n-ro 827 de la Konsilio pri Sekureco de Unuiĝintaj Nacioj
1997: En Pollando referendumo decidis pri akcepto de la Konstitucio de Pola Respubliko
2000: Israelo finis la 22-jaran okupon de suda Libano
2002: Estonio: la 47-a Eŭrovido-Kantokonkurso okazis en Talino
2003: Néstor Kirchner iĝis prezidento de Argentino
2006: Pilgrimado de papo Benedikto la 16-a al Pollando, kun devizo Estu firmaj en la kredo, komenciĝis
2008: Michel Sulaiman iĝis prezidento de Libano
2009: Pollando: en Varsovio kreiĝis Radio Wnet kiel interkona retejo kaj interreta radio
2009: Sekureca Servo de Ukrainio komencis oficialan enketadon pri Holodomoro en la jaroj 1932-1933 kiel la krimo de genocido farita de Sovetunio
2010: Prezidento de Egiptio Hosni Mubarak malfermis aerhavenon en provinco Saŭhaĝ
2010: Ducentjariĝo de Argentino celebrata
2012: Kadre de la dua testa flugo de la usona Kosmoŝipo Dragon unuafoje en historio komerca kosmoŝipo ligiĝis kun la Internacia Kosmostacio
2012: Siria enlanda milito: 108 personoj pereis kaj ĉirkaŭ 300 vundiĝis en la masakro de Hula farita de siria armeo kaj porregistara milico ŝahiba kontraŭ civiluloj en Hula apud Homs
2014: Petro Poroŝenko gajnis antaŭtempan prezidentan baloton en Ukrainio
2014: Eŭropaj balotoj por la Eŭropa Parlamento finiĝis
2016: Post dujara enprizonigo en Rusio pilotino Nadija Savĉenko triumfe revenis en Ukrainion - forkaptita de por-rusaj separistoj kaj interŝanĝita kontraŭ du rusaj militkaptitaj oficiroj
2018: En Eŭropa Unio ekvalidis la Ĝenerala Datum-Protekta Regularo