17-a de majo

majo
lu	ma	me	ĵa	ve	sa	di
		1	2	3	4	5
6	7	8	9	10	11	12
13	14	15	16	17	18	19
20	21	22	23	24	25	26
27	28	29	30	31
aranĝo de 2019 tagoj

La 17-a de majo estas la 137-a tago de la jaro (la 138-a en superjaroj) laŭ la Gregoria kalendaro. 228 tagoj restas.

Je la 17-a de majo okazis, interalie:

Eventoj

• 352: Libero iĝis papo
• 884: Hadriano la 3-a iĝis papo
• 1101: Reĝo de Jerusalemo Baldueno la 1-a konkeris Cezareon Apudmaran
• 1257: Rikardo kroniĝis kiel reĝo de Germanio
• 1410: Johano la 23-a iĝis kontraŭpapo
• 1557: Pollando: Augustów iĝis urbo
• 1602: Dum pola-sveda milito pola-kozaka armeo konkeris fortreson Fellin
• 1606: En Moskvo okazis nupto inter caro Falsa Demetrio la 1-a kaj polino Marina Mniŝek
• 1642: Francoj fondis fortikaĵon Ville-Marie; nun Montrealo
• 1656: Rusio deklaris militon kontraŭ Svedio
• 1792: Borso de Novjorko (NYSE) estis fondita.
• 1809: Francio aneksis Papan Ŝtaton
• 1814: Norvegio akiris sian konstitucion
• 1849: Misurio: granda incendio de la urbo Sankta Luiso
• 1860: Munkeno: germana sporta klubo TSV 1860 München fondiĝis
• 1863: En Horki apud Kobrin komenciĝis la unua batalo de januara ribelo kontraŭ Rusia Imperio, en kiu komandis pola generalo Romuald Traugutt
• 1864: Premiera plenumo de la himno de Norvegio Jes, ni amas ĉi landon
• 1865: Parizo: Internacia Telegrafia Asocio fondiĝis (nun Internacia Telekomunika Unio)
• 1875: En Louisville okazis la unua Kentukia Ĉevalvetkuro
• 1882: Plena suna eklipso videbla en Norda Afriko, Okcidenta Azio kaj Ĉinio
• 1890: Opero Cavalleria rusticana de Pietro Mascagni inaŭguris en Romo la italan verismon
• 1901: Plena suna eklipso videbla sur la Hinda Oceano
• 1902: Alfonso la 13-a kroniĝis kiel reĝo de Hispanio
• 1902: En Grekio estis malkovrita Meĥanismo de Antikithera por kalkuli situon de astroj
• 1915: Unua mondmilito: germanoj haltigis ofensivon de rusoj apud Jarosław
• 1920: Inaŭgura flugo de la nederlanda Reĝa Aviada Kompanio
• 1920: Pola-bolŝevika milito: Ĉefkomandanto Józef Piłsudski ordonis krei Nordan Fronton
• 1925: Tereza de Lisieux estis kanonizita de la papo Pio la 11-a
• 1926: Wilhelm Marx iĝis kanceliero de la Vajmara Respubliko
• 1928: La 9-a Somera Olimpiko komenciĝis en Amsterdamo
• 1930: En Nov-Jorko oni komencis konstrui Rockefeller Center, la plej grandan komercan komplekson de konstruaĵoj en la mondo
• 1933: Norvegio: faŝisma politika partio Nasjonal Samling fondiĝis
• 1939: Brita mandato Palestino: rezulte de arabaj premoj Britio anoncis t.n. Blankan Libron, permesantan alvenon de apenaŭ 15 miloj de judaj setliĝontoj al Palestino dum 5 jaroj
• Dua mondmilito en Pollando kaj la mondo:
  • 1940: Kadre de Intelektul-kampanjo en Grandpolujo gestapo arestis polojn, kiuj antaŭmilite aktivis politike kaj deportis ilin al koncentrejoj; germanaj regopovoj amase deportis polan loĝantoron de distrikto Sieradzki; dioceza episkopo de Gdańsk Carl Maria Splett sub premo de gestapo ordonis forigi de preĝejoj ĉiujn objektojn kun pola surskriboj; gestapo skribe admonis de la 15-a de decembro 1939 ĝis tiu ĉi tago en distrikto Łobez 20 germanajn bienposedantojn pro kontaktoj kun polaj militkaptitoj
  • Germana armeo aneksis Bruselon; Londono: malfermo de la ekspozicio Pollando, kia estis kaj kia estas en Selfridge Auditorium
  • 1941: En Varsovia fabriko de tabako finiĝis duhora ĉiutaga striko de polaj laboristinoj, daŭranta de la 12-a de majo - gestapo arestis parton de ili; germanoj arestis multajn aktivulojn de konspira Nacia Partio - pereis en Aŭŝvico
  • 1942: Gestapo murdis grupon de aktivuloj en Varsovia geto; en malliberejo en Katowice hitleranoj senkapigis 9 polojn; dum ekstermigo de du polaj vilaĝoj taĉmento de SS en Siedliszcze kaj Tuhanie pafmortigis 26 personojn
  • 1943: En koncentrejo Majdanek germanoj gasumis 151 infanojn; gestapo pafmortigis en Żarnowiec 40 personojn - revenĝe grupo de Popola Armeo atakis gardejon de plua polico; Volinia masakro: komandejo de Pola Enlanda Armeo en Lvovo ordonis aranĝi memdefendon en vilaĝoj kaj setlejoj kontraŭ atakoj de ukrainoj; pola rezista movado en Ĝenerala Gubernio entreprenis 121 kontraŭgermanajn agojn; membroj de Kamparanaj Batalionoj detruis nokte de la 16-a/17-a de majo dokumentojn en 11 el 13 komunumaj oficejoj en distrikto Krasnostawski
  • 1944: Germana polico pafmortigis en antaŭurbo de Chełm kelkdekon de personoj, en Nowy Sącz 17 loĝantojn de Mszana Dolna kaj aliloke 5 personojn; Batalo de Monte Cassino: la Dua Pola Korpuso kune kun aliancanoj eniris la 5-an atakon en regiono Montokasino
  • 1945: En vilaĝo Klichy apud Brańsk NKVD murdis 27 soldatojn de Naciaj Armitaj Fortoj de Pollando kaj 3 vilaĝanojn
• 1953: En Varsovio komenciĝis la 10-a Eŭropa Ĉampioneco pri Boksado - polaj boksistoj gajnis 5 ormedalojn
• 1954: Usono aboliciis rasan segregacion en publikaj lernejoj
• 1963: Nacia Parko Gigantmontaro kreiĝis en Ĉeĥio
• 1970: Thor Heyerdahl eknavigis de Maroko trans Atlantikan Oceanon sur fragmita floso Ra II
• 1972: Federacia Parlamento ratifis la pakton Pola Popola Respubliko-Germana Federacia Respubliko pri agnosko de la nova pola-germana landlimo laŭ la riveroj Odra kaj Neiße, kies bazo estis pli frua simila pakto Sovetunio-GFR (la postmilita periodo finiĝis, ĉar Okcidenta Germanio ĝis nun ne agnoskis la limojn)
• 1972: Membroj de la itala eksterparlamenta organizaĵo Daŭra Lukto murdis en Milano Luigi Calabresi
• 1973: Oni komencis televide prezenti enketadon de senata komisiono pri la skandalo Watergate
• 1980: En Sud-Koreio oni enkondukis militjuron - masakro ĝis 2 mil personoj en Kŭangĵuo
• 1981: En Varsovia Politekniko okazis la 1-a Tutpollanda Foiro de Samizdatoj, organizita de la Sendependa Asocio de Studentoj - oni prezentis ekspozicion de ĉ. 500 titoloj
• 1984: Pollanda Olimpika Komitato sekvis sovetan decidon kaj ne sendis polajn sportistojn al la 23-a Somera Olimpiko en Los-Anĝeleso
• 1991: Tim Berners-Lee oficiale prezentis en CERN agmanieron de la Tut-Tera-Teksaĵo
• 1992: Beatigo de Josemaría Escrivá de Balaguer, fondinto de Opus Dei
• 1995: Jacques Chirac fariĝis prezidento de Francio
• 1996: En Italio ekfunkciis la unua registaro de Romano Prodi
• 1997: Laurent Kabila fariĝis prezidento de Demokrata Respubliko de la Kongo
• 2007: François Fillon iĝis ĉefministro de Francio
• 2007: Amasa atako de retpiratoj kontraŭ Estonio komenciĝis - oni blokis servilojn kaj paĝojn de la Parlamento de Estonio, bankoj kaj aliaj institucioj
• 2009: Dalia Grybauskaitė elektiĝis prezidentino de Litovio
• 2010: Barato: 44 policanoj pereis en embusko de naksalitoj en subŝtato Ĉhatisgaro
• 2016: En serio de ok teroristaj atencoj en Bagdado 101 personoj pereis kaj ne malpli ol 194 vundiĝis

Naskiĝoj

• 1490: Albreĥto, la lasta Alta majstro de Ordeno de germanaj kavaliroj, el Frankofonia branĉo de Hohencolernoj (m. 1560)
• 1749: Edward Jenner, angla kuracisto, malkovrinto de vakcinado kontraŭ variolo (m. 1823)
• 1763: Pierre-Auguste Adet, franca diplomato kaj kemiisto (m. 1834)
• 1796: Franz von Schober, aŭstra poeto, libretisto, litografo, aktoro (m. 1882)
• 1807: Lázár Petrichevich Horváth, hungara ĵurnalisto, verkisto, akademiano (m. 1851)
• 1821: Sebastian Kneipp, germana pastro kaj naturkuracisto (per akvo) (m. 1897)
• 1836: Wilhelm Steinitz, aŭstria ŝakisto, la unua mondĉampiono (m. 1900)
• 1836: Virginie Loveling, flandra verkistino, kies verkojn esperantigis pluraj tradukistoj (m. 1923)
• 1845: Jacint Verdaguer, kataluna poeto, plurfoja partopreninto de Floraj Ludoj (m. 1902)
• 1853: József Mihály, hungara ĵurnalisto, kuracisto, instruisto kaj tradukisto (m. 1927)
• 1860: Nataly von Eschstruht, germana furorverkistino (m. 1939)
• 1866: Julian Marchlewski, pola komunisto kaj bolŝeviko, kungvidanto de spartakismo, kunfondinto de Tria Internacio, prezidanto de la Portempa Pola Revolucia Komitato (m. 1925)
• 1866: Erik Satie, franca komponisto skotdevena (m. 1925)
• 1868: Horace Elgin Dodge, usona fabrikanto de aŭtomobiloj (m. 1920)
• 1873: Henri Barbusse, franca komunista verkisto kaj ĵurnalisto, reprezentanto de simbolismo (m. 1935)
• 1879: Simon Petljura, prezidento de Ukraina Popola Respubliko kozakdevena, verkisto, ĵurnalisto, murdita (m. 1926)
• 1883: Benedetto Brin, itala politikisto kaj inĝeniero (m. 1898)
• 1891: Elemér Jakabffy, hungara juristo, redaktoro, politikisto (m. 1963)
• 1886: Alfonso la 13-a, reĝo de Hispanio el dinastio Burbonoj, atribuinta al Zamenhofo hispanan ordenon dum UK 1909 (m. 1941)
• 1886: Kálmán Bodor, rumania hungara agronomo, ĉefkunlaboranto de "Transilvania Bienmastro" (m. 1960)
• 1886: Ernő Márton, hungara ĵurnalisto, redaktoro, kunfondinto de la juda semajngazeto Új Kelet (m. 1960)
• 1898: Kaĵi Hirokazu, japana dentisto kaj esperantisto, eldonisto de la revuo "Juna Azio" (m. nekonata)
• 1904: Jean Gabin, franca aktoro, rolinta kiel komisaro Maigret (m. 1976)
• 1906: Karola Nagy, rumania hungara ĵurnalistino, verkistino (m. 1933)
• 1906: Tadeusz Milewski, pola lingvisto, nomsciencisto, esploristo de indiĝenaj lingvoj de Ameriko (m. 1966)
• 1907: Jenő Dsida, rumanihungara poeto, redaktoro (m. 1938)
• 1912: Sándor Végh, hungara violonisto kaj dirigento (m. 1997)
• 1916: Jenő Fock, hungara komunisto, ĉefministro de Hungario (m. 2001)
• 1923: Marian Przełęcki, pola filozofo, logikisto, etikisto kaj semiotikisto, reprezentanto de la Lvova-Varsovia skolo (m. 2013)
• 1925: Idi Amin, diktatoro de Ugando, islamano, subpreminto de la ribelo de Maŭ Maŭ (m. 2003)
• 1929: Lajos Erdélyi, hungara fotisto, ĵurnalisto
• 1932: Miloslav Vlk, ĉeĥa ĉefepiskopo, esperantisto, alta protektanto de IKUE-Kongresoj (m. 2017)
• 1936: Dennis Hopper, aktoro kaj reĝisoro (m. 2010)
• 1936: Brigitte Frank-Böhringer, germana esperantistino kunorganizinta AIS kun sia edzo Helmar Frank (m. 1990)
• 1940: Alan Kay, usona komputikisto, aŭtoro de Dynabook, laŭreato de la premio Turing
• 1944: David Kelly, brita spertulo pri biologia militado (m. 2003)
• 1946: Galina Starovojtova, rusa politikistino, defendantino de homrajtoj de malplimultoj, disidento, murdita (m. 1998)
• 1950: Janez Drnovšek, prezidento de Slovenio (m. 2008)
• 1950: Valerija Novodvorskaja, soveta disidentino, rusa opozicia politikistino kaj publicistino, persekutata (m. 2014)
• 1954: Daniela Lehárová, ĉeĥa tradukistino de la pola literaturo
• 1959: Endre Kusztos Sz., rumania hungara biologo (m. 1992)
• 1961: Enya, irlanda kantistino kaj pianistino ludanta novepokan kaj keltan muzikon
• 1964: Grzegorz Przemyk, pola lernanto kaj poeto, viktimo de komunista reĝimo, filo de persekutata poetino Barbara Sadowska (m. 1983)
• 1967: Mohamed Naŝid, prezidento de Maldivoj
• 1971: Máxima Zorreguieta, princino de Nederlando, argentinanino
• 1978: Emese Bács, hungara pentristino
• 1981: Cosma Shiva Hagen, germana aktorino
• 1987: Ott Lepland, estona kantisto

Mortoj

• 1395: Maria, reĝino de Hungario, filino de Ludoviko la 1-a (n. 1371)
• 1510: Sandro Botticelli, itala renesanca pentristo el Florenco, konata de la Naskiĝo de Venuso (naskiĝis ĉirkaŭ 1445)
• 1531: Konrad Wimpina, germana humanisto, teologo, rektoro-fondinto de la Eŭropa Universitato Viadrina en Frankfurto ĉe Odro (n. 1465)
• 1551: Sin Saimdang, korea artistino dum la Joseon-Dinastio, patrino de Yi I (n. 1504)
• 1587: Gotthard Kettler, grandmajstro de Livonia ordeno (n. 1517)
• 1606: Falsa Demetrio la 1-a, imperiestro de Rusio, edzo de Marina Mniŝek, murdita (naskiĝis ĉirkaŭ 1581)
• 1700: Adam Adamandy Kochański, pola jezuito, filozofo, matematikisto, mekanikisto kaj fizikisto (n. 1631)
• 1727: Katerino la 1-a, imperiestrino de Rusio, edzino de Petro la Granda (n. 1684)
• 1797: Michel-Jean Sedaine, franca dramaturga verkisto, membro de la Franca Akademio (n. 1719)
• 1826: Leonárd Losteiner, hungara pastro kaj historiisto (n. 1744)
• 1831: Sámuel Köteles, hungara filozofo, altlerneja instruisto (n. 1770)
• 1838: Charles-Maurice de Talleyrand, franca kleriko kaj diplomato (n. 1754)
• 1838: René Caillié, franca esploristo de Okcidentafriko (n. 1799)
• 1886: John Deere, usona forĝisto, algrikultura inventisto projektinta ŝtalan plugilon (n. 1804)
• 1892: György Klapka, hungara generalo dum la Hungara revolucio de 1848 (n. 1820)
• 1903: Valentim Magalhães, brazila verkisto, kunfondinto de la Brazila Beletristika Akademio (n. 1859)
• 1918: Bronisław Piłsudski, pola lingvisto, muzeisto kaj etnografo okupiĝanta pri Ajnuoj, frato de marŝalo Józef Piłsudski (n. 1866)
• 1929: Lilli Lehmann, germana operkantistino (soprano) (n. 1848)
• 1935: Paul Dukas, franca komponisto juddevena (n. 1865)
• 1944: Milena Jesenska, ĉeĥa ĵurnalistino, verkistino kaj tradukistino (n. 1896)
• 1946: Oscar Rudolph Neumann, germana ornitologo, esploristo de Afriko (n. 1867)
• 1954: Fritz von Herzmanovsky-Orlando, aŭstra verkistoj kaj arkitekto (n. 1877)
• 1964: Otto Wille Kuusinen, finna komunisto, sovetia politikisto (n. 1881)
• 1996: Frigyes Walter, rumania hungara grafikisto (n. 1931)
• 2000: Ernő Gáll, rumania hungara sociologo, redaktoro (n. 1917)
• 2007: Wiktor Zin, pola arkitekturisto, desegnisto, konservisto kaj profesoro (n. 1925)
• 2009: Mario Benedetti, urugvaja verkisto kaj poeto loĝanta en Bonaero (n. 1920)
• 2009: Jerzy Perzanowski, pola filozofo kaj logikisto, aŭtoro de la termino kognoscienco, profesoro ĉe la Universitato de Nikolao Koperniko en Toruń (n. 1943)
• 2012: Donna Summer, usona kantistino, simbolo de diskoteka erao (n. 1948)
• 2013: Jorge Rafael Videla, prezidento kaj diktatoro de Argentino (n. 1925)
• 2015: Sándor Kibédi Varga, hungara ĵurnalisto kaj verkisto publikiganta en "Helikon" (n. 1946)
• 2018: Richard Pipes, usona sovetologo pol-juddevena, konsilisto de la usona prezidento Ronald Reagan pri Mez-Orienta Eŭropo, okupiĝanta pri la historio de Rusio, honora civitano de Cieszyn, kontraŭkomunisto (n. 1923)
• 2018: Nicole Fontaine, franca politikistino, prezidantino de Eŭropa Parlamento (n. 1942)

Specialaj tagoj kaj festoj

• Nacia tago en Norvegio, tago de la konstitucio, kaj en Nauro
• Demokratia Respubliko Kongo, tago de nacia liberigo
• Monda tago de telekomunikado
• Internacia Tago Kontraŭ Gejfobio kaj Transfobio
• Hispanio: Tago de la Galega Beletro - festotago kreita en 1963 por omaĝi al verkistoj kaj la galega lingvo

Tagoj de semajno

La 17-a de majo estas (laŭ gregoria kalendaro):

• Dimanĉo en jaroj: 1587 1592 1598 1609 1615 1620 1626 1637 1643 1648 1654 1665 1671 1676 1682 1693 1699 1705 1711 1716 1722 1733 1739 1744 1750 1761 1767 1772 1778 1789 1795 1801 1807 1812 1818 1829 1835 1840 1846 1857 1863 1868 1874 1885 1891 1896 1903 1908 1914 1925 1931 1936 1942 1953 1959 1964 1970 1981 1987 1992 1998 2009 2015 2020 2026 2037 2043 2048 2054 2065 2071 2076 2082 2093 2099;
• Lundo en jaroj: 1582 1593 1599 1604 1610 1621 1627 1632 1638 1649 1655 1660 1666 1677 1683 1688 1694 1700 1706 1717 1723 1728 1734 1745 1751 1756 1762 1773 1779 1784 1790 1802 1813 1819 1824 1830 1841 1847 1852 1858 1869 1875 1880 1886 1897 1909 1915 1920 1926 1937 1943 1948 1954 1965 1971 1976 1982 1993 1999 2004 2010 2021 2027 2032 2038 2049 2055 2060 2066 2077 2083 2088 2094;
• Mardo en jaroj: 1583 1588 1594 1605 1611 1616 1622 1633 1639 1644 1650 1661 1667 1672 1678 1689 1695 1701 1707 1712 1718 1729 1735 1740 1746 1757 1763 1768 1774 1785 1791 1796 1803 1808 1814 1825 1831 1836 1842 1853 1859 1864 1870 1881 1887 1892 1898 1904 1910 1921 1927 1932 1938 1949 1955 1960 1966 1977 1983 1988 1994 2005 2011 2016 2022 2033 2039 2044 2050 2061 2067 2072 2078 2089 2095;
• Merkredo en jaroj: 1589 1595 1600 1606 1617 1623 1628 1634 1645 1651 1656 1662 1673 1679 1684 1690 1702 1713 1719 1724 1730 1741 1747 1752 1758 1769 1775 1780 1786 1797 1809 1815 1820 1826 1837 1843 1848 1854 1865 1871 1876 1882 1893 1899 1905 1911 1916 1922 1933 1939 1944 1950 1961 1967 1972 1978 1989 1995 2000 2006 2017 2023 2028 2034 2045 2051 2056 2062 2073 2079 2084 2090;
• Ĵaŭdo en jaroj: 1584 1590 1601 1607 1612 1618 1629 1635 1640 1646 1657 1663 1668 1674 1685 1691 1696 1703 1708 1714 1725 1731 1736 1742 1753 1759 1764 1770 1781 1787 1792 1798 1804 1810 1821 1827 1832 1838 1849 1855 1860 1866 1877 1883 1888 1894 1900 1906 1917 1923 1928 1934 1945 1951 1956 1962 1973 1979 1984 1990 2001 2007 2012 2018 2029 2035 2040 2046 2057 2063 2068 2074 2085 2091 2096;
• Vendredo en jaroj: 1585 1591 1596 1602 1613 1619 1624 1630 1641 1647 1652 1658 1669 1675 1680 1686 1697 1709 1715 1720 1726 1737 1743 1748 1754 1765 1771 1776 1782 1793 1799 1805 1811 1816 1822 1833 1839 1844 1850 1861 1867 1872 1878 1889 1895 1901 1907 1912 1918 1929 1935 1940 1946 1957 1963 1968 1974 1985 1991 1996 2002 2013 2019 2024 2030 2041 2047 2052 2058 2069 2075 2080 2086 2097;
• Sabato en jaroj: 1586 1597 1603 1608 1614 1625 1631 1636 1642 1653 1659 1664 1670 1681 1687 1692 1698 1704 1710 1721 1727 1732 1738 1749 1755 1760 1766 1777 1783 1788 1794 1800 1806 1817 1823 1828 1834 1845 1851 1856 1862 1873 1879 1884 1890 1902 1913 1919 1924 1930 1941 1947 1952 1958 1969 1975 1980 1986 1997 2003 2008 2014 2025 2031 2036 2042 2053 2059 2064 2070 2081 2087 2092 2098.

---