Kamień Pomorski
| Kamień Pomorski | |||
| germane: Cammin in Pommern | |||
|
| |||
| Blazono | |||
 | |||
| |||
| Genitivo de la nomo | Kamienia Pomorskiego | ||
| Provinco | Okcidenta Pomerio | ||
| Distrikto | Distrikto Kamieński | ||
| Komunumo | Komunumo Kamień Pomorski | ||
| Speco de komunumo | Urbo-kampa | ||
| Koordinatoj | 53° 58′ N, 14° 47′ O (mapo)53.96972222222214.785833333333Koordinatoj: 53° 58′ N, 14° 47′ O (mapo) | ||
| Alto super la marnivelo | 10 m | ||
| Areo | 10,75 km² | ||
| Loĝantaro | 9188 (en 2004) | ||
| Loĝdenso | 854,7 loĝ./km² | ||
| Poŝtkodo | 72-400 | ||
| Telefona antaŭkodo | 91 | ||
| Aŭtokodo | ZKA | ||
| TERYT | 4324307034 | ||
| Estro | Bronisław Grzegorz KARPIŃSKI | ||
| Titolo de estro | Urbestro | ||
| Adreso de estraro | Stary Rynek 1 | ||
| Poŝtkodo de estraro | 72-400 | ||
| Telefono de estraro | 91 382-11-57 | ||
| Fakso de estraro | 91 382-25-028 | ||
| Ĝemelaj urboj | Lünen, Porvoo, Torgelow, Bromolla, Kowary | ||
| Komunuma retejo | http://www.kamienpomorski.pl | ||
Kamień Pomorski (kaŝube: Kamiéń, Chamin 1124, 1140, Camin 1159, Camyn 1176, Steinborg 13a jc, platgermane: Cammin, germane: Cammin in Pommern) - estas kuracloka urbo en Okcidenta Pomerio (Okcidentpomeria Provinco) en Pollando nur 7 km de la Balta Maro. Ĝi apartenas al komunumo Kamień Pomorski en distrikto Kamieński.
Kamień Pomorski estis la unua konata ĉefurbo de Pomerio.
La 31an de decembro 2012 en la urbo havis 9190 da loĝantoj.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Enhavo
La Reĝa ŝtonego[redakti | redakti fonton]
La namo de la urbo devenas de la tempo de la iamaj slavoj nomataj vendoj kaj de la Migra ŝtonego alportita tien dum la glaciepoko, de tio devenas la nomo de la urbo Kamień Pomorski (Pomeria Ŝtono) (vidu la apudan foton). Nun la ŝtono (vidu la supran foton) havas 20 m (perimetro) kaj je 3 metroj superas la akvonivelon, antaŭe pli granda, sed en la 19 jc ĝi estis ekspluata kiel fonto de granito fare de lokaj ŝtonistoj. La griza koloro de la ŝtono devenas de la kvarco kaj la roza koloro de la feldspato kaj plagioklazo (miksaĵo de albito kaj anortito). Laŭ la legendo sur tiu ŝtono en la jaro 1121 pola reĝo Boleslavo la 3-a Kurbabuŝa observis la defiladon (paradon) de sia milit-floto.
Historio[redakti | redakti fonton]
- Dum la 9a kaj 10a jc loĝis tie slavaj gentoj tn. volinanoj (fiŝista setlejo kaj kastelo/burgo), vidu la supran mapon de Pollando kun la tereno de hodiaŭa Kamień Pomorski - dum la regado de unua pola princo Mjeŝko la 1-a (vidu la suban mapon),
- En la 11a jc estis tie jam granda kastelo/burgo de la okcident-pomeriaj princo kaj Kamień Pomorski estis la unua konata ĉefurbo de Pomerio,
- En la jaro 1124 – aperis la plej malnova mencio pri la Kamień Pomorski dum la regado de Boleslavo la 3-a Kurbabuŝa (vidu la suban mapon),
- En la 12a jc - la urbo jam havas fortikaĵoj, foir-placon ĉe la Orienta Pordego, la havenon la Golfo de Karpinka; kaj komencas la rapida disvolvo de la urbo Kamień Pomorski post la falo de la urbo Wolin (Volino),
- En la jaro 1176 – translokigo de la episkopa sidejo el Volino al Kamień Pomorski,
- En la jaro 1274 – Kamień Pomorski ricevas la urborajton laŭ la leĝo de Lubeko,
- En la 14a jc – Kamień Pomorski apartenas al la Hansa ligo (tio estis komerca ligo de 100-160 mezepokaj germanaj urbetoj origine ĉirkaŭ la Balta maro. Poste aliĝis ankaŭ urboj kun komercaj rilatoj tien. La ligo floris de 1241 ĝis la jaro 1441),
- En la jaro 1545 – okazis la sekularigo de episkopejo de Kamień Pomorski, ekestis la luterana episkopejo, kiu ekzistis ĝis la jaro 1648,
- En la 17a jc – la urbo ekestas en la manoj de Svedio, poste de Brandenburgio, kaj poste ĝis la fino de la Dua Mondmilito en Reĝlando Prusio,
- En la jaro 1876 – oni malkovris la sal-fontojn - la urbo Kamień Pomorski ekestas la kurac-loko.
Historio de la ĉirkaŭaĵo de okolic Kamień Pomorski de la 9a jc ĝis la 12a jc[redakti | redakti fonton]
Kamień Pomorski tio estas urbo pri la pli ol miljara tradicio. Obecna nazwa miasta pochodzi najprawdopodobniej od naturalnego zjawiska topograficznego, jakim jest ogromnej wielkości głaz narzutowy, znajdujący się kilkadziesiąt metrów od północnego brzegu Wyspy Chrząszczewskiej. Głaz ten zwany jest Królewskim Głazem. Już w IX wieku istniała na tym obszarze słowiańska osada plemienia Wolinian, która pełniła funkcję portowego grodu obronnego, strzegącego drogi wodnej prowadzącej do Morza Bałtyckiego. W roku 967 Mieszko I (922-992) przyłączył do Polski całe państwo Wolinian, wraz z osadą znajdującym się na miejscu obecnego miasta. Osada ta zyskała na znaczeniu w momencie gdy stała się siedzibą książąt zachodniopomorskich między innymi Warcisława I (1091-1135). Mieszkańcy osady oraz cały ówczesny dwór przyjęli chrzest w 1124 roku, z polecenia Bolesława I Krzywoustego (1086-1138). W tym okresie w Kamieniu rozwijał się handel oraz rzemiosło. W roku 1175 do Kamienia przeniesiono biskupstwo z Wolina (po tym jak Wolin został zniszczony przez Duńczyków), a następnie powołano w Kamieniu Pomorskim biskupstwo, które podlegało arcybiskupowi gnieźnieńskiemu. Kamień Pomorski ocalał wtedy dzięki lepszym zabezpieczeniom miasta oraz sygnalizacji świetlnej. Za pomocą ognisk błyskawicznie przekazano z Wolina informację o zagrożeniu. W latach niepokoju i rywalizacji państw ościennych o Pomorze biskup kamieński uniezależnił się od arcybiskupa gnieźnieńskiego i od około 1188 roku podlegał bezpośrednio Rzymowi. Najazdy duńskie stanowiły wówczas duże zagrożenie dla Pomorza. Po walkach w latach 1170-1186 Kamień Pomorski został poważnie zniszczony, a pozbawiony wsparcia ze strony Polski książę Bogusław I (1127-1187) zmuszony był oddać Pomorze pod zwierzchnictwo duńskie. La urbo iom ekonomie falis, tamen daŭre estis la episkopa urbo, danke al tio estis sufiĉe grava, malgraŭ ke ne plu estis ĉi tie la sidejo de la princa kortego.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Kamień Pomorski de la 13a jc ĝis la 16a jc[redakti | redakti fonton]
La 5an de januaro 1274 Kamień Pomorski ricevi el la manoj de princo Barnim la 1-a (1210-1278) la urborajtojn laŭ la leĝo de Lubeko. W tym okresie miasto połączone było szlakiem handlowym z Kołobrzegiem, Słupskiem oraz Gdańskiem. Przywileje książęce umożliwiły prowadzenie handlu również w mieście, utrzymywano także ścisłe związki z Hanzą. Jednak w roku 1308 Kamień Pomorski został ponownie zniszczony przez Brandenburczyków. Dopiero po tym najeździe zaczęto wznosić właściwą zabudowę miejską. W 1321 roku książęta wołogoscy, którzy sprawowali władzę nad miastem od 1295 roku przekazali je w zastaw biskupowi kamieńskiemu. Od roku 1372 miasto należało do księcia szczecińskiego, Bogusława V (1317-1374), a później do jego następców. Jednak po śmierci księcia Bogusława XIV (1580-1637) wygasła na Pomorzu linia Gryfitów, a ziemia ta stała sie przedmiotem rywalizacji pomiędzy Szwecją a Brandenburgią. W 1545 roku nastąpiła sekularyzacja biskupstwa katolickiego. Establiĝis tie la sidejo de luteranaj episkopoj kiu funkciis ĝis la jaro 1648.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Kamień Pomorski de la 17a jc ĝis la 20a jc[redakti | redakti fonton]
Post la Tridekjara milito (1618-1648) (vidu la apudan mapon) la detruita urbo eniris Svedion, kaj post la Vestfalia Paco la limo inter Brandenburgio kaj Svedio estis oriente de la urbo. Ale już w roku 1679 miasto przeszło pod panowanie Brandenburgii, dla której było jedynie bazą rolniczo-hodowlaną. Względny spokój w mieście zapanował dopiero w XIX wieku. Wówczas nastąpiło stopniowe ożywienie gospodarcze. Kamień Pomorski uzyskał w tamtym czasie połączenie żeglugowe ze Szczecinem, oraz drogowe z Trzebiatowem, Gryficami i Nowogardem. W 1876 roku odkryto tam źródła solankowe i wybudowano zakład balneologiczny. W 1906 roku miało miejsce otwarcie linii kolejowej do Trzebiatowa.
5 marca 1945 roku miasto zostało zdobyte przez Armię Czerwoną. W wyniku walk 40% zabudowy miejskiej uległo zniszczeniu, w tym większość budynków Starego Miasta. Kilka miesięcy później miasto zostało przekazane polskiej administracji. Post la fino de Dua Mondmilito la urbo eniris Pollandon laŭ la decido de la Potsdama konferenco kaj ankaŭ laŭ la decidoj de la konferenco komenciĝis la procedo de translokiĝo de la germana popolo kaj anstataŭigo de ili per poloj de la centra Pollando kaj de orienta Pollando de post la Curzon-linio (vidu la apudan mapon). La 7an de majo 1946 la urbo ricevis oficiale na nunan nomon.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Bibliografio[redakti | redakti fonton]
- Oswald Marian Balzer, Jan Tęgowski, Genealogia Piastów, Krakovo: Avalon, 2005.
- Paweł Bartnik, Kazimierz Kozłowski, Pomorze Zachodnie w tysiącleciu, Szczecin: Polskie Towarzystwo Historyczne. Oddział w Szczecinie, 2000.
- Zygmunt Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, Poznano: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 1996.
- Czesław Czubryt-Borkowski, Zygmunt Czarnocki, Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939-1945, Varsovio: Sport i Turystyka, 1988.
- Bogdan Dopierała, Polskie losy Pomorza Zachodniego, Poznano: Wydawnictwo Poznańskie, 1970.
- Kazimierz Kozłowski, Jerzy Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, Szczecin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985.
- Edward Rymar, Rodowód książąt pomorskich, Szczecin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2005.
- Janusz Władysław Szymański, Książęcy ród Gryfitów, Goleniów-Kielce: Oficyna Wydawnicza STON 2, 2006.
- Grzegorz Wejman, Kamień Pomorski. Miasto zabytków. Przewodnik, Vroclavo: Wydawnictwo ZET, 2004.
Partneraj urboj[redakti | redakti fonton]
Honoraj civitanoj de la urbo[redakti | redakti fonton]
- Sankta Johano Paŭlo la 2-a (naskiĝis la 18-an de majo 1920, mortis la 2-an de aprilo 2005; latine: Ioannes Paulus PP. II), Servus Servorum Dei (Servisto de Servistoj de Dio) dum 26 jaroj estis papo de la Katolika Eklezio, la ŝtatestro de la Vatikano kaj esperantisto. Li fariĝis papo en 1978 en la aĝo de 58 jaroj. Estante polo, li estis la unua slava papo en la historio kaj la unua neitala de post 456 jaroj. (vidu la supran foton)
Gefiloj de la urbo[redakti | redakti fonton]
Uwe JOHNSON (naskiĝinta en la 20-a de julio 1934 en Kamień Pomorski, mortinta la 13-an de marto 1984 en Sheerness) estis germana verkisto aparteninta al la verkista rondo Gruppe 47. (vidu la apudan foton de lia busto staranta antaŭ la gimnazio en Güstrow)
Klausjürgen WUSSOW (naskita la 30-an de aprilo 1929 en Kamień Pomorski, mortinta la 19-an de junio 2007 en Rüdersdorf bei Berlin) estis germana aktoro kaj treege populara televidaktoro. (vidu la apudan foton de lia tombo staranta en la tobejo en Berlino)
Gravaj personoj ligitaj kun la urbo[redakti | redakti fonton]
- Ewald Georg von Kleist (10a de junio 1700 en Wicewo, Pomerio; 11a de decembro 1748 en Koszalin) estis prusa juristo kaj natursciencisto.
Ewald Georg von Kleist - vivo kaj eltrovaĵoj[redakti | redakti fonton]
Ewald Georg von Kleist studis jurosciencon en Leipzig kaj Leiden, de 1722 al 1747 li estis dekano de la katedralo de Kamień Pomorski (germane: Cammin) kaj poste prezidanto de la korta tribunalo en Koszalin. Li estis membro de la Prusa Akademio de Sciencoj en Berlino.
Li apartenis al la nobela pomeria familio von Kleist, lia patro estis la subdistriktestro Ewald Joachim von Kleist (1657-1716).
Ewald Georg von Kleist faris sciencajn eksperimentojn. En 1745 li eltrovis la "skuantan botelon" kaj la 4an de novembro 1745 li skribis pri lia eltrovaĵo al J.K. Lieberkühn en Gdansko, kiu provis refari la eksperimenton sed ne sukcesis. Kleist skribis al pluraj sciencaj societoj kiuj komence ne sukcesis en ripetado de la eksperimento. Sendepende de Kleist la profesoro pri fiziko de la Universitato de Leiden Pieter van Musschenbroek, faris la saman eltrovaĵon en 1746. Pro tio, la "skuanta botelo", kiu fakte estis la unua elektra kondensilo, estas konata kun la nomo Botelo de Leiden. (vidu la suprajn fotojn de memortabulo dediĉita al li kaj lian Botelo de Leiden)
Historiaj monumentoj[redakti | redakti fonton]
Sur la tereno de la nuna Malnova Urbo la historia mezepoka urbo estis grandparte detruita en la jaro 1945 kaj en la 60-aj jaroj de la 20 jc tie oni konstrius tie la kelketaĝaj domoj. Malgraŭ tio la tuta tereno de la Malnova Urbo estis enskribita sur la liston de la historiaj monumentoj. La katedrala ensemblo en Kamień Pomorski estis agnoskita kiel monumento de historio. La urbo troviĝas sur la itinero de la romanika arto en Pollando.
- La katedrala ensemblo
- La palaco de episkopoj en Kamień Pomorski – renesanca domo de episkopa kurio konestruita en 15a jc, grandparte rekonstruita en la 16a jc (vidu la apudan foton)
- Monaĥeja ĝardeno el la 13a jc kun kanonikejo kaj mastrumadaj konstruaĵoj el la 18a jc
- La domo de sakristiano, el la 19a jc, nun loĝdomo
- Domo de dekano – el 18a jc, dum la jaroj latach 1722–1747 Ewald von Kleist faris sciencajn eksperimentojn. En 1745 li eltrovis la "skuantan botelon" kaj la 4an de novembro 1745 li skribis pri lia eltrovaĵo al J.K. Lieberkühn en Gdansko, kiu provis refari la eksperimenton sed ne sukcesis. Kleist skribis al pluraj sciencaj societoj kiuj komence ne sukcesis en ripetado de la eksperimento. Sendepende de Kleist la profesoro pri fiziko de la Universitato de Leiden Pieter van Musschenbroek, faris la saman eltrovaĵon en 1746. Pro tio, la "skuanta botelo", kiu fakte estis la unua elektra kondensilo, estas konata kun la nomo Botelo de Leiden.
- La kanonikejo – konstruita en la 18a jc, nun loĝdomo
- La kanonikejo – nun virina monakejo
- La domo de la komunumo de protestantoj, el la jaro 1934, nun la domo de pastroj-emeritoj
- La lernejo – konstruita dum la jaroj 1907–1909, nun elementa (fundamenta) lernejo
- La domo por fraŭlinoj – konstruita dum la jaroj 1691–1694, nun loĝdomo
- La gotika katedrala Monaĥeja ĝardeno – el 13a jc
- La katedralaj defend-muroj
- La Malnova Urbo
- La Preĝejo de la Ĉielenpreno de Maria – baroko el la 18a jc, antaŭe gotika, multfoje rekonstruita (vidu la apudan foton)
- La urbodomo en Kamień Pomorski – ĝi estas gotika kaj triarkada subombraĵo de la orienta flanko kaj riĉe ornamita fasado (frontospico) (vidua la foton en la supra parto de la artikolo)
- La juĝejo – la konstruaĵo de la Distrikta Juĝejo kaj arestejo ĉe la strato Kościuszki
- La brikdomoj – la histriaj brikdomoj ĉe la Urboplaco kaj ĉe la strato Kościuszki
- La mezepokaj urbaj defendmuroj (vidu la suban foton)
.jpg)
La Muzeo de la Ŝtonoj en Kamień Pomorski: en la kolekto estas fosilioj de dinosaŭroj, i.a.: skeletoj de deinoniko kaj ornitolesto krome ostoj de tiranosaŭro, alosaŭro, barionikso, celofizo kaj strutomimo, krome fosilia nesto kun 33 ovoj de dinosaŭroj. Krome en la kolekto estas multaj mineraloj (i.a. la plej granda en Pollando broso de ametisto), sukcenoj kaj meteorŝtonoj (aeroŝtonoj, aerolitoj, meteoritoj) kaj ŝtonigitaj trilobuloj, amonitoj, ortocerasoj (naŭtiloj) el la prahistoriaj maroj. Kadre de la ekspozicio estas: historia ekspozicio pri la urbo kaj replikoj de la mezepokaj armiloj kaj kirasoj. El la terasoj de la turo estas belega panoramo de la urbo kaj de la golfo de Kamień Pomorski.
- La Monto Żalnik (legu: ĵalnjik)
- Tombokampo - la slava tombejo el la antaŭkristana tempo sur kiu nun staras i.a. la preĝejo de Sankta Nikolao
.jpg)
- Sankta Nikolao – el la 14a jc, pligrandigita en la 17a jc, plenumis la rolon de la preĝejo por la popolo (kredantoj) kiu ne rajtis partopreni en la sanktaj mesoj (diservoj) en la katedralo (vidu la apudan foton)
