Nola
| Nola | |||||
| komunumo de Italio | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Ŝtato |  Italio
| ||||
| Regiono |  Kampanio
| ||||
| Provinco | NA Napolo | ||||
| Geografia situo | 40° 56′ N, 14° 32′ O (mapo)40.93333333333314.533333333333Koordinatoj: 40° 56′ N, 14° 32′ O (mapo) | ||||
| Alto super marnivelo | 28 m | ||||
| Areo | 39.19 km² | ||||
| Loĝantaro | 33 629 (2023) | ||||
| Loĝdenso | 858 loĝantoj/km² | ||||
| Subdividaĵoj | Piazzolla, Polvica | ||||
| Najbaraj komunumoj | Acerra, Camposano, Casamarciano, Cicciano, Cimitile, Liveri, Marigliano, Ottaviano, Palma Campania, Roccarainola, San Felice a Cancello (CE), San Gennaro Vesuviano, San Paolo Bel Sito, San Vitaliano, Saviano, Scisciano, Somma Vesuviana kaj Visciano | ||||
| Patrono | Sankta Felikso, Paolino el Nola | ||||
| Festa tago | 15-a de novembro (Sankta Felikso)
22-a de junio (Paolino el Nola) | ||||
| Nomo de loĝantoj | nolani | ||||
| Poŝtkodo | 80035 | ||||
| Imposta kodo | F924 | ||||
| Kodo laŭ ISTAT | 063050 | ||||
| Telefona prefikso | 081 | ||||
| Retpaĝo | Oficiala retejo | ||||
 
| |||||
Nola estas itala urbo de 33 654 loĝantoj en la metropola urbo de Napolo en Kampanio .
Ĝi estas konata kiel la "Bruniana urbo" pro esti la naskiĝloko de la filozofo Giordano Bruno, kaj ankaŭ kiel la "urbo de lilioj" por la jarcentaĵa Festa dei Gigli kiu okazas ĉiujare en junio (rekonita en 2013 kiel nemateria heredaĵo de la homaro de Unesko).
La historia centro kaj la arkeologiaj trovaĵoj en la areo atestas pri ĝia antikva origino: la etruskoj, en la 7-a jarcento a.K., fondis ĝin kun la nomo Hyria kaj poste la samnitoj, post esti konkerinta kaj rekonstruita ĝin, nomis ĝin Nuvla ("nova urbo"). La latina verkisto Suetonio, en la Vivoj de la Cezaroj , raportas ke la romia imperiestro Aŭgusto mortis apud Nolam ("proksime de Nola"). Krome, en Nola, en 1754, la episkopo kaj sanktulo Alfonso Maria de' Liguori skribis la faman kristnaskan kanton "Tu scendi dalle stelle".
Surbaze de sia historia, kultura kaj komerca graveco, ĝi estas la ĉefcentro de la Nolana areo, al kiu ĝi donas sian nomon.
Historio[redakti | redakti fonton]
Bronzepoko[redakti | redakti fonton]
Vilaĝo situis en la loko de Nola dum la Bronzepoko. Situante en la "Croce del Papa" loko, la vilaĝo estis komplete detruita kaj kovrita per la piroklasta postlasaĵo de la Avellino-erupcio, plinia erupcio de Vezuvio datita al proksimume 1700 jaroj antaŭ Kristo, en speco de "prahistoria Pompejo". La populacio fuĝis, por reveni kelkajn jardekojn poste por enloĝi la areon.
Nuvla[redakti | redakti fonton]
La fondo de la urbo, kiu ricevis la nomon Nuvla (nova urbo), devenas de la 7-a jarcento a.K. fare de la Ausoni. Kvankam la ĉeesto de viro en la areo estis atestita ekde la Paleolitiko, la adjektivo nova estis verŝajne uzita por distingi ĝin de la malnova grandurbo, nomita Hyria, detruita de kelkaj naturaj katastrofoj. Unue sub la regado de la oskoj kaj poste de la etruskoj, kiuj faris ĝin en 400 a.K. unu el la plej gravaj centroj de Campania Etruria, ĝi atingis altan nivelon de riĉaĵo kaj lukso, tiel ke ĝi iĝis la celo de la samnitoj.
Dum la batalo inter la romianoj kaj la samnitoj por kontrolo de la fekundaj teroj de Kampanio, la historio de Nola estas forte interplektita kun tiu de Romo en alterno de rivaleco kaj amikeco. Dum la dua samnita milito, surbaze de la kuraĝo de la homoj de Nola en defendado de kontrolo de la grandurbo, la romianoj decidis levi ĝin al la rango de Municipium. Dum la milito kontraŭ la kartaganoj, la grandurbo estis tre lojala al Romo ĝis ĝi vidis sian aŭtonomion malpliiĝi. Estis en tiu momento ke la Nolans, aliancitaj kun la italoj, ribelis kontraŭ la romia potenco sed, post dek jaroj da rezisto, ili kapitulacis kaj, en 80 a.K., Nola estis konkerita fare de Sulao.
Colonia Felix kun Octavian Augustus[redakti | redakti fonton]
Post ruiniga milito, Nola sukcesis resaniĝi dank'al Octavian Augustus, tiel iĝante la Nolana Colonia Felix Augusta kaj akirante la senatanan dignon (S.P.Q.N.). Sur la morto de la unua romia imperiestro, kiu okazis en Nola en 14 p.K., malrapida malkresko komenciĝis por la grandurbo, iĝante de komerca centro ĝis ĉefe agrikultura urbo.
Ekde la tria jarcento ĝi estis unu el la centroj de plej granda religia graveco, estante episkopa sidejo. Hejmlando de Sankta Felikso, ĝi vidis ĉe la fino de la kvara jarcento, en 409, la elekton kiel Episkopo de Sankta Paolino de Bordeaux.
En 410 ĝi estis maldungita fare de la Gotoj de Alariko kiuj, inter aliaj, kaptis la episkopon Paolinon, dum en 455 ĝi estis detruita fare de la vandaloj kaj en 594 de la lombardoj. Nola vivis unu el ĝiaj plej malbonaj periodoj spertante kontinuajn invadojn kaj partoprenante multajn militojn kiuj alportis doloron kaj suferon. La grandurbo eĉ ne estis ŝparita fare de Vezuvio kiu preskaŭ eldetruis ĝin al la grundo dum pluraj erupcioj.
En 1256 ĝi estis konkerita fare de Manfredi kiu agregis ĝin al la Reglando de Sicilio, poste aliancita kun Napolo sub la regulo de Frederiko la 2-a de Ŝvabio, la grandurbo estis implikita en la militoj inter la Ŝvaboj kaj la Angevinoj kaj en 1269 ĝiaj teroj estis konceditaj kiel feŭdo fare de Karlo de Anĵuo al Guido el Montfort, kiu estis investita kun la titolo de Kalkulo de Nola.
La grandiozeco en la periodo de Orsini[redakti | redakti fonton]
Sur la morto de la grafo, en 1290, ĉar ekzistis neniuj heredantoj, la distrikto pasis al la bofilo de Monfort, Romano Orsini, kun kiu la rego de la Orsini komenciĝis, kiu dominis ĝis 1528, dum bonaj 238 jaroj, en tiu periodo Nola revenis al sia iama gloro travivante unu el la plej granda prestiĝo periodo en la historio.
Post la dinastio Orsini, kun la traktato de Cateau Cambresis (1559), Nola pasis sub hispana regado, kiu, senigante la urbon je libereco, favoris ĝian kulturan renesancon. Ĝuste en tiu ĉi periodo vivis du el la plej gravaj figuroj ligitaj al tiu ĉi urbo: la historiisto Ambrogio Leone kaj la filozofo Giordano Bruno.
Dum la ribelo de Masaniello ĝi restis fidela al la hispanoj, sed en 1700 ĝi estis trafita de grava ekonomia kaj kultura krizo ĝis, sub la regado de Karlo de Burbono, la alveno en la grandurbon de la episkopo Troiano Caracciolo del Sole naskis la novan Diocezan Seminarion, kiu denove altigis la riĉaĵojn de la grandurbo.
De Nola, en 1820, la Carbonari-Ribeloj komenciĝis dank'al la laboro de leŭtenantoj Michele Morelli kaj Giuseppe Silvati kaj la Nola pastro Minichini, kiuj igis la ribelantojn peti la Reĝon de la Regno de la Du Sicilioj, Ferdinando la 1-a, doni novan konstitucian ĉarton kaj la adopton de parlamento.
Nuntempa aĝo[redakti | redakti fonton]
La 11an de septembro 1943 Nola estis trafita per unu el la plej malbonaj masakroj faritaj fare de la nazioj, konataj kiel "La Masakro de Nola". Ĉe la fino de la Dua Mondmilito, perdinte siajn armeajn funkciojn, Nola provis establi sin kiel grava komerca kaj ekonomia centro.
Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]
