Partenokarpio
En botaniko kaj hortikulturo, partenokarpio estas la natura aŭ artefarite induktita produktado de fruktoj sen fekundigo de ovoloj, kio igas la frukton sen semoj. Stenospermokarpio ankaŭ povas produkti ŝajne sensemajn fruktojn, sed la semoj estas efektive abortitaj dum ili ankoraŭ estas malgrandaj. Partenokarpio (aŭ stenospermokarpio) foje okazas kiel mutacio en naturo; se ĝi okazas je ĉiu floro, la planto ne plu povas sekse reprodukti [citaĵo bezonata] sed eble povus disvastiĝi per apomiksio aŭ per vegetaj rimedoj. Ekzemploj de ĉi tio inkluzivas multajn citrusajn specojn, kiuj spertas nucelan embriecon por reproduktiĝo, anstataŭ nur seksa reproduktado, kaj povas doni plantoj kun sensemajn fruktojn.
Tamen partenokarpio de iuj fruktoj sur iu planto povas esti valora. Ĝis 20% de la fruktoj de sovaĝa pastinako estas partenokarpia. La sensemaj sovaĝaj pastinakaj fruktoj estas preferataj de iuj herbomanĝuloj kaj do servas kiel "forloga defendo" kontraŭ sempredo.[1] Utaha junipero havas similan defendon kontraŭ birdomanĝado.[2] La kapablo produkti sensemajn fruktojn kiam polenado malsukcesas povas esti avantaĝo por planto ĉar ĝi provizas manĝaĵon por la semaj dissemantoj de la planto. Sen frukta kultivo, la bestoj kiuj disvastigas semojn povas malsati aŭ migri.
Plantoj, kiuj moviĝis de unu areo de la mondo al alia, eble ne ĉiam estas akompanataj de sia polenanta partnero, kaj la manko de polenigantoj instigis homan kultivadon de partenokarpiaj specoj.
Komerca graveco[redakti | redakti fonton]
Sensemeco estas vidata kiel dezirinda eco en manĝeblaj fruktoj kun malmolaj semoj kiel banano, ananaso, oranĝo kaj grapfrukto. Partenokarpio ankaŭ estas dezirinda en fruktaj kultivaĵoj, kiuj eble malfacilas poleni aŭ sterki, kiel figo, tomato kaj somera kukurbo. En dioikaj specioj, kiel persimono, partenokarpio pliigas fruktoproduktadon, ĉar oni ne bezonas plantarbojn por provizi polenon. Partenokarpio estas nedezirinda en nuksaj kultivaĵoj, kiel pistako, ĉar la semo estas la manĝebla parto. Hortikulturistoj selektis kaj disvastigis partenokarpajn kulturvariojn de multaj plantoj, inkluzive de bananujo, figujo, kaktopirujo (Opuntia), panfruktarbo kaj melongenaj plantoj. Iuj plantoj, kiel ananasujo, produktas sensemajn fruktojn, kiam oni kreskas unu kulturvarion, ĉar ili ne estas memfekundaj. Iuj kukumoj produktas sensemajn fruktojn se polenigantoj estas ekskluditaj. Malgraŭ ŝajnas strangaĵo, plantoj de sensemaj akvomelonoj kreskas el semoj. La semoj estas produktitaj krucante diploidan gepatron kun tetraploida gepatro por produkti triploidajn semojn.
Se ŝprucite sur florojn, iuj el la plantaj hormonoj, giberelino, aŭksino kaj citokinino povus stimuli la disvolviĝon de partenokarpia frukto. Tio estas nomata artefarita partenokarpio. Plantaj hormonoj malofte estas uzataj komerce por produkti partenokarpan frukton.
Hejmaj ĝardenistoj foje ŝprucas siajn tomatojn kun aŭksino por certigi fruktoproduktadon.[3]
Iuj partenokarpiaj kulturvarioj disvolviĝis kiel genetike modifitaj organismoj.[4]
Iuj partenokarpiaj kulturvarioj havas antikvan originon. La plej maljuna konata kultivita planto estas partenokarpia figo, kiu estis unue kultivita antaŭ almenaŭ 11 200 jaroj.[5]
En iuj klimatoj, normale semitaj piraj kulturvarioj produktas ĉefe sensemajn fruktojn pro manko de polenado.[6]
Tipoj de partenokarpio[redakti | redakti fonton]
Iuj plantoj bezonas polenadon aŭ alian stimulon por partenokarpio, tio estas nomata stimula partenokarpio. Plantoj, kiuj ne bezonas polenadon aŭ alian stimulon por produkti partenokarpian frukton, havas vegetan partenokarpion. Sensemaj kukumoj estas ekzemplo de vegeta partenokarpio. Sensema akvomelono estas ekzemplo de stenospermokarpio ĉar ili estas nematuraj semoj (abortitaj).
Miskomprenoj[redakti | redakti fonton]
- Plej multaj komercaj sensemaj vinberaj kulturvarioj, kiel ekzemple 'Thompson Seedless', estas sensemaj ne pro partenokarpio sed pro stenospermokarpio.[7]
- Partenokarpio estas foje asertita esti la ekvivalento de partenogenezo ĉe bestoj.[8] Tio estas malĝusta ĉar partenogenezo estas metodo de senseksa reproduktado, kun embrioformado sen fekundigo, kaj partenokarpio implikas fruktan formadon, sen semoformado. La planta ekvivalento de partenogenezo estas apomikso.
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ (1991) “Parthenocarpic fruits in wild parsnip: decoy defence against a specialist herbivore”, Evolutionary Ecology 5 (2), p. 136–45. doi:10.1007/BF02270830.
- ↑ (1998) “Empty seeds reduce seed predation by birds in Juniperus osteosperma”, Evolutionary Ecology 12 (7), p. 823–7. doi:10.1023/A:1006594532392.
- ↑ (23 November 2009) “Seedless Fruit Production by Hormonal Regulation of Fruit Set”, Nutrients 1 (2), p. 168–177. doi:10.3390/nu1020168.
- ↑ (2002) “Optimisation of transgene action at the post-transcriptional level: high quality parthenocarpic fruits in industrial tomatoes”, BMC Biotechnol. 2, p. 1. doi:10.1186/1472-6750-2-1.
- ↑ (June 2006) “Early domesticated fig in the Jordan Valley”, Science 312 (5778), p. 1372–4. doi:10.1126/science.1125910.
- ↑ R.L. Stebbins, W.M. Mellenthin, and P.B. Lombard (1981) Pollination & Commercial Varieties of Pears in Oregon Oregon State University Extension Service.
- ↑ Mullins, M., Bouquet, A., Edward, L. (1992). Mullins, Michael G.. (1992-07-16) Biology of the grapevine. ISBN 9780521305075. . Cambridge University Press, p. 75.
- ↑ parthenogenesis. The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition. 2001-07. bartleby.com. Arkivita el la originalo je 28 June 2008.
Eksteraj ligoj kaj noto[redakti | redakti fonton]
- Weiss, J., Nerd, A. and Mizrahi, Y (1993). “Vegetative parthenocarpy in the cactus pear Opuntia ficus-indica (L.) Mill”, Annals of Botany 72 (6), p. 521–6. doi:10.1006/anbo.1993.1140.
- En tiu ĉi artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo Parthenocarpy en la angla Vikipedio.