Tiberiada hebrea prononco

Teksto el la Kodekso de Halepo, Jehoŝua 1:1

La tiberiada hebrea estas la laŭkanona prononco de la Hebrea Biblio aŭ Tanaĥo, skribita de masoretaj kleruloj, kiuj vivis en la juda komunumo de Tiberiado en antikva Galileo ĉ. 750-950 k.e. sub la Abasida Kaliflando. Ili skribis forme de la tiberiada vokalizo, uzante kromsignojn skribitajn sub la hebreaj leteroj: vokalsignojn kaj konsonantajn diakritojn (nekudot) kaj la tiel nomatajn akcentojn (du rilatajn sistemojn de intonaciaj signoj). Ĉi tiuj kune kun la marĝenaj notoj masora magna kaj masora parva konsistigas la tiberiadan aparaton.

Kvankam la skribaj vokaloj kaj akcentoj iĝis uzataj ĉirkaŭ 750 k.e., la buŝa tradicio reflektata de ili estas multjarcente pli malnova, kun antikvaj radikoj.

Fonologio

Konsonantoj

La tiberiada hebrea havas 29 konsonantajn fonemojn, reprezentitajn per 22 literoj. La sin-punkto distingas inter la du valoroj de ש, kun maldekstra punkto (שׂ) prononcata same kiel la litero sameĥ. La literoj בגדכפת (begadkefat) havas po du valorojn: plozivon kaj frotsonon.

Tiberiad-hebreaj konsonantaj fonemoj

		Labialo	Dentalo	Dental-alveolaro		Palatalo	Velaro	Uvularo	Faringalo	Glotalo
				normala	emfaza
Nazalo		[m]		[n]
Plozivo	senvoĉa	[p]		[t̪]	[tˤ]		[k]	[q]		[ʔ]
	voĉa	[b]		[d̪]			[g]
Frotsono	senvoĉa	[f]	[θ]	[s̪]	[sˤ]	[ʃ]	[x]		[ħ]	[h]
	voĉa	[v]	[ð]	[z̪]			[ɣ]		[ʕ]
Trilo				[r]				[ʀ]
Alproksimiĝo		[w]		[l]		[j]

Vokaloj

Tiu vokala diagramo montras ĝeneralan ideon pri la vokala spaco de la tiberiada hebrea. Ĝi ne celas esti preciza mapo de la langaj pozicioj, kio estus neebla pro tio, ke ne restas denaskaj parolantoj de la tiberiada hebrea.

Tiberiad-hebreaj fonemaj vokaloj

	Antaŭaj	Malantaŭaj
Malvastaj	[i]	[u]
Malvast-mezvastaj	[e]	[o]
Vast-mezvastaj	[ɛ]	[ɔ]
Vasta	[a]
Reduktitaj	[ă] [ɔ̆] ([ɛ̆])1

1. marĝena

Ortografio

litero	א	ב	ג	ד	ה	ו	ז	ח	ט	י	כ/ך	ל	מ/ם	נ/ן	ס	ע	פ/ף	צ/ץ	ק	ר	ש	ת
transliterumo	ʾ	b/v	g/gh	d/dh	h	w	z	ḥ	ṭ	y	k/kh	l	m	n	s	ʿ	p/f	ṣ	q	r	š, ś	t/th
prononco (moderna)	[ʔ]	[b] [v]	[ɡ]	[d]	[h]	[v]	[z]	[χ]	[t]	[j]	[k] [χ]	[l]	[m]	[n]	[s]	[ʔ]	[p] [f]	[ts]	[k]	[ʁ]	[ʃ] [s]	[t]
prononco (jemena)	[ʔ]	[b] [v]	[dʒ] [ɣ]	[d] [ð]	[h]	[w]	[z]	[ħ]	[tˤ]	[j]	[k] [x]	[l]	[m]	[n]	[s]	[ʕ]	[p] [f]	[sˤ]	[g]	[r]	[ʃ] [s]	[t] [θ]
prononco (tiberiada)	[ʔ]	[b] [v]	[ɡ] [ɣ]	[d] [ð]	[h]	[w]	[z]	[ħ]	[tˤ]	[j]	[k] [x]	[l]	[m]	[n]	[s]	[ʕ]	[p] [f]	[sˤ]	[q]	[ʀ] [r]	[ʃ] [s]	[t] [θ]

vokalo kun ב	בַ	בֶ	בֵ	בִ	בָ	בֹ	בֻ	בוּ
naomo	pataĥ	segol	cere	hirik	kamac	holam	kubuc	ŝuruk
prononco	/a/	/ɛ/	/e/	/i/	/ɔ/	/o/	/u/

vokalo kun ב	בַא בַה	בֶא בֶה בֶי	בֵא בֵה בֵי	בִי בִא	בָא בָה	בֹא בֹה בוֹ	בוּא בוּה
nomo	pataĥ male	segol male	cere male	hirik male	kamatz male	holam male	ŝuruk male
prononco	/a/	/ɛ/	/e/	/i/	/ɔ/	/o/	/u/

vokalo kun א	אְ	אֲ	אֱ	אֳ
nomo	ŝva	hataf patah	hataf segol	hataf kamac
prononco	/ă/, ⌀	/ă/	/ɛ̆/	/ɔ̆/

vokalo	בּ	בֿ	הּ	שׁ	שׂ
nomo	dagheŝ	rafe	mapik	ŝin-punkto	sin-punkto
prononco	Duobligo de konsonanto /Cː/, aŭ la ploziva prononco de la konsonantoj בגדכפ״ת	Frotsona prononco de la kosnonantoj בגדכפ״ת (ĝia uzo estas opcia)	/h/, estante la fina litero de vorto	/ʃ/	/s/