Peer Gynt

Peer Gynt
	Peer Gynt
Aŭtoro	Henrik Ibsen
Eldonjaro	1951
Urbo	Trondheim
Eldoninto	Eldona Rondo
Paĝoj	258
	v • d • r

Peer Gynt ([ˈpeːr ˈɡʏnt], Esperantigite Per Gjunt) estas versa teatraĵo (dramo) de Henrik Ibsen, nomita laŭ sia ĉefrolulo.

Enhavo

Verkita en 1867, la rakonto estas bazita sur norvega popolrakonto, sed Ibsen aldonis multon al la origina motivo. Dramo estas influita de romantismo (precipe per akcentado de la norvega naturo kaj mitologio) kaj ĝi estas tre simboleca, havante multajn signifohavajn nivelojn. La precipa temo de la verko estas malsameco de vivvaloroj de unuopaj homoj. Ĝi havas rilaton al Brand, la antaŭa teatraĵo de Ibsen, kaj ĝi estus devinta krei ĝian artan kontraŭon. Kelkaj motivoj de la verko satirigas konfliktojn en la tiutempa socio.

Pro la specifa versa stilo de Ibsen (la teksto havas formon de foje nur asonancaj tonaj versoj) la tuto iĝis impona, poezia verko.

La unua surscenigo de la dramo okazis en la norvega teatrejo Nationalteatret i Kristiania la 24-an de februaro 1876.

La dramo Peer Gynt estas tradukita al multaj lingvoj, i.a. al Esperanto (fare de E.A. Haugen).

Ekde 1928 estas en Vinstra en la distrikto Gudbrandsdalen organizata Festivalo de Peer Gynt, konsiderata kiel unu el la plej gravaj kulturaj aranĝoj en Norvegio.

Henrik Klausen kiel Peer dum la premiero en 1876

La verko estis multfoje adaptita kaj filmita.

Por la teatraĵo estis verkita ankaŭ akompana scena muziko - krom la plej fama de Edvard Grieg (vidu apartan ĉapitron) kreis ĝin ekz. norvegaj komponistoj Harald Sæverud (1947), Arne Nordheim (1969), Ketil Hvoslef (1993) kaj Jon Mostad (1993-4). Gunnar Sønstevold (1966) estigis muzikon por Peer Gynt kiel baleton.

Muzika suito Peer Gynt

En 1875 Ibsen komisiis al Edvard Grieg verki scenan muzikon al la teatraĵo, kaj tio rezultis en bela muzikverko (nun famega klasikaĵo), kiu multe kontribuis al la posta populareco de la teatraĵo.

La scena muziko estis unuafoje prezentita dum premiero de la teatraĵo. La origina partituro sub op. 23 havis 26 partojn kaj kiel kompleto ĝi estis eldonita nur en 1908, unu jaron post la morto de Grieg, fare de Johan Halvorsen. Tamen poste, ĝis 1980 ĝi estis konsiderata esti perdita, kaj nur tiujare estis denove trovita kaj reeldonita.

En 1888 kaj 1891, Grieg elektis ok komponaĵojn de la verko por fari el ili du kvarpartajn suitojn.

Suito n-ro 1, Op. 46

Matena humoro (Morgenstemning)

Morto de Oze (Åses død)
Danco de Anitra (Anitras dans)
En la kaverno de la montara reĝo (I Dovregubbens hall)

Suito n-ro 2, Op. 55

Forporto de la fianĉino. Lamento de Ingrid (Bruderovet. Ingrids klage)
Araba danco (Arabisk Dans)
Hejmenreveno de Peer Gynt (Ŝtorma evento surmare) (Peer Gynts hjemfart (Stormful aften på havet))
Kanto de Solveig (Solveigs Sång)

Recenzoj

„ "Peer Gynt", diras la tradukinto, estas plej norvega kreaĵo de Ibsen. Tial, mi volas kredi, ke li verkis ĝin en eksterlando, nome en Romo. Amo pli profundo klinas nin al la patrujo, kiam ni estas for de ĝi.

Pli ol drama poemo, "Peer Gynt" estas speco de mirrakonto veninta, laŭ rekta linio, el norvegaj legendoj. El ili Ibson transprenis plejparte la epizodojn de sia verko, kaj la personecon mem de sia heroo. Tiu ĉi, nutrite jam de la lulilo, kiel multaj norvegaj infanoj, per fabeloj en kiuj svarmas supernaturaj estaĵoj: gnomoj, koboldoj k.s., ne plu sukcesas, nek deziras, liberigi sin de sia fabelmondo. En ĝi li sin sentas Cezaro, dum surtere, metate antaŭ la kruda realeco, li refariĝas la hezitema frato de Hamlet :

Jes, pensi, deziri, eĉ voli, cetere, ~
sed fari ! Ne. Tion mi ne kornprenas !
(Akto III - Sceno I.)

Taŭga nek por bono, nek por peko, fuŝinta sian destinon, ne kapablinte esti "si mem" sur Ia tero, Peer Gynt estus, laŭ decido de la superhomaj instancoj, nepre dediĉota al "refando" (tiel), se ne malfermiĝus por li Ia brakoj de Solvejg' la fidela. Ĉar, por ŝi, li estis « si mem » « en ŝiaj fido, espero kaj amo ».

Tri ĉefroluloj elstaras en la verko de Ibsen: Peer Gint, Ase, lia patrino kaj Solvejg. "Peer Gynt", malgraŭ konduto verdire ne tre kaj ofte eĉ tute ne edifo, restos al ni simpatia, pro sia gaja fanfaronemo kaj verŝajne ĉar ni retrovas en li nian propran ŝanceliĝemon, niajn proprajn fontojn de egoismo, de memsufiĉeco kaj de... amemo. Kortuŝa estas la maljuna Ase. Alterne plena de kolero kaj de admiro kontraŭ sia amata "malbona knabo". Kiu povus sen emocio legi aŭ vidi la scenon de la morto de Ase, en iluzikaleŝo kiun Peer kondukas al paradizo ! La mildan Solvejg oni ne multe vidas, nek aŭdas, Sed ŝi nevideble ĉeestas tra la tuta dramo kaj personigas la elementon idealan, la AMON, kiu savas la animojn erarintaj.

Se la originala verko estas majstraĵo — konata cetere en la tuta mondo, kune kun la muziko de Grieg — la traduko de ĝiaj kvin aktoj en esperantajn versiojn rimajn, ritmajn kaj... kompreneblajn estas inda je tiu majstraĵo kaj je nia plej sincera admiro.

Mi aldonu ke la komentario kaj notoj de la tradukinto, same kiel la tri akompanontaj popolfabeloj, multe helpas al la kompreno de por eksterlandanoj enigmaj scenoj kaj aludoj, kiuj abundas en la verko de Ibsen. ”

— H. Castel, Belga esperantisto n312 (okt 1952)