Ruperto Chapí
| Ruperto Chapí | |
|---|---|
| |
| Persona informo | |
| Naskiĝo | 27-an de marto 1851 en Villeno |
| Morto | 25-an de marto 1909 (57-jaraĝa) en Madrido |
| Tombo | San Justo Cemetery |
| Lingvoj | hispana |
| Ŝtataneco | Hispanio |
| Alma mater | Reĝa Konservatorio Supra de Muziko ĉe Madrido • Real Academia de España en Roma |
| Okupo | |
| Okupo | komponisto • dirigento • trumpetisto |
Ruperto Chapí Lorente (Villeno (Alikanto), 27-a de marto de 1851 - Madrido, 25-a de marto de 1909), estis elstara komponisto hispana de zarzueloj.
Biografio[redakti | redakti fonton]
Laŭ familia tradicio Chapí kaj la fratoj ekstudis muzikon frue kaj li eklernis ludi la fluteton kaj la klariono; naŭjaraĝa li ekformis parton de la bando Música Nueva (aktuala Municipa Bando de Villena).
Dekdujaraĝa li komponis sian unuan zarzuelon: Estrella del Bosque (Stelo de la arbaro). Liaj gepatroj, konsciaj de liaj muzikaj kapabloj, sendis Chapí deksesjaraĝan al Madrido por ke li ampleksigu sian kapablon kaj lernadon. Tie li eniris en la Konservatorio, kie lernas ĉe Arrieta, kaj kie en 1872 atingas la Unuan Premion de kairerfino, kun la kundisĉiplo Tomás Bretón.Tie li studis armonion kaj komponarton kaj, por pagi isajn studojn, en 1870 li eniris kiel profesoro de klariono en la orkestro de la Cirko Price (kie ludis ankaŭ Tomás Bretón). Tie li premieris sian unuan zarzuelon, Abel y Caín, sen multa sukceso; kaj en la Teatro Real La hija de Jefté en 1874; danke al tiu li akiris stipendion por veturi al Parizo kaj al Romo por ampleksigi studojn, kaj tie li ekkomponis siajn unuajn operojn.
Li edziĝis en Madrido kun Vicenta Selva Álvarez, de Madrido, kaj havis du gefilojn: Vicenta, naskiĝinta la 26a de majo de 1873 kaj José, la 25a de julio de 1880.
_01.jpg)
Reveninte al Hispanio, en 1878, li ekkarieris kiel komponisto de zarzuelo, atingante grandan sukceson per verkoj kiaj: La tempestad (1882), La bruja (1887) kaj El rey que rabió (1891). Kaj plen sukcesis per El tambor de granaderos (16a de novembro 1896, libreto de Emilio Sánchez Pastor) kaj La Revoltosa (1897).
Aliaj verkoj de la malgranda ĝenro estas: Las bravías (1886), La flor de Lys, El guerrillero, El país del abanico, Ya pican, Los quintos de mi pueblo, Término medio, El domingo gordo, El puñao de rosas (30a de oktobro 1902)...
Aliaj verkoj de la granda ĝenro estas: Las hijas de Zebedeo (1889), El milagro de la Virgen (1889) El duque de Gandía (1894) kaj Curro Vargas (1898).
Li komponis ne nur muzikon por zarzueloj, sed ankaŭ ĉambromuzikon (kvar kvartetojn) kaj simfonian, kia Fantasía Morisca kaj la simfonian poemon Los gnomos de la Alhambra. Aliaj zarzueloj estas: La leyenda del monje, Género chico, La cara de Dios, A casarse tocan, Pepe Hillo, ¿Quo Vadis?, Las tentaciones de San Antonio, Roger de la Flor (1878), La serenata (1881)...
Jam en la 20a jarcento kvar estas liaj ĉefaj verkoj: La patria chica, La venta de Don Quijote, Circe (1902) kaj Margarita la Tornera (1909).
Li estis fonfinto de la Sociedad General de Autores y Escritores (S.G.A.E.), en 1893, organizo destinita reguli la rajtojn de la komponistoj, kiu fine de la 20a jarcento dediĉis sin al propra riĉigo de la estraranoj kaj proksimuloj. Li estis krome instruisto de Manuel de Falla.
Li mortiĝis en Madrido, en 1909. Liaj restoj troviĝas en la tombejo municipa de Villena desde 2003.[1]
Katalogo de verkoj[redakti | redakti fonton]
| Jaro | Verko | Tipo de verko | Libretisto |
|---|---|---|---|
| 1863 | Estrella del bosque | - | |
| 1868 | Doble engaño. | Zarzuelo | - |
| 1871 | Abel y Caín. | Zarzuelo | Salvador María Granés |
| 1872 | Vasco Núñez de Balboa. | Zarzuelo | Marcos Zapata Mañas |
| 1874 | Las naves de Cortés. | Opero | Antonio Arnao |
| 1876 | Motet a seis voces. | Religia muziko | - |
| 1876 | Trío, para violín, cello y piano. | Religia muziko | - |
| 1876 | Escenas de capa y espada, simfonia poemo. | Ĉambromuziko (trio) | - |
| 1876 | La muerte de Garcilaso. | Opero | Antonio Arnao |
| 1878 | La hija de Jefté. | Opero | Antonio Arnao |
| 1878 | Roger de Flor. | Opero (3akta) | Mariano Capdepón |
| 1879 | Fantasía Morisca [A Granada (Andante cantabile) - Meditaĵo (Moderato) - Serenado (Alegro moderato) - Finaĵo (Moderato)]. | Orkestra | - |
| 1879 | Polaca de Concierto. | Orkestra | - |
| 1880 | Sinfonía en Re menor. | Orkestra | - |
| 1880 | Los Ángeles, oratorio. | Religia muziko (oratorio) | - |
| 1880 | Música clásica. | Zarzuelo (1akta) | José Estremera |
| 1880 | La calandria. | Zarzuelo (1akta) | Miguel Ramos Carrión kaj Vital Aza |
| 1880 | Adiós Madrid. | Zarzuelo | - |
| 1880 | Madrid y sus afueras. | Zarzuelo | - |
| 1881 | La serenata. | Ópero (1akta) | José Estremera |
| 1881 | La Serenata. | Opereto (1akta) | José Estremera |
| 1881 | Las Dos huérfanas. | Zarzuelo (3akta) | Mariano Pina Domínguez |
| 1881 | La calle de Carretas. | Zarzuelo | - |
| 1881 | El Hijo de la Nieve. | Komedio (3akta) | - |
| 1881 | Nada entre dos platos. | Zarzuelo (1akta) | José Estremera |
| 1882 | La tempestad. | Zarzuelo (3akta) | Miguel Ramos Carrión |
| 1884 | El milagro de la Virgen. | Zarzuelo (3akta) | Mariano Pina Domínguez |
| 1884 | La Flor de Lis. | Zarzuelo (1akta) | José Estremera |
| 1885 | Término medio. | Zarzuelo (1akta) | Ramón de Marsal |
| 1885 | El Guerrillero (kunlabore kun Manuel Fernández Caballero kaj Pascual Emilio Arrieta y Corera). | Zarzuelo | - |
| 1885 | El País del abanico. | Zarzuelo (1akta) | Francisco Serrano de la Pedrosa |
| 1885 | Los Quintos de mi pueblo. | Zarzuelo | - |
| 1885 | ¡Ya pican,ya pican!. | Zarzuelo (1akta) | Enrique Prieto |
| 1886 | El Domingo gordo o Las tres damas curiosas. | Zarzuelo | Ricardo de la Vega |
| 1887 | El Figón de las desdichas. | Zarzuelo | Adolfo Llanos Alcaraz |
| 1887 | Juan Matías el Barbero. | Zarzuelo | - |
| 1887 | Los Lobos marinos. | Zarzuelo (1akta) | Miguel Ramos Carrión kaj Vital Aza |
| 1887 | La bruja. | Zarzuelo (3akta) | Miguel Ramos Carrión kaj Vital Aza |
| 1887 | El Fantasma de los aires. | Zarzuelo (2akta) | Andrés Ruesga, Salvador Lastra kaj Enrique Prieto |
| 1888 | Ortografía. | Zarzuelo (1akta) | Carlos Arniches kaj Gonzalo Cantó |
| 1889 | La Flor del trigo. | Zarzuelo (1akta) | José Estremera |
| 1889 | Las hijas del Zebedeo. | Zarzuelo (2akta) | José Estremera |
| 1889 | El cocodrilo. | Zarzuelo | laŭ Fjodor Dostojevskij |
| 1889 | A casarse tocan o La misa á grande orquesta. | Zarzuelo (1akta) | Ricardo de la Vega |
| 1889 | El País de los insectos. | Zarzuelo (1akta) | Enrique Fernández Campano |
| 1890 | Los alojados. | Zarzuelo (1akta) | Emilio Sánchez Pastor |
| 1890 | La leyenda del monje. | Zarzuelo (1akta) | Carlos Arniches kaj Gonzalo Cant |
| 1890 | Las Doce y media y sereno. | Zarzuelo (1akta) | Fernando Manzano |
| 1890 | Las Tentaciones de San Antonio. | Zarzuelo (3akta) | Andrés Ruesga kaj Enrique Prieto |
| 1890 | Nocturno. | Zarzuelo (1akta) | Enrique Fernández Campano |
| 1890 | Los Nuestros. | Zarzuelo (1akta) | José Estremera |
| 1890 | Pan de flor. | Zarzuelo (1akta) | Ricardo Monasterio kaj Celso Lucio |
| 1890 | Todo por ella. | Zarzuela | - |
| 1890 | Para hombres solos. | Zarzuelo (1akta) | Enrique Fernández Campano |
| 1891 | Los Gnomos de la Alhambra La ronda de los gnomos (Alegretto) - Conjuro. Séquito de Titania y Oberón (Andante maestoso) - La Fiesta de los espíritus. La Aurora (Alegro molto vivace). | Orkestra | - |
| 1891 | El rey que rabió. | Zarzuelo (3akta) | Miguel Ramos Carrión kaj Vital Aza |
| 1891 | El Mismo demonio. | Zarzuelo (2akta) | Fernando Manzano |
| 1892 | El Organista. | Zarzuelo (1akta) | José Estremera |
| 1892 | Los Calaveras. | Zarzuelo | - |
| 1892 | Las Campanadas. | Zarzuelo (1akta) | Carlos Arniches kaj Gonzalo Cantó |
| 1892 | La Czarina. | Zarzuelo (1akta) | José Estremera |
| 1892 | La raposa. | Zarzuelo (1akta) | Ricardo Monasterio |
| 1893 | Los Mostenses. | Zarzuelo (3akta) | Gonzalo Cantó, Carlos Arniches kaj Celso Lucio |
| 1893 | Vía libre. | Zarzuelo (3akta) | Carlos Arniches kaj Celso Lucio |
| 1893 | El Reclamo. | Zarzuelo (1akta) | Carlos Arniches kaj Celso Lucio |
| 1894 | El tambor de granaderos. | Zarzuelo (1akta) | Emilio Sánchez Pastor |
| 1894 | El Duque de Gandia (kunlabore kunn Antonio Llanos). | Zarzuelo (3akta) | Joaquín Dicenta |
| 1894 | El Moro Muza. | Zarzuelo (1akta) | Federico Jaques |
| 1895 | Mujer y reina. | Zarzuelo (3akta) | Mariano Pina Domínguez |
| 1895 | El Cura del regimiento. | Zarzuela (1akta) | Emilio Sánchez Pastor |
| 1895 | El Señor corregidor. | Zarzuela (1akta) | Fiacro Yrayzoz |
| 1896 | Las bravías pri (La Dresado de la megero de William Shakespeare). | Zarzuelo (1akta) | José López Silva kaj Carlos Fernández Shaw, baze sur la verko de Shakespeare |
| 1896 | El bajo de arriba. | Zarzuelo (1akta) | Emilio Sánchez Pastor |
| 1896 | Los Golfos. | Zarzuelo | Emilio Sánchez Pastor |
| 1896 | Los Guerrilleros. | Zarzuelo (1akta) | Enrique Prieto |
| 1896 | Las Peluconas. | Zarzuelo | - |
| 1896 | Viva el Rey. | Zarzuelo (1akta) | Emilio Sánchez Pastor kaj Robert Planquette |
| 1896 | El Cortejo de la Irene. | Zarzuelo (1akta) | Carlos Fernández Shaw |
| 1897 | La Revoltosa. (lirika komedieto 1akta kaj 3scena) (25z de novembro de 1897) | Zarzuelo (1akta) | José López Silva kaj Carlos Fernández Shaw |
| 1897 | Los Charlatanes. | Zarzuelo (1akta) | Calixto Navarro kaj Federico Castellón |
| 1897 | La Niña del estanquero. | Zarzuelo (1akta) | Tomas Luceño |
| 1897 | El Sí natural. | Zarzuelo (1akta) | José Jackson Veyán |
| 1897 | La piel del diablo. | Opereto (1akta) | Federico Jaques |
| 1898 | Los hijos del batallón. | Zarzuelo (3akta) | Carlos Fernández Shaw |
| 1898 | Pepe Gallardo. | Zarzuelo (1akta) | Guillermo Perrín kaj Miguel de Palacios |
| 1898 | La Chavala. | Zarzuelo (1akta) | José López Silva kaj Carlos Fernández Shaw |
| 1898 | Curro Vargas (pri la novelo El niño de la bola de Pedro Antonio de Alarcón). | Zarzuelo (3akta) | Joaquín Dicenta kaj Antonio Paso |
| 1898 | El Beso de la duquesa. | Zarzuelo (1akta) | Sinesio Delgado |
| 1898 | El Hijo del batallón. | Zarzuelo (3akta) | Carlos Fernández Shaw |
| 1899 | La cara de Dios. | Zarzuelo (3akta) | Carlos Arniches |
| 1899 | El Baile del casino. | Zarzuelo | - |
| 1899 | Los Buenos mozos. | Zarzuelo (1akta) | José López Silva kaj Carlos Fernández Shaw |
| 1899 | El Fonógrafo ambulante. | Zarzuelo (1akta) | Juan González |
| 1899 | Señá Frasquita. | Zarzuelo (1akta) | Guillermo Perrín kaj Miguel de Palacios |
| 1900 | La cortijera. | Zarzuelo (3akta) | Joaquín Dicenta kaj Antonio Paso |
| 1900 | Al galope de los siglos. | Zarzuelo (1akta) | Sinesio Delgado |
| 1900 | El barquillero. | Zarzuelo (1akta) | José López Silva kaj José Jackson Veyán |
| 1900 | Aprieta constipado kunlabore kun Arturo Saco del Valle). | Zarzuelo (1akta) | |
| 1900 | El Gatito negro. | Zarzuelo (1akta) | José López Silva kaj Carlos Fernández Shaw |
| 1900 | María de los Ángeles. | Zarzuelo (1akta) | Carlos Arniches kaj Celso Lucio |
| 1900 | El Estreno. | Zarzuelo (1akta) | Serafín Álvarez Quintero kaj Joaquín Álvarez Quintero |
| 1901 | Quo Vadis. | Zarzuelo (1akta) | Sinesio Delgado |
| 1901 | Blasones y talegas. | Zarzuelo (2akta) | Eusebio Sierra baze sur la novelo de José María de Pereda |
| 1902 | El puñao de rosas. | Zarzuelo (1akta) | Carlos Arniches kaj Ramón Asensio Mas |
| 1902 | Don Juan de Austria. | Zarzuelo (3akta) | José Jurado de la Parra kaj Carlos Servet y Fortuny |
| 1902 | La venta de Don Quijote. | Zarzuelo (1akta) | Carlos Fernández Shaw |
| 1902 | Abanicos y panderetas aŭ ¡A Sevilla en el botijo!. | Zarzuelo (3akta) | Serafín Álvarez Quintero kaj Joaquín Álvarez Quintero |
| 1902 | El Sombreo de plumas. | Zarzuelo (1akta) | Miguel Echegaray |
| 1902 | El Tío Juan (kunlabore kun Enrique Morera). | Zarzuelo | - |
| 1902 | Cuadros vivos. | Zarzuelo (1akta) | Guillermo Perrín kaj Miguel de Palacios |
| 1902 | Circe. | Opero (3akta) | Miguel Ramos Carrión |
| 1903 | La Chica del maestro. | Zarzuelo (1akta) | José López Silva kaj José Jacson Veyán |
| 1903 | La Cruz del abuelo. | Zarzuelo | - |
| 1903 | El rey mago. | Zarzuelo (1akta) | Sinesio Delgado |
| 1903 | Man'zelle Margot (kunlabore kun Joaquín "Quinito" Valverde). | Zarzuelo | - |
| 1903 | Cuarteto de cuerda nº 1, en Sol mayor. | Ĉambromuziko (kvarteto) | - |
| 1904 | Cuarteto de cuerda nº 2 en Fa mayor. | Ĉambromuziko (kvarteto) | - |
| 1904 | Juan Francisco. | Zarzuelo (3akta) | Joaquín Dicenta |
| 1904 | La Cuna. | Zarzuelo (1akta) | Guillermo Perrín |
| 1904 | La Polka de los pájaros. | Zarzuelo | - |
| 1904 | La Puñalada. | Zarzuelo (enkonduko kaj 4 scenoj) | Carlos Fernández Shaw |
| 1904 | La Tragedia de Pierrot. | Zarzuelo (1akta) | Ramón Asensio Más kaj José Juan Cadenas |
| 1905 | Guardia de honor. | Zarzuelo (1akta) | Eugenio Sellés |
| 1905 | La sobresalienta. | Zarzuelo (1akta) | Jacinto Benavente |
| 1905 | ¡Angelitos al cielo!. | Zarzuelo (1akta) | Alberto Casañal Shakery |
| 1905 | Las Calabazas. | Zarzuelo | Antonio Ramos Martín |
| 1905 | El Cisne de Lohengrin. | Zarzuelo (1akta) | Miguel Echegaray |
| 1905 | Miss Full. | Zarzuelo (1akta) | Antonio Viérgol |
| 1905 | La leyenda dorada. | Zarzuelo (1akta) | Sinesio Delgado |
| 1905 | La Peseta enferma. | Zarzuelo (1akta) | José Pontes kaj Fernando Pontes |
| 1905 | La Reina. | Zarzuelo (1akta) | Guillermo Perrín kaj Miguel de Palacios |
| 1905 | El Seductor. | Zarzuelo (1akta) | Antonio Domínguez |
| 1905 | Cuarteto de cuerda nº 3 en Re mayor. | Ĉambromuziko (kvarteto) | - |
| 1905 | "El amor en solfa" dua parto de "El Amor en el Teatro", literatura kapriĉo, 4scena kaj enkonduko (kunlabore kun José Serrano Simeón. | Opero | Serafín Álvarez Quintero kaj Joaquín Álvarez Quintero |
| 1906 | La pesadilla. | Opereto (1akta) | Luciano Boada kaj Manuel de Castro Tiedra |
| 1906 | El alma del pueblo. | Zarzuelo (1akta) | José López Silva kaj Carlos Fernández Shaw |
| 1906 | El triunfo de Venus. | Zarzuelo (1akta) | Pedro Muñoz Seca kaj Carlos Fernández Shaw |
| 1906 | Los Contrahechos. | Zarzuelo (1akta) | Antonio M. Viérgol |
| 1906 | El Maldito dinero. | Zarzuelo (1akta) | Carlos Arniches kaj Carlos Fernández Shaw |
| 1906 | El Rey del petróleo. | Zarzuelo (1akta) | Guillermo Perrín kaj Miguel de Palacios |
| 1906 | La Fragua de Vulcano. | Zarzuelo (1akta) | Manuel Linares Rivas |
| 1907 | La patria chica. | Zarzuelo (1akta) | Serafín Álvarez Quintero kaj Joaquín Álvarez Quintero |
| 1907 | Los bárbaros del Norte (kunlabore kun Joaquín Valverde Durán kaj Joaquín "Quinito" Valverde (filo). | Zarzuelo (1akta) | Sinesio Delgado |
| 1907 | Ninón. | Zarzuelo (1akta) | Manuel Fernández de la Puente kaj Carlos Allen-Perkins |
| 1907 | La Puerta del Sol. | Zarzuelo (1akta) | Celso Lucio kaj Manuel Fernández Palomero |
| 1907 | Los Veteranos. | Zarzuelo (1akta) | Manuel de Labra |
| 1907 | El príncipe Kuroki. | Zarzuelo (1akta) | Fernando Gillis |
| 1907 | Cuarteto de cuerda nº 4 en Si bemol menor. | Ĉambromuziko (kvarteto) | - |
| 1908 | La eterna revista (kunlabore kun Jerónimo Giménez y Bellido. | Zarzuelo (1akta) | Ramón Asensio Mas kaj Jacinto Capella |
| 1908 | Aquí hase farta un hombre. | Zarzuelo (1akta) | Jorge de la Cueva kaj José de la Cueva |
| 1908 | La Carabina de Ambrosio. | Zarzuelo | Vicente Castro Les |
| 1908 | La Dama roja. | Zarzuelo (1akta) | Juan Bautista Pont kaj Antonio Sotillo |
| 1908 | El Diablo con faldas. | Zarzuelo (1akta) | Sinesio Delgado |
| 1908 | Las Mil maravillas. | Zarzuelo (4akta y prologo) | Serafín Álvarez Quintero kaj Joaquín Álvarez Quintero |
| 1908 | El Merendero de la alegría o Sábado blanco. | Zarzuelo | Antonio Casero kaj Alejandro Larrubiera |
| 1908 | Entre rocas. | Zarzuelo (1akta) | Joaquín Dicenta |
| 1909 | Donde hay faldas hay jaleo. | Zarzuelo | Antonio Casero kaj Alejandro Larrubiera y Crespo |
| 1909 | El Pino del norte. | Zarzuelo (1akta) | Vicente Casanova |
| 1909 | Los majos de plante. | Zarzuelo (1akta) | Joaquín Dicenta kaj Pedro de Répide |
| 1909 | Margarita la Tornera (baze sur la legendo de José Zorrilla). | Opero (3akta) | Carlos Fernández Shaw |
| - | Clavito. | Zarzuelo (1akta) | Manuel Linares Rivas |
| - | Diversiones infantiles (kunlabore kun Tomás Bretón Hernández, Jerónimo Giménez y Bellido). | Zarzuelo | Antonio R. López del Arco |
| - | El duo de la africana. | Zarzuelo | Manuel Fernández Caballero |
| - | La joroba. | Zarzuelo (1akta) | Miguel Ramos Carrión kaj Antonio Ramos Martín |
| - | La magia de la vida. | Zarzuelo (1akta) | Manuel Linares Rivas |
| - | Carceleras de «Las Hijas del Zebedeo» | Orkestra muziko (bando) | - |
| - | Fantasía «La Revoltosa»" | Orkestra muziko (bando) | - |
| - | Preludio «El tambor de Granaderos». | Orkestra muziko (bando) | - |
| - | Preludio y Selección «La bruja». | Orkestra muziko (bando) | - |
| - | Fantasía «El Rey que rabió». | Orkestra muziko (bando) | - |
| - | Fantasía «La corte de Granada». | Orkestra muziko (bando) | - |
| - | Selekto de «La corte de Granada» [1. Introducción y marcha al torneo. - 2. Meditación. - 3. Serenata. - 4. Final]. | Orkestra muziko (bando) | - |
| - | Selekto de «La Patria Chica». | Orkestra muziko (bando) | - |
Referencoj[redakti | redakti fonton]
Bibliografio[redakti | redakti fonton]
- Luis G. Iberni: Ruperto Chapí. Madrid, Instituto Complutense de Ciencias Musicales, 1995. ISBN 978-84-89365-03-2
Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]
- Teatro Ruperto Chapí en Villena
- Listo de zarzueloj de Chapí
- La Revoltosa
- El rey que rabió
- La bruja
- Música clásica 'Música clásica', zarzuelo de Ruperto Chapí