August Wilhelm Hupel
| August Wilhelm Hupel | ||
|---|---|---|
.jpg)
| ||
| Persona informo | ||
| August Wilhelm Hupel | ||
| Naskiĝo | 25-an de februaro 1737 en Buttelstedt | |
| Morto | 18-an de januaro 1819 (81-jaraĝa) en Paide | |
| Religio | luteranismo vd | |
| Lingvoj | estona • germana vd | |
| Ŝtataneco | Rusia Imperio vd | |
| Alma mater | Friedrich-Schiller-Universitato Jena • Vilhelmo-Ernesto-gimnazio vd | |
| Familio | ||
| Parencoj | Johann Christoph Clare vd | |
| Profesio | ||
| Okupo | lingvisto • verkisto • ĵurnalisto vd | |
| Laborkampo | lingvoscienco • ĵurnalismo vd | |
| vd | Fonto: Vikidatumoj | |
August Wilhelm HUPEL (naskiĝinta la 25-an de februaro 1737 en Paide/distrikto Järvamaa) estis germana-baltia pastoro en Põltsamaa, publicisto, regionhistoriisto, lingvisto kaj verkisto en Livonio dum la tempo de klerismo.
Vivo[redakti | redakti fonton]
Estante filo de pastoro luterana li frekventis la Vilhelmo-Ernesto-gimnazion en Vajmaro kaj poste la Universitaton de Jena. Ekde 1757 Hupel vivis en Livonio kaj iĝis en 1764 pastoro en Põltsamaa; ekde 1804 li loĝis en Paide.
En 1766/67 li tradukis por la estonlingva gazeto Lühhike öppetus artikolojn, kies eldonisto estis Peter Ernst Wilde. En 1771 li publikigis la medicinan manlibron Arsti ramat nende juhhatamisseks kes tahtvad többed ärra-arvada ning parrandada (manlibro pri medicina diagnostiko). En 1780 li publikigis la gramatikon Ehstnische Sprachlehre für beide Hauptdialekte, den revalschen und den dörptschen, nebst einem vollständigen Wörterbuch; la unua presita eldono enhavis ĉ. 17.000 vortojn kun etimologiaj indikoj; en la dua de 1820 estis jam ne tute 20 miloj da vortoj.
Verkoj (elekto)[redakti | redakti fonton]
Jen la plej gravaj skribitaĵoj de Hupel:
- Lühhike öppetus, 41 Stück, 1766–1767
- Topograpische Nachrichten von Lief- und Ehstland. 3 Bände, 1774–1777 Band 1, Band 2, Band 3
- Nordische Miscellaneen, 21 Stück, 1781–1791
- Die gegenwärtige Verfassung der Rigischen und der Revalschen Statthalterschaft. Reval 1789 BSB Google Google
- Neue nordische Miscellaneen. 18 Stück, 1792–1798
- Idiotikon der deutschen Sprache in Lief- und Ehstland, 1795 Digitalisat
- Oekonomische Handbuch für liv- und estländische Gutsherren, 1796
Literaturo[redakti | redakti fonton]
- Eine Übersicht Hupelscher Werke und zugehöriger Sekundärliteratur findet sich in der Digitalen Textsammlung älterer Literatur Estlands.
- Indrek Jürjo: Aufklärung im Baltikum. Leben und Werk des livländischen Gelehrten August Wilhelm Hupel (1737–1819). Böhlau, Köln 2006.
- Julius von Eckardt: Hupel, August Wilhelm. En: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 13, Duncker & Humblot, Leipzig 1881, S. 422 f.
- Prie ĉe Nordisk familijebok
Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]
- Informoj pri August Wilhelm Hupel en katalogo de la Germana Nacia Biblioteko (germane)
- Ampleksa biografio ĉe tekstkolekto de la malnova estonia literaturo
- Biografio ĉe BBLD