Bistrița
 
| |
Bistrița en Rumanio Koordinatoj: 47° 08′ 00″ N 24° 30′ 00″ O / 47.133333333333 °N, 24.5 °O (mapo) |
Bistrița (bistrica) (hungare: Beszterce [besterce], germane: Bistritz [bistric]) estas urbo en Rumanio en la nordorienta parto de la Baseno de Transilvanio ĉe la okcidenta piedo de Căliman-montaro laŭ la rivero Bistrița oriente de Dej. Ĝi estas la ĉefurbo de la distrikto Bistrița-Năsăud. Administre apartenas al ĝi Unirea (Bistriţa), Viişoara (Bistriţa), Slătiniţa, Sărata (Bistriţa), Ghinda kaj Sigmir.
Loĝantaro
En 1910 ĝi havis 13 236 loĝantojn (germanoj, rumanoj, hungaroj); en 1956 20 292; en 1992 82 366 (rumanoj, 8 % hungaroj).
Historio
Ĝiaj unuaj mencioj skribaj estis en 1243, 1250. Ĝi estis fondita de saksoj enkoloniiĝintaj en la dua duono de la 12-a jarcento kaj la unua duono de la 13-a jarcento. Post 1526 la urbo fariĝis la posedaĵo de Petru Rareş, sed la saksoj kontraŭstaris kaj li ne povis okupi ĝin. La triono de ĝia loĝantaro pereis dum la pesto en la jaroj 1554-1556. En 1602 post 22-taga sieĝo fare de generalo Basta la urbo kapitulacis. La pesto post 1602 ripetiĝis kaj la novaj loĝantoj, same saksoj, venis tien el najbaraj vilaĝoj. En la jaroj 1671 kaj 1672 instaliĝis tie armenoj, sed en 1712 la saksoj elpelis ilin. La armenoj elpelitaj alvenis al Szamosújvár. Ĝis 1919 kaj inter 1940 kaj 1944 apartenis al Hungario, (Beszterce-Naszód).
Fonto
- Magyar nagylexikon, 1-18., 1993-2004, Budapest.
Renomaj personoj
- László Bencze (*23-a de marto 1969): dizajnisto.
- Miklós Bencze (*23-a de marto 1969): pentristo, entreprenisto.
- Éva Bodó Vass (*27-a de majo 1947): operkantistino.
- Martin Brenner (antaŭ 1520 – Hermannstadt, 24-a de januaro aŭ februaro 1553): kuracisto, humanista filologo, vojaĝ-taglibroverkisto.
- Pavel Bucur (*1-a de novembro 1945): skulptisto.
- Loránd Daday (6-a de novembro 1893 – Dej, 23-a de julio 1954): verkisto.
- Ferenc Földes (16-a de marto 1910 – Ukrainio, 13-a de januaro 1943): kulturpolitikisto, filozofia verkisto.
- Imre Haynal, vitéz Váradi (12-a de novembro 1882 – Budapest, 3-a de februaro 1979): kuracisto pri internaj malsanoj, universitata profesoro, ano de la Hungara Scienca Akademio, laŭreato de Kossuth-premio.
- Pál Horváth (Reşiţa, 15-a de marto 1932 – 11-a de novembro 1978, Bistrița) – Instruisto, popolkuntivanto, pedagogia fakverkisto.
- Piroska Horváth (n. 1936): pedagogino, verkistino, pentristino
- Richard Huss (2-a de februaro 1885 – Debrecen, 14-a de februaro 1941): germanisto, filologo.
- Éva Kiss-Bitay (Beszterce, 20-a de majo 1928) – naturscienca verkistino.
- Lajos Kisgyörgy (11-a de januaro 1909 – Budapest, 6-a de februaro 1976): pistolpafisto, trejnisto.
- András Koncz-Münich, András Koncz (n. 21-a de februaro 1969): artisto
- Fréda B. Kovács (6-a de junio 1900 – Cleveland, 7-a de decembro 1967): verkistino, instruistino.
- Dezső Korniss pentristo
- Ágnes Kriza (1937 – Kluĵo, ? 1996: operkantistino.
- Paulus Kyr (ĉirkaŭ 1506 – Braŝovo?, ĉirkau 1588): kuracisto, fakverkisto pri la sana vivo por junuloj.
- József Lestyán (Szováta, 21-a de septembro 1886 – Bistrița, 27-a de junio 1952): arthistoriisto.
- Johannes Libelius (inter 1475 kaj 1485 – Gensdorf, ? 1566): evangelia eklezia verkisto.
- László Lukács (9-a de junio 1911 – 17-a de marto 1992, Cluj-Napoca): lernolibrverkisto, lingvisto.
- Levente Moravetz (*17-a de julio 1957): aktoro.
- Zoltán Pattantyus-Ábrahám (n. 6-a decembro 1973): pentristo
- Adrian Virgil Pintea (9-a de oktobro 1954): aktoro.
- Christian Pomarius, Baumgarten (? 1500 – ?, 28-a de aŭgusto 1565): historiverkisto.
- Ferencné Révhegyi (17-a de majo 1892 – Budapest, 25-a de julio 1987): altlerneja kantoinstruistino.
- Gabriella Szabó (Bistrița, 1975, sportistino.
- Levente Szakács (6-a de junio 1970) operkantisto (tenoro).
- Zoltán Szilágyi (*Nireş, 13-a de novembro 1933): instruisto pri historio, lokhistoriisto, politikisto.
- Margit Szilvássy (16-a de oktobro 1910 – Budapest, 7-a de februaro 1988): operkantistino (soprano, mezzosoprano).
- Ferenc Teleki, grafo (4-a de aprilo 1785 – Paszmos, 16-a de decembro 1831): poeto, matematikisto, ano de la Hungara Scienca Akademio (1831).
- Johannes Ursinus (? - Segesvár, 22-a de marto 1611): kronikisto.
Bibliografio
- Ernst Wagner: Geschichte der Stadt Bistritz in Siebenbürgen (Historio de urbo Bistrița de Transilvanio). 1988, (kun 85 komplementaĵoj) (germane).
- Gheorghe Mandrescu: Architectura în stilul renașterii în Bistrița (Arkitekturaĵoj en stilo de renesanco en Bistrița). Cluj-Napoca, 1999; (rumane).