Instituto de Santa Fe
| Instituto de Santa Fe | |||
|---|---|---|---|
| |||
| ĉefa pordego de la instituto | |||
| esplora institucio • neprofitcela organizaĵo | |||
| Komenco | 1984 vd | ||
| Geografia situo | 35° 42′ 2″ N, 105° 54′ 32″ U (mapo)35.7005-105.909Koordinatoj: 35° 42′ 2″ N, 105° 54′ 32″ U (mapo) | ||
| Lando(j) | Usono vd | ||
| Sidejo | Santa Fe | ||
| Situo | Nov-Meksiko | ||
| |||
 Instituto de Santa Fe | |||
| Fondinto(j) | George Cowan • David Pines • Richard Slansky vd | ||
| Retejo | Oficiala retejo | ||
| Jura formo | organizaĵo laŭ 501(c)(3) | ||
La Instituto de Santa Fe (angle Santa Fe Institute, akronime SFI) estas privata senprofita esploro kaj instruinstituto en Santa Fe, Nov-Meksiko, Usono, fondita en 1984 por evoluigi teorion de kompleksaj adaptaj sistemoj en fiziko, biologio, teknologio kaj sociaj sciencoj per interfaka baza esplorado kaj dediĉita al interfaka esplorado en la fundamentajn trajtojn de kompleksaj adaptaj sistemoj, inkluzive de fizikaj, matematikaj, biologiaj kaj sociaj sistemoj.
La Instituto konsistas el grupeto de permanenta kunlaborantaro, granda nombro da permanenta kunlaborantaro ĉe aliaj institutoj, kaj alvojaĝantaj esploristoj. La Instituto estas konsilita de eminentaj sciencistoj, inkluzive de pluraj nobelpremiitoj. Ankaŭ faras edukan laboron pri kompleksaj sistemoj inter studentoj.
La fondmembroj estis George Cowan (prezidanto 1984-1991), David Pines, Stirling Colgate, la nobelpremiito Murray Gell-Mann, Nicholas Metropolis, Herbert L. Anderson, Peter Carruthers kaj Richard Slansky, la plej multaj el kiuj, kun la escepto de Pines kaj Gell-Mann, laboris ĉe la Alamos Nacia Laboratorio. Verŝajne, ilia ĉefa celo estis krei specialan organizaĵon por interfaka esplorado [1][2].
La instituto konsideras sian originan celon estinti atingita, ĉar la teorio de kompleksaj sistemoj nun estas establita temo de esplorado al kiu kelkaj sciencaj institutoj tutmonde estas dediĉitaj. La instituto citas kognan neŭrosciencon, komputilsimuladon en fiziko kaj vivsciencoj, ekonomiajn kaj sociajn interagojn kiel ekzemple kolektiva inteligenteco, evolua dinamiko, retdinamiko kaj fortikeco kiel aktualajn labortemojn [3].
Financado por la instituto inkludas donacojn, stipendiojn, registarajn subvenciojn kaj investojn de komercaj unuoj. La buĝeto por 2011 estis iom pli ol $ 10 milionoj [4]. La evolua biologo David Krakauer estas prezidanto de la institucio ekde 2015 [5].
Adago[redakti | redakti fonton]
Fondita en 1984 kun la intenco krei komunumon bazitan sur nova speco de scienco (ĉefe implikita kun teorioj pri komplekseco). Akcentante partoprenon kaj kunlaboron en multfaka maniero en la serĉo de kompreno de komunaj temoj kiuj ekestiĝas de sociaj, artefaritaj kaj naturaj sistemoj.
Ĉi tiu instituto provas deĉifri la mekanismojn kiuj estas implicitaj en la profundo de tiu ŝajna simpleco ĉeestanta en nia nova mondo.
La Santa Fe Instituto estas kazesploro por privataj kaj industri-financitaj sociosciencaj institucioj. Laŭ Erik Baker ( Universitato Harvard ), la instituto kreis arketipon de sciencisto karakterizita de kondutismo ( nov-Hayekianismo ) plej malfrue en la fruaj 2000-aj jaroj, kiun Baker priskribas kiel "Santa Fe Institute libervolisto ". Sekve, membreco en la instituto inkluzivas la membildon preferi solvojn, kiuj ne postulas desuprajn politikojn. Kiel tia, la SFI estas spaco en kiu elitoj kompromitas krei "novan politikan-ekonomian ordon".
En la Tutmonda Go To Think Tank Index de la Universitato de Pensilvanio, la institucio rangas 25-a tutmonde en la " Scienco kaj Teknologia Politiko " kaj " Transdisciplinareco " [6].
Kelkaj atingoj[redakti | redakti fonton]
- La esplorado de la instituto kondukis al provoj krei artefaritan vivon en la 1980-aj jaroj kaj 1990-aj jaroj [1].
- Pionira kontribuo al la kampo de kaoso-teorio [1].
- Pionraj kontribuoj al la kampo de genetikaj algoritmoj [7].
- Fundamentaj kontribuoj al la kampo de kompleksaj sistemoj en ekonomiko [8].
- Pionraj kontribuoj al la kampo de ekonomiofiziko [8].
- Pionraj kontribuoj al la kampo de kompleksaj retoj [9].
- Pionraj kontribuoj al la kampo de sistema biologio [10].
- La "Evoluo de Homa Lingvo" projekto, provo spuri ĉiuj homa lingvo al komuna pralingvo (monda pralingvo) [11][12]
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Mitchell M. Waldrop. (1993) Complexity: The Emerging Science at the Edge of Order and Chaos. Simon & Schuster.
- ↑ George A. Cowan. (2010) Manhattan Project to the Santa Fe Institute: The Memoirs of George A. Cowan. University of New Mexico Press.
- ↑ . Review of the Santa Fe Institute: Institutional and Individual Qualities of Expert Interdisciplinary Work. Arkivita el la originalo je 2016-03-04. Alirita 2013-04-14.
- ↑ 2014 Annual Report. Santa Fe Institute. Alirita 2013-04-14.
- ↑ New SFI president sees new opportunities. Santa Fe New Mexican. Alirita 2015-08-03.
- ↑ (28 January 2021) “2020 Global Go To Think Tank Index Report”, TTCSP Global Go to Think Tank Index Reports 18. Alirita 27 August 2021..
- ↑ Melanie Mitchell. (1998) An Introduction to Genetic Algorithms (Complex Adaptive Systems). Bradford.
- ↑ 8,0 8,1 Farmer, J. D. «Physicists Attempt to Scale the Ivory Towers of Finance.» Computing in Science & Engineering (IEEE), November-December 1999, 26-39.
- ↑ M. E. J. Newman. (2010) Networks: An Introduction. Oxford University Press.
- ↑ (2000) Scaling in Biology. Oxford University Press.
- ↑ Evolution of Human Languages: An international project on the linguistic prehistory of humanity. ehl.santafe.edu. Santa Fe Institute. Arkivita el la originalo je 2019-11-26. Alirita 2012-12-31.
- ↑ Velasquez-Manoff, Moises, "Linguists seek a time when we spoke as one", USA Today, 2007-07-20. Kontrolita 2012-12-31.
Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]
- Oficiala retejo
- "Kkonsiletoj de Romanisto Cormac McCarthy pri kiel skribi grandan sciencan paperon", "Naturo"
- "Veturanta kun Odysseus", "Scientific American"
- "Matematiko pritraktas eternan demandon: kie parkumi?", "Nature"
- "La fizikisto kiu faris sencon de la Universo", "The New York Times"
- "Jeffrey Epstein donis $275,000 al Santa Fe Instituto", Albuquerque Revuo
- "La Komputika Sciencisto trejnantas AI-on pensi kun analogioj", "Quanta"
- "Simpla matematika leĝo antaŭvidas movadon en urboj ĉirkaŭ la mondo", "Scientific American"