Midnight Express (filmo)

Midnight Express
filmo
Originala titolo	Midnight Express
Originala lingvo	angla lingvo
Kina aperdato	18 maj. 1978, 16 sep. 1978, 27 okt. 1978, 29 sep. 1979
Ĝenro	filmbiografio, filma dramo, mallibereja filmo, sendepende farita filmo, krimfilmo, film based on books
Kameraado	Michael Seresin
Reĝisoro(j)	Alan Parker
Produktisto(j)	Alan Marshall • David Puttnam
Scenaro	Oliver Stone • Billy Hayes
Filmita en	Malto • Istanbulo
Loko de rakonto	Istanbulo
Muziko de	Giorgio Moroder
Rolantoj	Brad Davis • Randy Quaid • John Hurt • Paul L. Smith • Irene Miracle • Paolo Bonacelli • Bo Hopkins • Franco Diogene • Gigi Ballista • Norbert Weisser • Vic Tablian • Michael Ensign • Mike Kellin • Peter Jeffrey • Kevork Malikyan • Yashaw Adem • Michalis Giannatos • Joe Zammit Cordina
Produktinta firmao	Columbia Pictures
Honorigoj	Akademia Premio por la Plej Bona Neoriginala Scenaro • Akademia Premio por la Plej Bona Originala Partituro • BAFTA Award for Best Direction • BAFTA Award for Best Actor in a Supporting Role • BAFTA Award for Best Editing • Golden Globe Award for Best Motion Picture – Drama • Golden Globe Award for Best Screenplay • Golden Globe Award for Best Supporting Actor – Motion Picture • National Board of Review: Top Ten Films
IMDb
	v • d • r

Noktomeza Senhalto (angle Midnight Express) estas usona - brita dramifilmo el 1978 ^[1]. La filmo, reĝisorita de Alan Parker, sekvas la rakonton de juna usonano kiu estis malliberigita en Turkio provante kontrabandi haŝiŝon kaj sendita al malliberejo. La kinosteloj Brad Davis, Randy Quaid, John Hurt, Paul L. Smith kaj Irene Miracle. La scenaro estis verkita de scenaristo kaj reĝisoro Oliver Stone (Platoon, Wall Street, JFK Open Case), inspirita de la aŭtobiografia libro de Billy Hayes, kvankam kelkaj el la detaloj de la intrigo estis ŝanĝitaj. La filmo gajnis du Oskarojn kaj estis nomumita por kvar pli, same kiel tri premioj de Ora Globo.

La interpreto de la titolo de la filmo, "Midnight Express", estas en prizona slango por Fuĝo el malliberejo.

Intriga resumo[redakti | redakti fonton]

La intrigo de la filmo komenciĝas en 1970, kiam la heroo de la filmo, Billy Hayes, estis malliberigita de la turkaj aŭtoritatoj pro la krimo de kontrabandado de haŝiŝo. Hayes estis sendita al turka malliberejo por 4-jara prizontempo. Hayes alkutimiĝas al la malliberejo, iĝas bona kaj disciplinita malliberulo kaj amikiĝas kun aliaj okcident-devenaj malliberuloj. Hayes planas kaj efektivigas fuĝprovon kun liaj amikoj tra la subteraj tuneloj de la malliberejo, sed ili estas devigitaj respuri iliajn ŝtupojn kiam ili malkovras ke la tuneloj estas sigelitaj.

Direkte al la fino de la prizontempo al kiu Hayes estis kondamnita, la procesigo gajnis apelacion kontraŭ lia puno en la Apelacia kortumo, kaj tio kondamnis Hayes al prizontempo de ne malpli ol 30 jaroj. Hayes ne ricevas justan juĝon, kaj ŝajnas, ke la juĝa sistemo en Turkio volas, ke Hayes estas propeka kapro en ĉi tiu spektakloproceso, por pruvi al la mondo, ke Turkio batalas kontraŭ la plago de drogoj. Granda parto de la proceso, same kiel la aresta demandosesio kiu antaŭis ĝin, estas farita en la turka, kiun li ne komprenas (kaj ankaŭ ne estas tradukita por la spektantoj de la filmo). Aldone al ĉiuj la problemoj de Hayes, lia turka defenda advokato montriĝis kiel friponulo kaj fraŭdulo. Dum lia malliberigo, Hayes travivis severan fizikan kaj mensan fitraktadon de la gardistoj.

Dum tempo, Hayes malkovras ke alia malliberulo, Ripky (Paolo Boncelli), kunlaboras kun la gardistoj, kaj ke pro lia denuncio la gardistoj mortbatis lian ĉelkamaron, Jimmy Booth (Randy Quaid), kaj grave batis lian alian amiko - Max (John Hurt). Hayes ekkoleris kaj decidis "setligi la konton" kun la informanta malliberulo, kaj komencis ataki lin kaj bati lin severe, kaj ĉe la fino de la batadoj li eĉ mordis la langon de la informanta malliberulo kaj elŝiris parton de ĝi.

Seke de tiu ĉi ago, Hayes estis sendita al la mensa sekcio de la malliberejo. Tie, kvin jarojn post la komenco de lia malliberigo, kiam lia mensa stato multe plimalboniĝis, kaj post kiam li jam perdis homan bildigon, Hayes planas alian fuĝon, tiu tempon subaĉetante la ĉefprizonestron, Hamido (Paul L. Smith), tiel ke li elprenus lin el la mensa sekcio kaj sendus lin labori en la malsanulĉambro de la malliberejo - kie estus multe pli facile por li eskapi. La prizonestro prenas Hayes al la stabŝanĝejo kaj provas seksperforti lin sed li mortigas lin. Hayes kaptas la ŝancon kaj provas eskapi el la malliberejo portante la vestaĵojn de la morta prizonestro.

En septembro 1991, proksimume 13 jarojn post la publikigo de la filmo "Midnight Express", la ĉefa aktoro Brad Davis, kiu rolis William Hayes, mortis en la aĝo de 41.

Diferencoj inter la libro kaj la filmo[redakti | redakti fonton]

En la filmo, Billy Hayes estis kun lia amatino en Turkio kiam li estis arestita. En realeco, li estis sola.
Billy pasigis 17 tagojn en la psikiatria sekcio en 1972, sed li neniam mordis aŭ elŝiris la langon de iu ajn, kio, laŭ la filmo, kaŭzis lian translokigon al la mensa sekcio.
La libro finiĝas kun Hayes translokigita al "imperia" malliberejo situanta sur insulo, de kiu li poste eskapas en sinsekvo da eventoj kiu inkluzivis ŝteli boaton kaj remi 27 km en la Marmora Maro meze de ŝtormo, atingante Istanbulon piede kaj per buso, kaj transirante la landlimon en Grekion ^[2]. En la filmo, la sceno estis anstataŭigita per perforta okazaĵo en kiu Hayes hazarde mortigas la ĉefprizonestron kiu prepariĝas seksperforti lin.
Laŭ la libro, Hamido, la sadisma prizonestro, estis murdita en 1973 fare de subprova malliberulo, kiu vidis lin trinkante teon en kafejo ekster la malliberejo, kaj pafis lin ok fojojn.
La provo de seksperforto estas falsa. La libro ne postulas seksan perforton ĉe la manoj de la turkaj gardistoj, aŭ la malliberuloj. Hayes atestas ke li partoprenis en konsenta samseksema agado dum sia malliberigo.

Reagoj kaj akuzoj pri turkofobio[redakti | redakti fonton]

La filmo ricevis kolerajn reagojn de multaj turkoj, kiuj asertis ke ĝi troigas la manieron kiel ĝi priskribas la turkan malliberejon kaj la kruelecon de la gardistoj tie. La filmo damaĝis la bonan nomon de Turkio. Oficialuloj en Turkio asertis ke rezulte de la filmo Turkio ricevis malbonan nomon, kaj ke ekde la publikigo de la filmo ekzistas akra malkresko en turismo al Turkio. Oliver Stone, kiu gajnis Oskaron por la scenaro, pardonpetis en 2004 kaj asertis ke la scenaro ne estis interpretita ĝuste.