Ĉernjaĥovsk

Ĉernjaĥovsk (ruse: Черняхо́вск; germane: Insterburg; litove: Įsrūtis; pole: Wystruć) estas urbo en Kaliningrada provinco, Rusio. La urbo estas ĉe kuniĝo de riveroj Instruĉ (Инструч) kaj Angrapa (Анграпа), kiuj post kuniĝo estas rivero Pregola (Преголя). La geografia situo estas 54° 23′ N 21° 31′ O (mapo). Loĝantoj: 29.100 en 1959, 44.323 en 2002.

Historio

Ĝi estis fondita en 1336, post la Prusa Kampanjo, kiam la grandmajstro de la Ordeno de germanaj kavaliroj Dietrich von Altenburg konstruis kastelon nomitan Insterburg en la loko de iama praprusa fortikaĵo. Dum ilia kampanjo kontraŭ la Granda Duklando de Litovio, la loko estis detruita en 1376 kaj denove fare de polaj soldatoj en 1457. La kastelo estis rekonstruita kiel la sidloko de prokuratoro kaj vilaĝo apuda prisetlitis por liveri aferojn al ĝi, kiu ankaŭ nomiĝas Insterburg.

Kiam Alberto (Brandenburg-Ansbach) en 1525 sekularizis la monaksimilan Ŝtaton de la teŭtonaj ordenanoj Insterburg iĝis parto de la Duklando de Prusio kaj ricevis urborajtojn la 10-an de oktobro 1583 fare de la prusa reganto margrafo Georgo Frederiko. La urbo iĝis parto de la Reĝlando Prusio en 1701. Ĉar la areo estis senhomigita per pesto en la frua 18-a jarcento, reĝo Frederiko Vilhelmo la 1-a (Prusio) protestantojn rifuĝintajn el Salcburgio ekloĝi tie ĉi.

En 1818, post la Napoleonaj militoj, la urbo iĝis la sidejo de Distrikto Insterburg ene de la Gumbinnen-regiono. Michael Andreas Barclay de Tolly mortis en Insterburg en 1818 sur vojo de sia Livoniana grandbieno al Germanujo kie li volis renovigi sian sanon. En 1863, pola sekreta organizo estis fondita kaj funkciigita en Insterburg. Ĝi estis implikita en armillkontrabandado en Rusion antaŭ la Januara Ribelo. Ekde majo 1864 ĝia gvidanto estis Józef Racewicz.

Insterburg iĝis parto de la Germana Imperiestra Regno dum la unuigo (1871) de Germanio. La 1-an de majo 1901, ĝi iĝis eksterdistrikta urbo memstara. Post la Unua mondmilito, la urbo estis teritorie apartigita de la resto de Germanlando Weimar Germanio, kiam la provinco de Orienta Prusio fariĝis eksklavo. La futbalklubo Yorck Boyen Insterburg estis formita en 1921.

Dum la Dua mondmilito Insterburg estis bombita fare de la Britoj la 27-an de julio 1944. La urbo estis sturmita fare de Ruĝa Armeo inter la 21-a kaj la 22-a de januaro 1945. Kiel parto de la norda parto de Orienta Prusio, Insterburg iĝis sovetia poste laŭ la decidoj faritaj ĉe Potsdama konferenco. La germanlingvanoj estis aŭ evakuitaj aŭ forpelitaj kaj anstataŭigitaj per ruslandanoj. En 1946, Insterburg estis renomita Ĉernjaĥovsk en honoro de la sovetia generalo Ivan Chernyakhovsky, kiu komandis la taĉmentojn kiuj unue eniris Orientan Prusion en 1944.

Post 1989, grupo de homoj enkondukis la Aĥalteko-ĉevalspecon en la areo kaj malfermis stalon por bredado de tiu ĉi speco.

Administraciaĵoj

Ene de la kadro de administraj dividoj, Ĉernjaĥovsk funkcias kiel la administra centro de la Distrikto Ĉernyaĥovk. Kiel administra divido, ĝi estas, kune kun kvin kamparaj lokoj, enkorpigita ene de la menciita distrikto kiel ĉefloko. La interurba telefona kodo estas 01141 (ĝis 2005), 41141 (ekde 2006), la enurbaj telefonnumeroj estas kvinciferaj (en jaro 2005). Diferenco de la loka kaj moskva tempoj estas -1 horo (en jaro 2005). En la urbo estas fervoja stacio. Kodo de OKATO de la urbo (en jaro 2005) estas 27239501.

Famuloj

• Agnes Hacker (1860–1909), kuracistino kaj feminismulino
• Alfred Brust (1891–1934), verkisto
• Alfred Gille (1901–1971),
• Anatol Herzfeld (* 1931), skulptisto
• Axel Marquardt (1943–2011), verkisto
• Berrnhard Grotzeck (1915–2008), pentristo
• Bruno Bachler (1924–2011), komunisma rezistatbatalanto
• Bruno Marquardt (1904-1981), pentristo
• Carl Heinrich Krauß (1812–1849), Mathematiklehrer in Tilsit
• David Luschnat (1895–1984), verkisto
• Eduard von Flottwell (1786–1865), juristoo kaj politikisto
• Erich Stockmann (1893–1973), juĝisto kaj politikisto
• Ernst Wichert (1831–1902), verkisto
• Fritz Vilmar (* 1929), politikscienculo
• George Turner (* 1935), politikisto
• Gerhard Grenzing (* 1942), orgenfaristo
• Gotthold Haekel (1876–nach 1935), juristo kaj politikisto
• Günther Helmuth Ruddies, verkisto
• Hans Horst Meyer (17. März 1853–1939), Mediziner
• Hans Orlowski (1894–1967), pentristo kaj ksilogravuristo
• Hans Otto Erdmann (1896–1944), rezistadbatalanto
• Hans-Jürgen Greschat, teologo
• Hans-Jürgen Quadbeck-Seeger (* 1939), kemiisto
• Harry Boldt (* 1930), sportisto
• Helga Lippelt (* 1943), verkistino
• Herbert Ludat (1910–1993), historiisto
• Herbert Wilhelmi (1895–1983), orgenisto kaj pedagogo
• Horst Ludwig Riemer (* 1933), politikisto
• Ingo Insterburg (* 1934), muzikisto kaj aktoro
• Johann Behrendt (1667–1737), pastoro kaj biblia tradukisto
• Johann Friedrich Behrendt (um 1700–1757), pedagogo kaj bibliotekisto
• Johann Friedrich Goldbeck (1748–1812), teologo kaj topografia verkisto
• Johannes Becker (1897–1971), juristo
• Julius Eichelbaum (1850–1921), Reichsgerichtsrat
• Jürgen Pooch (1943–1998), aktoro
• Jürgen Schmude (* 1936), politikisto
• Klaus Waschk (* 1941), desegnisto
• Kurt Kuhlmey (1913–1993), soldato
• Kurt Plenzat (1914–1998), soldato
• Martin Grünberg (1655–1706 oder 1707), Berliner arkitekto
• Otto Koehler (1889–1974), psikologo
• Otto Rohse (1925–2016), ilustristo
• Otto Rosencrantz (1875–1963), politikisto
• Paul Schlenther (1854–1916), verkisto
• Sigismkaj von Dallwitz (1829–1906), Reichstagsabgeordneter
• Therese Malten (21. Juni 1853–1930), deutsche Opernsängerin
• Traugott Buhre (1929–2009), aktoro
• Traugott Fedtke (1909–1988), orgenisto kaj komponisto
• Werner Götze (1925–2010), radiredaktisto
• Wilhelm Jordan (1819–1904), verkisto kaj politikisto
• Winfried Sziegoleit (* 1939), arkitekto
• Wolfgang Brix (1930–2006), politikisto