Akvofonto: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
LiMrBot (diskuto | kontribuoj) esperantigita ŝablono (Referencoj), esperantigita parametro, formatigo de titoloj, +Projektoj, kosmetikaj ŝanĝoj |
DidCORN (diskuto | kontribuoj) e →Formiĝo: Kasxita teksto validita |
||
| Linio 6: | Linio 6: | ||
== Formiĝo == |
== Formiĝo == |
||
<!-- |
|||
Fonto povas aperi en [[karsto]] |
Fonto povas aperi en [[karsto]], kiam la surfaca akvo sorbiĝas en la teron, iĝante [[grundakvo]], kiu poste povas flui tra ŝtonaj poroj, fendetoj, aŭ [[kaverno]]j. |
||
--> |
|||
Se la tavolo da terkrusto, en kiu akvo trairas, (tiel nomata [[grundakvejo]]) kontaktas la ternivelon, okaze de terkavo, [[talvego]], pliiĝo de deklivo aŭ fosado, grundavo elfluas. Povas esti nur ŝvitiĝo, malsekejo, malgranda marĉo. Sed, se la grundakvejo estas tie limigita de netralasivaj tavoloj, povas esti lokalizata elfluo, aŭ eĉ ŝpruco. |
Se la tavolo da terkrusto, en kiu akvo trairas, (tiel nomata [[grundakvejo]]) kontaktas la ternivelon, okaze de terkavo, [[talvego]], pliiĝo de deklivo aŭ fosado, grundavo elfluas. Povas esti nur ŝvitiĝo, malsekejo, malgranda marĉo. Sed, se la grundakvejo estas tie limigita de netralasivaj tavoloj, povas esti lokalizata elfluo, aŭ eĉ ŝpruco. |
||
La [[hidrogeologio]] povas klasi la akvofontojn en variaj tipoj. |
La [[hidrogeologio]] povas klasi la akvofontojn en variaj tipoj. |
||
* Elverŝa fonto |
* Elverŝa fonto, aŭ [[grundakvo]] |
||
* |
* Karsta fonto |
||
* [[Reelfluejo]], tie, kie akvovojo, kiu subteriĝis, reeliras al surfaco |
* [[Reelfluejo]], tie, kie akvovojo, kiu subteriĝis, reeliras al surfaco |
||
* Ŝpruca fonto, |
* Ŝpruca fonto, aŭ [[Arteza puto]] |
||
* Varma fonto, aŭ [[termofonto]]. |
|||
Akvofonto povas esti daŭra (kontinua) aŭ nedaura (nekontinua). Nekontinuaj, ekzemple, estas la |
Akvofonto povas esti daŭra (kontinua) aŭ nedaura (nekontinua). Nekontinuaj, ekzemple, estas la karstaj fontoj. Akvo cirkulas rapide en karsta grundakvejo, kaj fontoj povas esti abundaj kaj nedaŭraj. |
||
== Klasifiko == |
== Klasifiko == |
||
Kiel registrite je 11:10, 20 jul. 2021
Akvofonto (aŭ mallonge Fonto) estas la loko, kie akvo nature eliĝas el tero.
Ofte estas la komenco de akvofluo, rojo, torento, rivero, sed akvofonto povas rekte flui al lago, marĉo, maro.
Formiĝo
Fonto povas aperi en karsto, kiam la surfaca akvo sorbiĝas en la teron, iĝante grundakvo, kiu poste povas flui tra ŝtonaj poroj, fendetoj, aŭ kavernoj.
Se la tavolo da terkrusto, en kiu akvo trairas, (tiel nomata grundakvejo) kontaktas la ternivelon, okaze de terkavo, talvego, pliiĝo de deklivo aŭ fosado, grundavo elfluas. Povas esti nur ŝvitiĝo, malsekejo, malgranda marĉo. Sed, se la grundakvejo estas tie limigita de netralasivaj tavoloj, povas esti lokalizata elfluo, aŭ eĉ ŝpruco.
La hidrogeologio povas klasi la akvofontojn en variaj tipoj.
- Elverŝa fonto, aŭ grundakvo
- Karsta fonto
- Reelfluejo, tie, kie akvovojo, kiu subteriĝis, reeliras al surfaco
- Ŝpruca fonto, aŭ Arteza puto
- Varma fonto, aŭ termofonto.
Akvofonto povas esti daŭra (kontinua) aŭ nedaura (nekontinua). Nekontinuaj, ekzemple, estas la karstaj fontoj. Akvo cirkulas rapide en karsta grundakvejo, kaj fontoj povas esti abundaj kaj nedaŭraj.
Klasifiko
La akvofontoj estas ofte klasifigataj laŭ iliaj debito, la plej akvodonaj, tiuj, kiuj donas almenaŭ 2800 litrojn en sekundo (L/s), estas tiel dirataj "Unua grando"
| grando | debito (L/s) |
|---|---|
| 1a grando | 2800 |
| 2a grando | 280 al 2 800 |
| 3a grando | 28 al 280 |
| 4a grando | 6,3 al 28 |
| 5a grando | 0,63 al 6,3 |
| 6a grando | 63 mL/s al 630 mL/s |
| 7a grando | 8 al 63 mL/s |
| 8a grando | malpli ol 8 mL/s |
| 0 grando | nenia fluo (estinta/historia fonto) |
Ĥemia komponado
La akvo trairinte rokojn povas solvi mineralonj. Pro tio, akvo de fonto estas ofte vendata en botelo kun la (ofte trompa) nomo de mineralakvo.
Akvofonto kiel vivmedio
La vivmedio en fonto (tiel nomata Krenalo[1], el la greka κρήνη, = fonto), karakteriziĝas per :
- malgranda vario de la akva temperaturo, kaj dumtage, kaj dumjare
- malmulteco da sterkaj elementoj
- ŝanĝa fluo sur malgranda distanco
- malgranda kvanto da solvata oksigeno, la akvo venante de sub tero.
Pliofte tie kreskas briofito (aŭ muskoj), ĉar vaskulaj plantoj ne povas instaliĝi pro la fluo kaj la ombro.
Oni tie ĝenerale ne trovas fiŝojn.
