Ŝtata buĝeto
La ŝtatbuĝeto determinas la sumojn por esti asignotaj al registaraj ministerioj por jaro de funkciado, en ĉiu el la elspezceloj de ĉiu ministerio. La ŝtata buĝeto estas la plej klara esprimo de politiko fare de registaro, ĉar ĝi fiksas la sumojn por esti asignotaj al ĉiu el la registaraj celoj. Grava fonto de financado por la ŝtatbuĝeto estas ŝtatenspezoj de impostoj, kaj pruntedoninto ofte estas postulata por financi esceptajn elspezojn.
La ĉefa celo de la buĝeto estas krei superrigardon de la enspezoj kaj elspezoj de la ŝtato por la venonta jaro aŭ la sekvaj jaroj. Ĉar la buĝeto baziĝas sur pasintaj elspezoj, ĝi estas nur antaŭdiro de la estonteco, kiu povas konduki al neantaŭviditaj buĝetaj deficitoj dum la fiska jaro progresas. En la mallongdaŭro, tiaj deficitoj estas kutime financitaj per monprunto, per la vendado de ŝtataj valorpaperoj, nomataj obligacioj, longdaŭraj aŭ mallongdaŭraj, kiu kaŭzis gravan longdaŭran ŝuldon de la ŝtata ekonomio.
Ĉefa demando, kiun oni faras, estas ĉu la ŝtata buĝeto estas alta. Inter ekonomikistoj, oni kutimas mezuri la grandecon de la buĝeto per kia procento ĝi konsistigas kia estas la MEP de la ŝtato. En landoj de la Tria Mondo la ŝtatbuĝeto konsistigas inter 10% -20% de la MEP; en kapitalismaj landoj kiel Usono, la buĝeto estas inter 25% kaj 35% de MEP. En socialismaj/komunismaj landoj kie ekzistas centralizita ekonomio, la buĝeto estas inter 40% kaj 55% de MEP. Oni do povas diri, ke en komunistaj landoj la buĝeto estas konsiderata alta.
La efiko de tutmondiĝo sur la ŝtatbuĝeto
[redakti | redakti fonton]
La tutmondiĝaj procezoj de la fino de la 20-a jarcento reflektiĝis en la redukto de la ŝtatbuĝeto. Tiu ŝanĝo kondukis al du paralelaj procezoj, unu je la ideologia nivelo kaj la alia ĉe la materia nivelo.
Sur la ideologia nivelo, novliberala politiko aperis en la politika areno en la 1980-aj jaroj en la plej multaj okcidentaj landoj, kiu rekomendis redukti ŝtatan implikiĝon en la ekonomio, celante la koncepton per privatigo kaj reduktante la ŝtatbuĝeton.
Sur la materia nivelo, la ŝanĝoj en la maniero kiel kapitalfluoj en la monda merkato kondukis al tre alta nivelo de kapitalmovo. Sekve, kapitalistoj estis liberaj investi en ajna lando kaj elektis la landojn kiuj ofertis al ili la plej bonajn kondiĉojn – kaj precipe la plej malaltan impostadon. Ĉi tiu situacio igis mondajn registarojn eniri en "vetkuro al la fundo" - lando malaltigis siajn impostojn por esti alloga por investantoj, devigante siajn najbarojn fari same por konservi sian allogecon. La impostreduktoj ĉe la najbaroj malklarigis la relativan avantaĝon de la ŝtato, devigante ĝin denove tranĉi impostojn – en procezo kiu ankoraŭ ne finiĝis kaj ĝia fino ne estas videbla. La senĉesaj impostreduktoj malriĉigas la ŝtatan buĝeton.
La supraj du faktoroj kaŭzis la malriĉigon de la ŝtatbuĝeto, kaj tial al situacio en kiu la ŝtato estas nekapabla financi la larĝajn sociajn rajtojn kiuj estis ĝis tiam kutimaj, kiel la bonfaraj politikoj de socialema ŝtato. Kiel rezulto kaj de novliberala ideologia koncepto, estas konstanta erozio de la amplekso de sociaj rajtoj ekde la 1980-aj jaroj.
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- List of countries by budget;ĝia referenco estas la CIA's World factbook Arkivigite je 2018-07-06 per la retarkivo Wayback Machine,en alfabeta ordo.
- Professor L. Randall Wray:Why The Federal Budget Is Not Like a Household Budget
- Budget Deficits and Net Private Saving
- Sectoral Balances in State Budget. By Fred Bethune
- Performance Budgeting: Linking Funding and Results, Marc Robinson (ed.), IMF, 2007
- Fiscal Policy in a Stock-Flow Consistent Model by Wynne Godley and Marc Lavoie
- From Line-item to Program Budgeting, John Kim, Seoul, 2007