La kusenulo
| The Pillowman | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| literatura verko | |||||
| Aŭtoroj | |||||
| Aŭtoro | Martin McDonagh | ||||
| Lingvoj | |||||
| Lingvo | angla lingvo | ||||
| Eldonado | |||||
| Ĝenro | nigra humuro | ||||
| Honorigoj | Premio Laurence Olivier | ||||
| |||||
La Kusenulo (angle : The Pillowman) estas teatraĵo de 2003 de la irlanda dramisto Martin McDonough. Ĝi estis legita por la unua fojo en sia frua versio ĉe la Finsborough Teatro, Londono, en 1995. Ĝi rakontas la rakonton de Katorian, fikcia verkisto kiu vivas en policŝtato kaj estas pridemandita por la terura enhavo de siaj noveloj, kaj ilia simileco al strangaj murdoj kiuj okazas en la urbo.
Intriga resumo[redakti | redakti fonton]
Katorian Katorian Katorian, verkinto de noveloj, multaj el kiuj prezentas perforton kontraŭ infanoj, estis arestita fare de du detektivoj, Arielo kaj Topolskij, ĉar kelkaj el la rakontoj similis la murdojn kiuj okazas en la urbo. Kiam lia frato Mikaelo rakontas al li ke li konfesis la murdojn kaj implikis lin, li murdas sian fraton, konfesas la murdojn kiujn li ne faris, sed provas savi siajn rakontojn de detruo. La teatraĵo inkludas la legadon de la rakontoj dum la enketo, kie kelkaj el la rakontoj estas aplikitaj al la murdoj kaj kelkaj estantaj prezentita fare de Katorian kaj liaj fratoj. La plej konata el ili estas la aŭtobiografia "La verkisto kaj la frato de la verkisto".
Rolantaro[redakti | redakti fonton]
- Katorian - laboras en buĉejo, aŭtoro de brutalaj noveloj, kiuj ofte implikas infanojn. Li verkis 400 rakontojn, el kiuj nur unu estis publikigita. Lia distordita imago estis kaŭzita de la fakto ke kiam li estis juna li aŭdis sian fraton esti torturita de siaj gepatroj. Kiel rezulto, li mortigis siajn gepatrojn kaj tiam prizorgis sian fraton. Li estas ŝokita okaze de lia malliberigo.
- Mikaelo - la frato de Katorian, kiu estas "iom malrapida kompreni foje" post travivado de jaroj da fitraktado de siaj gepatroj. Li estis prenita al malliberejo kune kun Katorian.
- Topolskij - la altranga detektivo kaj la "bona policano" en la enketo. Malvarma kaj indiferenta, li vidas sin kiel fortranĉita de la homoj kiujn li volas savi, surprizante sian pli junan partneron Ariel.
- Arielo - perforta kaj kruela detektivo, kiu volas venĝi ĉiun, kiu faris krimojn kontraŭ infanoj. Ĉe la fino de la teatraĵo li iĝas pli komprenema direkte al Katorian ol Topolskij.
- Negravaj roluloj inkluzivas kaj la gepatroj de Katorian kaj Mikaelo, Eta Jesuo (knabino), kaj knabon.
Intrigo[redakti | redakti fonton]
Unua akto[redakti | redakti fonton]
Unua bildo[redakti | redakti fonton]
Arielo kaj Topolskij esplordemandas Katorian en esplordemandadĉambro ĉe la policejo. Komence Katorian ne scias kial oni pridemandas lin. Kaj opinias, ke li estis suspektita de transdoni politikajn mesaĝojn kontraŭ la totalisma diktaturo per siaj rakontoj. La detektivoj kaj Katorian diskutas la hororajn rakontojn implikantajn infanojn. Arielo forlasas la ĉambron, kaj baldaŭ poste la timkrioj de Mikaelo estas aŭditaj de la venonta ĉambro. Arielo sidiĝas reen, lia mano kovrita en sango, ŝajne de torturado de Mikaelo, kaj rakontas al Katorian ke Mikaelo ĵus konfesis murdado de tri infanoj kune kun Katorian. La unuaj du infanoj estis murditaj kiel priskribite en la rakontoj "La Pomaj Homoj" kaj "La Rakonto pri la Urbo sur la Riverbordo". Katorian neas la akuzojn, deklarante ke kvankam ekzistas infanoj en ili kaj priskribo de mortigo de infanoj, tio estas lia maniero rakonti rakonton.
Dua bildo[redakti | redakti fonton]
Katorian estis kreskigita de amaj gepatroj, kiuj instigis lin skribi, kaj dum multaj jaroj li skribis feliĉajn rakontojn. Tamen, iun nokton li komencis aŭdi el la apuda ĉambro forbarita al li la grumblon de elektraj iloj kaj la kriojn de infano blokita, kaj kiel rezulto li komencis verki pli malfacilajn rakontojn. Iun nokton, sub la pordo glitis noto, kiu tekstis:
"Ili amis vin kaj torturis min dum sep rektaj jaroj, sen alia kialo ol sukcesa literatura eksperimento."
La noto estis subskribita "via frato" kaj ĝi estis skribita en sango.
Katorian rompis la pordon kaj vidis siajn gepatrojn serĉante pri li, ŝajnigante torturi infanon. Lia patro diris al li rigardi la alian flankon de la paĝo kaj ĝi diris ke li gajnis novelan konkurson. Tamen, kiam Katorian revenis plurajn jarojn poste, li malkovris la kadavron de sia mortinta kvarjara frato sub la matraco, lia rompita kaj bruligita korpo kroĉante la manuskripton de bela rakonto, pli bone ol ajna rakonto kiun Katorian skribis, Katorian bruligis la manuskripton. Ĉi tie Katorian interrompis sian rakonton por rakonti, ke li elpensis la finon por rakonti la rakonton. En realeco Katorian rompis la pordon al la alia ĉambro kaj trovis sian fraton tie vivanta, kun neriparebla cerbolezo. Tiun nokton li sufokis siajn dormantajn gepatrojn per kuseno kiel venĝo pro torturo de sia frato kaj ekde tiu tago gardis sian fraton.
Dua akto[redakti | redakti fonton]
Unua bildo[redakti | redakti fonton]
Katorian kaj Mikaelo kune ĉe la policejo, Katorian ĵus estis torturita. Mikaelo rivelas ke li ne respondis, sed kunlaboris kun Arielo, eĉ kriegante kiam Arielo petis al li. Laŭ la peto de Mikaelo, Katorian rakontas al li la rakonton "Kusenulo", pri homo farita el kusenoj kiu konvinkas infanojn mortigi sin, por savi ilin de ilia malbona estonteco. Mikaelo koncedas ke li mortigis infanon, asertante ke Katorian rakontis al li farendaĵo tion helpe de liaj rakontoj. Mikaelo ankaŭ koncedas ke li murdis alian infanon inspiritan fare de "Eta Jesus", unu el la plej brutalaj rakontoj de Katorian. Mikaelo rakontas al Katorian ke li legis la rakonton La Verkisto kaj la Frato de la Verkisto, kaj protestis kontraŭ la ŝanĝoj kiujn li lanĉis, kiuj deviis de kio okazis en realeco, volante ke Katorian skribu feliĉan finon por la du fratoj anstataŭe. Katorian dormigas Mikaelo'n rakontante la rakonton "La Eta Verda Porko", tiam strangolas lin. Katorian vokas la detektivojn, sciigas sian intencon konfesi siajn krimojn, sub la kondiĉo ke ili konservas la rakontojn kiujn li skribis.
Dua bildo[redakti | redakti fonton]
Katorian rakontas la rakonton "Eta Jesuo", kio estas la rakonto suspektita por esti la fonto de inspiro por la tria murdo. Sesjara knabino kredas ke ŝi estas la enkarniĝo de Jesuo, konsolante la malfeliĉulojn al la ĉagreno de ŝiaj gepatroj. Ŝiaj gepatroj estis mortigitaj en mortiga trafikakcidento kaj ŝi estas sendita al vartfamilio. Ŝiaj adoptitaj gepatroj, kolerigis ke ŝi ŝajnigis esti Jesuo, torturis ŝin, krucumis ŝin kaj entombigis ŝin vivanta, dirante ke se ŝi estus Jesuo ŝi estus revivigita ene de tri tagoj.
Tria Akto[redakti | redakti fonton]
Unua bildo[redakti | redakti fonton]
Katorian en la esplordemandadĉambro kune kun Arielo kaj Topolskij, skribas konfeson de kulpo. Li listigas la murdojn de tri infanoj, same kiel la murdojn de Mikaelo kaj liaj gepatroj. Arielo diras ke li malamas infanmurdistojn kiam li prepariĝas torturi Katorian per elektra baterio kun elektrodoj alkroĉitaj al ĝi. Katorian konjektas ke la malamo de Arielo estis kaŭzita de ĝenata infanaĝo kaj Topolskij konfirmas ke Arielo estis seksperfortita fare de lia patro, kiun li poste murdis strangolante lin kun kuseno. Topolskij malhelpas Arielon torturi Katorian por esplordemandi lin. Katorian estas nekapabla respondi la demandon ĉu la tria knabino daŭre estis vivanta kiam ŝi estis entombigita, la detektivoj komprenas de liaj vortoj ke ŝi daŭre estis vivanta. Kiam Arielo komencas trovi la knabinon, Topolskij rakontas al Katorian sian rakonton de surda knabo kiu estis savita de esti kontraŭveturita per trajno pro la neviditaj klopodoj de maljuna ĉino kiu estis en la gvatturo, Topolskij konsideras sin saĝa homo, protektante la senkulpulon de malproksime. Je ĉi tiu punkto Arielo revenis kun la knabino, kiun li trovis vivanta, kiam ili traktis ŝin ne kiel en la rakonto "Jesuo", sed en la rakonto "La Eta Verda Porko". La detektivoj esplordemandas Katorian kaj malkovras ke li ne konas la manieron de la murdoj de la infanoj, ĉar li ne partoprenis en la murdoj. La detektivoj ekzekutas Katorian por la murdo de lia frato Mikaelo kaj liaj gepatroj. Tamen, la rakontoj de Katorian estas ŝparitaj fare de Arielo pro la empatio kiun li sentis por sia ĝenata infanaĝo. Ĝuste kiam Arielo intencas bruligi la rakontojn de Katorian, Katorian rakontas ke sep sekundojn antaŭ sia morto li rakontis al si la rakonton pri la kusenulo kiu vizitis Mikaelo'n kiam li aĝis sep jarojn, tiam feliĉa kaj sana infano, sojle de la nokto kiam lia gepatroj estis komencontaj torturi lin. La kusenulo rakontas al Mikaelo pri la terura vivo kiu estas destinita por li en kiu li estos torturita dum jaroj fare de siaj gepatroj kaj murdita fare de sia kara kaj ununura frato sur la prizonplanko. La kusenulo sugestas ke Mikaelo mortigu sin kaj ŝparu al si ĉiujn tiujn hororojn. Mikaelo decidas ne mortigi sin, ĉar li iam amos la rakontojn de sia frato. La rakonto de Katorian estas ronde finiĝi kun Arielo bruliganta la rakontojn. Tamen, Arielo pafas sin du sekundojn antaŭ fino de la rakonto laŭ tiu maniero, kaj decidas konservi la rakontojn, konservi ilin en dosiero kiu estos malfermita kvindek jarojn poste.
La rakontoj de Katorian[redakti | redakti fonton]
La pomaj homoj[redakti | redakti fonton]
Rakontita en la unua bildo en la unua akto kaj efektivigita en la unua murdo. Knabineto, kies patro batas ŝin, ĉizas malgrandajn homojn el pomoj. Ŝi donas ilin al sia patro kaj rakontas al li ke ĝi estas suveniro de ŝi kiam ŝi estis knabineto kaj ke li ne devus manĝi ilin. La patro tuj englutas ilin, estas razklingoj ene de la pomoj kaj li mortas en agonio. La knabino vekiĝas tiun nokton, kelkaj el la ceteraj pomhomoj akuzas ŝin je mortigado de iliaj fratetoj, kaj do ili elsaltas el ŝia gorĝo kaj mortigas ŝin.
La krucvojo de la tri pendantaj kaĝoj (ankaŭ nomitaj "diagonale")[redakti | redakti fonton]
homo vekiĝas en granda fera kaĝo, kie oni lasis lin malsati, pro krimo, kiun li ne memoras. Apud li estas du feraj kaĝoj, sur unu el ili estas skribita murdinto kaj sur la alia seksperfortanto. Monaĥinoj preĝas apud la seksperfortanto kaj nutras la maljunan murdinton, sed estas konsternitaj kiam ili legas kio estas skribita sur la tablojdo de la homo. Motorciklanto preterpasanta liberigas la murdinton kaj pafas la heroon de la rakonto. La homo demandas en siaj lastaj momentoj "Kion mi faris" kaj "Ĉu mi iras al la infero?" Kaj la biciklanto ridas.
La rakonto pri la urbo sur la riverbordo[redakti | redakti fonton]
Knabeto venis el malriĉa familio kaj la infanoj de la urbo ĉikanis lin kaj malgraŭ tio li estis feliĉa kaj mergita en revoj kaj volas doni al la mondo sian bonkorecon. Iun nokton li renkontis koĉeron portantan nigran mantelon, rajdante sur ĉevalĉaro. Li proponis al la koĉero dividi kun li sandviĉon, kiu estis lia vespermanĝo. La koĉero diris al li, ke ĉar li estas afabla al laca kaj maljuna vojaĝanto, li volas doni al li donacon, ke iam li scios aprezi ĝin. Li petas al la knabo fermi la okulojn, la maljunulo dehakas la kvin fingrojn de la knabo per hakilo kaj ĵetas ilin al la ratoj. La konkludo de la rakonto rilatas al la legendo de la ratkaptisto de Hameln kiu prirabis la urbon de ĝiaj infanoj. Ĉar la knabo estas handikapita, li ne povas sekvi la ratkaptiston kun la aliaj infanoj kaj tial li estas la nura knabo de la urbo kiu estis savita.
La kusenulo[redakti | redakti fonton]
La kusenulo, kies tuta korpo estis farita el kusenoj. Li vizitas homojn kiuj estis memmortigontaj pro siaj malfacilaj vivoj. Ĝuste kiam homo estis memmortigonta, li returnis la tempon al la momento, kiam la viro aŭ la virino estis infano aŭ knabineto, al tempo kiam la terura periodo en iliaj vivoj ankoraŭ ne komenciĝis kaj li sugestus ke ili mortigas sin por ŝpari al si la doloron, kiun ili suferos en la vivo. La tasko malĝojigis la kusenulon kaj li decidis viziti sin kiam li estis juna kaj rakonti al juna li pri sia vivo kaj la kusenulo ekbrulis sin kaj mortis feliĉa. Sed li aŭdis la kriojn de la centoj da miloj da infanoj, kiujn li helpis mortigi sin kaj nun revivigis por daŭrigi ilian mizeran vivon.
La verda porketo[redakti | redakti fonton]
Eta verda porko ĝuas esti speciala, sed la aliaj porkoj, kiuj estas rozkoloraj, mokus lin. La farmistoj pentris ĝin rozkolora kiu ne povas esti deprenita kaj la porko kriis. En la nokto pluvis verde, kiu tinkturfarbis ĉiujn porkojn verdajn, kiujn oni ne povas demeti. Nur la porko restis rozkolora, dum la aliaj porkoj ploris, li estis feliĉa, ĉar li restis speciala.
Eta Jesuo[redakti | redakti fonton]
Sesjara knabino estis certa, ke ŝi estas la enkarniĝo de Jesuo. Ŝi portis barbon, kaj sandalojn. Ŝi promenis en la kompanio de senhejmuloj, ebriuloj kaj droguloj, benante kaj konsolante ilin. Ŝiaj gepatroj estis feliĉaj, ke ŝi estas bona kaj viva. Iun tagon ŝiaj gepatroj estis mortigitaj en mortiga akcidento. Ŝi estis donita al vartfamilio kiu malamis religion, malamis Jesuon kaj malamis la knabinon. Ŝiaj gepatroj turmentis ŝin, krucumis ŝin kaj enterigis ŝin vivanta en ĉerko kun mallarĝa aera malfermaĵo, kiu sufiĉis por ke ŝi vivu ankoraŭ tri tagojn, dirante, ke se ŝi estos Jesuo, ŝi reviviĝos post tri tagoj. Tri tagojn poste homo promenis apud la loko, sed ĉar li estis blinda li ne rimarkis la tombon nek aŭdis la gratadon, kiu venis de ĝi.
La verkisto kaj la frato de la verkisto[redakti | redakti fonton]
Ĉi tiu rakonto estas parte aŭtobiografia de la vivo de la rakontanto Katorian. Infano kreskigita de siaj amaj gepatroj, kiuj instigas lin esti verkisto, li verkas feliĉajn rakontojn dum pluraj jaroj. Tiam unu nokton li ekaŭdas tortursonojn el la apuda ĉambro kaj pro tio li komencas verki pli kaj pli torditajn rakontojn. Unun nokton li rimarkas noton glitis sub la pordo, en kiu la frato de la knabo skribas ke li estis torturita dum sep jaroj kiel parto de literatura eksperimento por igi la knabon bonega verkisto. Li detruas la pordon, kaj trovas siajn gepatrojn serĉante al li, ŝajnigante torturi infanon. Tamen, kiam li jarojn poste revenas, li malkovras la korpon de sia mortinta frato sub la matraco, tenante manuskripton de bela rakonto, pli bone ol ajna rakonto kiun li skribis kaj la heroo de la rakonto bruligas ĝin.
La ĉambro de Ŝekspiro[redakti | redakti fonton]
Mikaelo mencias la rakonton al Katorian por substreki ke ĉiuj liaj rakontoj estis malveraj. Male al la aliaj rakontoj, ĉi tiu rakonto ne estas rakontita, prezentita en murdoj, aŭ aktorita. Anstataŭe Mikaelo rakontas ĝin nelonge. Ŝekspiro ne estas la geniulo, kiun la mondo pensas ke li estis, anstataŭe li tenas nanan virinon en nigra skatolo en sia ĉambro. Ĉiufoje kiam li volas, ke ŝi verku novan teatraĵon, li pikas ŝin per bastono.
La kelo havas vizaĝon[redakti | redakti fonton]
Sennoma sadisma homo fortranĉas la vizaĝojn de sennomaj viktimoj, kaj tenas ilin en kruĉo sur la kapo de pupo en la kelo. Kiel kun la rakonto "La Ĉambro de Ŝekspiro", tiu rakonto ankaŭ estas nur nelonge menciita fare de Mikaelo.
Inspiro[redakti | redakti fonton]
La teatraĵo "Kusenulo" naskiĝis el la sperto de McDonough pri verkado de rakontoj portantaj lian nomon kiel "La Seĝo kaj la Lupo-Knabo", "La Malalta Ulo kaj la Stranga Rano" kaj "La Violonisto kaj la Ebria Anĝelo", komence de lia verkista kariero. Li provis reverki la rakontojn kiujn li memoris de sia infanaĝo kaj ekkomprenis ke "estas io malhela en ili".
Parolante al irlanda dramkritikisto Fintan O'Toole en Bomb-revuo en 1998, McDonagh rerakontis sian version de la teatraĵo de Fratoj Grimm "Ruĝkufulineto", en kiu la gorĝo de la lupo estas ŝtopita per ŝtonoj kaj kudrita per verda fadeno, kondukante al la morto de la lupo. McDonough notis: "mi ŝatis skribi la rakonton tiel timigan kiel mi povis", notante lian eblan fonton de inspiro por la rakonto de la "malgrandaj pomaj homoj" en la teatraĵo "Kusenulo".
