Opidumo
Opidumo (latina: oppidum, en pluralo oppida: fortikaĵo, fortikita loko, la vorto estas derivita de la latina OB-pedum, "fermita areo", eble de la vorto pedóm en la antikva prahindeŭropa lingvo signifanta "okupata areo" aŭ "piedsigno") estas fortikita, urbsimele konstruita setlejo de la La-Tène-epoko (malfrua ferepoko). Ties estiĝon oni plej ofte kunigas kun popoloj de la keltoj kaj dakoj.
Difino de la esprimo
[redakti | redakti fonton]La esprimo jam estas uzata de Cezaro en sia skribaĵo De Bello Gallico (Pri la gaŭla milito), kie li priskribas gaŭlajn fortikaĵojn.. Opidumoj estis disvastigataj en tura okcidenta kaj meza Eŭropo. Karakterizaj estas antaŭ ĉio fortikaĵoj per muroj el ŝelaĵoj, kiuj estas plenigitaj kun tero kaj ŝtonoj, la tiel nomataj Murus Gallicus aŭ „gaŭla muro“.
La romianoj uzis ĉi tiun urban infrastrukturon por establi sian regulon. En multaj kazoj, la koncentriĝo de la loĝantaro migris de la fortika monteto al la ebenaĵo, kie la ekzistanta urbo estas ĝis hodiaŭ.
La esprimo estas uzata ankaŭ por setlejoj de la malfrua antiko. Ekzemple oni parolas de Salcburgo kiel oppidum Iuvavum. Opidumo simple estis setlejo kiu ankoraŭ ne havas rajton nomi sin urbo.
Hodiaŭ arkeologoj uzas la esprimon oppida por priskribi arkeologiajn restaĵojn de fortikaj setlejoj en Eŭropo de la fino de la ferepoko kaj la komenco de la romia periodo. [1]
Famaj opidumoj
[redakti | redakti fonton]- Alkimoennis sur la monto Michelsberg apud Kelheim
- Altenburg-Rheinau
- Blomberg
- Donnersberg
- Dornburg (distrikto Limburg-Weilburg, Hesio)
- Dünsberg
- Ehrenbürg
- Erkenbrechtsweiler
- Fentbach-Schanze apud Weyarn
- Finsterlohr, ne plu ekzistanta burgo apud Creglingen
- Heidengraben
- Heidenmauer (Palatinato)
- Heidetränk, Oberursel (Taunus)
- Houbirg
- Oppidum Kastel-Staadt
- Kirchzarten Tarodunum
- Lokwodunum (opidumo)
- Lügde
- Manching
- Martberg apud Müden, Karden respektive Pommern ĉe Malalta parto de la Mozelo
- Miesbach Fentbachschanze
- Milseburg
- Oppidum Öchsenberg
- Otzenhausen
- Oppidum Riesenburg
- Staffelberg apud Bad Staffelstein (supozeble identika kun Menosgada)
- Steinsburg sur la montoj Gleichberge
- Wallendorf (Eifel)
- Alesia
- Avaricum
- Besançon-Vesontio
- Bibracte
- Corent
- Ensérune
- Entremont
- Gergovia
- Gesoriacum (Bononia)
- Gondole apud Le Cendre
- Joeuvres
- Lutetia Parisiorum apud Paris
- La Cheppe, nomata „Camp d’Attila“, (Champagne-Ardenne)
- La Roque sur Montagnette
- Langres
- Nimo
- Murcens (Midi-Pyrénées)
- Sottium (Sottium)
- Vaison-la-Romaine
Italujo
[redakti | redakti fonton]- Roseldorf (komunumo Sitzendorf), Malsupra Aŭstrio
- altaĵsetlejo Burg en Schwarzenbach, Malsupra Aŭstrio
- Braunsberg (monto) apud Hainburgo ĉe Danubo
- Idunum apud Villach
- Kulm (Karintio)
- Leopoldsberg ĉe la Damubo apud Vieno
- Bregenco -Brigantion
- Gründberg apud Linz
- Freinberg (Linz) en Linz
- Vieno - Vedunia
- apud Salcburgo Iuvavum
Hungarujo
[redakti | redakti fonton]- Gellérthegy (Budapeŝto)
- Tihany
- Velem-Szentvid
- Altenburg-Rheinau
- Bazelo
- Bas-Vully (Mont Vully)
- Berno-Engehalbinsel
- Bois de Châtel (Avenches/Aventicum)
- Eppenberg
- Ĝenevo
- Jensberg
- Lausanne
- Lindenhof en Zuriko
- Martigny
- Mont Chaibeuf
- Monto Terri
- Sermuz
- Uetliberg sur la komunuma teritorio de Stallikon, apud Zuriko
- Vindonissa apud Windisch
- České Lhotice
- opidumo Hostýn
- opidumo Hrazany
- opidumo Nevězice
- Staré Hradisko (en Marovio)
- opidumo Stradonice
- opidumo Třísov
- opidumo Závist proksime de Prago
- opidumo Záhořice
- opidumo Bratislavo
- opidumo Theben
- opidumo Pohanská
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Oppidia. Arkivita el la originalo je 2015-09-06. Alirita 2021-09-14.
Literaturo
[redakti | redakti fonton]Superrigarda literaturo
[redakti | redakti fonton]- Bettina Arnold, Blair Gibson (Hrsg.): Celtic chiefdom, Celtic state: the evolution of complex social systems in prehistoric Europe, Cambridge University Press, Cambridge 1995, ISBN 0-521-46469-2
- Françoise Audouze, Olivier Buchsenschutz (Hrsg.): Villes, villages et campagnes de l'Europe celtique du début du IIe millénaire à la fin du Ie siècle avant J.-C., Hachette, Paris 1989, ISBN 2-01-005629-9
- engl. Übers.: Towns, villages and countryside of Celtic Europe : from the beginning of the second millennium to the end of the first century BC, Indiana University Press, Bloomington 1992, ISBN 0-253-31082-2
- Olivier Buchsenschutz: Structures d'habitats et fortifications de l'âge du fer en France septentrionale, Société préhistorique française, Mémoires de la Société préhistorique française 18, Paris 1984
- John Collis: Oppida: earliest towns north of the Alps, Universitato de Sheffield, Dept. of Prehistory and Archaeology, Sheffield 1984, ISBN 0-906090-19-9
- Barry Cunliffe, Trevor Rowley (Hrsg.): Oppida, the beginnings of urbanisation in Barbarian Europe, Kongressdokument, vorgetragen auf einem Kongress in Oxford, Oktober 1975, British Archaeological Reports, Oxford 1976, ISBN 0-904531-46-5
- Stephan Fichtl: La ville celtique. Les Oppida de 150 av. J-C.a 15 ap. J-C., Ed. Errance, Paris 2000, ISBN 2-87772-183-3
- Sabine Rieckhoff & Stephan Fichtl: Keltenstädte aus der Luft Stuttgart 2011 ISBN 978-3-8062-2242-5
unuopaj opidumoj
[redakti | redakti fonton]- Olivier Buchsenschutz, Hervé Richard: L'environnement du Mont Beuvray, Collection "Bibracte" 1, Centre Archéologique Européen, Glŭ-en-Glenne 1996, ISBN 290966810X
- Ferdinand Maier [et al.]: Ergebnisse der Ausgrabungen 1984-1987 in Manching, Die Ausgrabungen in Manching 15, Steiner, Stuttgart 1992, ISBN 3-515-05807-9
- Susanne Sievers: Manching: Führer zu archäologischen Denkmälern in Bayern, Oberbayern, Bd. 3, Theiss, Stuttgart 2003, ISBN 3-8062-1765-3.
- Susanne Sievers: Manching: die Keltenstadt, Archäologische Staatssammlung, München 2003, 2. aktualisierte Ausgabe, Theiss, Stuttgart 2007, ISBN 978-3-8062-1765-0
- Karla Motyková, Petr Drda, Alena Rybová: Závist. Keltské hradiště ve středních Čechách, Památníky naší minulosti 9, Academia, Prag 1978 (deutsche Zusammenfassung unter dem Titel: Závist, ein keltischer Burgwall in Mittelböhmen)
- Miloš Čižmář: Keltské Oppidum Staré Hradisko, Vlastivědné Muzeum v Olomouci, Olomouc 2002, ISBN 80-85037-32-7 (Zusammenfassung in englischer Sprache)
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Les Gaulois en Provence: l'oppidum d'Entremont Arkivigite je 2010-02-24 per la retarkivo Wayback Machine (franca, angla.) retpaĝoj de »Ministère de la culture et de la communication«
- Oppida (france, germane, angle). Oppida.org. Arkivita el la originalo je 2013-11-09. Alirita 2013-04-07. “Karte und Datenbank zu keltischen Oppida”.
