Ortrumpeto
 | ||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
| Allamanda cathartica L. | ||||||||||||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||||||||||||||
Ortrumpeto, Allamanda cathartica, estas plantospecio de la familio de Apocinacoj (Apocynaceae). Ĝi apartenas al Brazila flaŭro. Ĝi estas citita en Flora Brasiliensis de Carl F. P. von Martius.[1]
Priskribo
[redakti | redakti fonton]Ili estas grimpantaj arbustoj. Folioj volvitaj, lancformaj ĝis ovformaj-elipsaj, 3–15 cm longaj kaj 1,5–5 cm larĝaj, pintaj pintaj, kojnaj bazoj. Racema infloresko, kun flavaj floroj; Sepaloj ovalaj, foliecaj, longaj 5–10 mm; korolo larĝe kampanula super mallarĝa baza tubo, ĝis 12 cm longa; anteroj aglutinitaj ĝis stigmo; sinkarpa ovario. Frukta kapsulo iomete platigita, elipsoida, ĝis ĉirkaŭ 7 cm longa, dorna; semoj plataj, sekaj, kun dika samcentra flugilo.[2]
Disvastigado
[redakti | redakti fonton]Vaste kultivita kaj ankaŭ naturigita, precipe en marĉaj areoj laŭ la atlantika marbordo; en alteco de 0–700 m; floras tutjare, fruktiĝas Apr, Jul, Okt; apartenanta al orienta Sudameriko sed vaste kultivita kaj pli-malpli naturigita tra la tropikoj.
Ecoj
[redakti | redakti fonton]La tuta planto enhavas kaŭstikan blankan latekson. La folioj enhavas esterigitajn triterpenojn, plumericino, isoplumericino, ursolata acidon, β-amirinokaj β-sitosterolo. La radikoj enhavas iridoidajn laktonojn (alamandino kaj allandina alamandicino) kaj triterpenajn laktonojn (fluvoplumeirino, plumericino ktp). La floro enhavas flavonoidojn (kvercetino kaj kempferolo).
Uzoj
[redakti | redakti fonton]- Ornamaj kultivaĵoj
Ĝi havas viglan kreskon, kiu povas atingi plurajn metrojn. Ĝi kutimas formi spektaklajn, buntajn heĝojn kaj belajn helflavajn florojn. La odoro, kiun ĝi donas, estas frukta kaj delikata. La planto ne toleras ombron, froston aŭ malpuran aŭ alkalecan grundon. Krom ĉi tiuj limigoj, ĝi estas malmola planto, kiu kreskos rapide en la taŭgaj kondiĉoj. Pritondante ĝin, ĝi fariĝas eĉ pli forta. Ĝi disvastiĝis en ĉiuj tropikaj regionoj de la mondo. Ĝi ofte vidiĝas apud vojoj aŭ kutimas kovri rubaĵojn aŭ murojn. En iuj lokoj ĝi eĉ estas konsiderata invada planto kaj plago (ekzemple en la ŝtato Kvinslando, Aŭstralio).
Rekomendoj: Multaj oftaj leĝeraj akvumadoj (2-3 fojojn semajne) per sensala akvo. Se eble aspergu foliaron dum varma sezono kaj liveru sterkon ĉiun 15 tagojn. En mezvarmaj zonoj, vintre, faru frostan protekton, reduktu la oftecon de akvumado kaj pritondado antaŭ la reveno de la varma sezono.
- Kuracaj kultivaĵoj
En Kolombio, latekso estas uzata kiel vomiga kaj vermifuga. En Kubo, la infuzaĵo de la folio estis uzata kiel vomiga kaj puriga. La tuta planto kaŭzas haŭtan iritoj kaj estas kaŭstika al la okuloj. Konsumado kaŭzas naŭzon, vomadon kaj sekecon.
La ekstrakto de radikoj kaj folioj kaŭzas hipotension.
La akva ekstrakto faciligas resanigon de vundoj.[3]
Taksonomio
[redakti | redakti fonton]Allamanda angustifolia estis priskribita por C. Linneus kaj publikigita en Mantissa Plantarum 2: 214–215. 1771.[2]
Etimologio
[redakti | redakti fonton]La genro Allamanda estis nomita honore al svisa botanikisto Dr. Frédéric-Louis Allamand (1735-1803), en finoj de la 18a jarcento.
cathartica: epiteto latino signifante "laksiga"[4]
Sinonimio
[redakti | redakti fonton]- Orelia grandiflora Aubl. (1775), nom. illeg.
- Allamanda grandiflora (Aubl.) Lam. (1798), nom. illeg.
- Echites salicifolius Willd. ex Roem. & Schult. (1819).
- Allamanda aubletii Pohl (1827).
- Allamanda linnaei Pohl (1827).
- Allamanda latifolia C.Presl (1845).
- Allamanda schottii Hook. (1848), nom. illeg.
- Allamanda hendersonii W.Bull ex Dombr. (1866).
- Allamanda wardleyana Lebas (1877).
- Allamanda williamsii auct. (1891).
- Echites verticillatus Sessé & Moc. (1893).[5]
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Rapini, A., Koch, I., Kinoshita, L.S., Simões, A.O., Spina, A.P. 2010. Apocynaceae in Lista de Espécies da Flora do Brasil. Jardim Botânico do Rio de Janeiro. (http://floradobrasil.jbrj.gov.br/2010/FB004508 (enlace roto disponebla en Internet Archive; vidu la historial, la primera versión kaj la última).).
- ↑ 2,0 2,1 Allamanda cathartica. Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Alirita 26-a de januaro 2013 .
- ↑ Shivananda Nayak, Poorna Nalabothu, Steve Sandiford, Vidyasagar Bhogadi and Andrew Adogwa, « Evaluation of wound healing activity of Allamanda cathartica. L. and Laurus nobilis. L. extracts on rats», Complementary and Alternative Medicine, vol. 6, 2006
- ↑ En Epítetos Botánicos
- ↑ Allamanda cathartica. Royal Botanic Gardens, Kew: World Checklist of Selected Plant Families. Alirita 1-a de septembro 2009 .
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- En tiu ĉi artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo Allamanda cathartica en la hispana Vikipedio.
| Registara kontrolo |
|
|---|