Entomologio: Malsamoj inter versioj

[nekontrolita versio]

← Iru al antaŭa ŝanĝo Iru al sekvanta ŝanĝo →

Enhavo forigita Enhavo aldonita

Enteksta

Kiel registrite je 20:45, 8 apr. 2008

Entomologio estas fako de zoologio. Ĝi estas la scienco pri insektoj. La vorto entomologio devenas el la greka éntomos, «insekto» kaj logos, «scienco»)

Historio de la entomologio

La entomologio enradikiĝas en preskaŭ ĉiu kulturo ĉiutempaj ekde prahistoriaj tempoj, ĉefe je la apero de la agrikulturo (plagoj, bredado de abeloj), sed la scienca studo komencis ĵuse en la 16-a jarcento. La listo de entomologoj tra la tuta historio estas enorma kaj inkludas nomojn kiel Charles Darwin, Vladimir Nabokov, Karl von Frisch ( Nobel-premio en 1973), kaj multaj aliajn.

Kiel fondinto de moderna entomologio estas konsiderata Anna Maria Sibylla Merian. Populara bildo de la klasika entomologo estas saĝulo kun papilikaptilo kaj mallonga pantalono.

Objekto de la fako

El ĉirkaŭ 1,3 milionoj de priskribitaj vivantaj specioj, la insektoj estas pli da du trionoj el ĉiuj konataj organismoj^[1] kaj, krome ili havas longan fosilian historion, ĉar ties apero okazis je la Devoniko, antaŭ ĉirkaŭ 400 milionoj da jaroj. Ili havis multajn formojn de interagado kun homoj kaj kun aliaj vivformoj sur la tero; pro tio la entomologio konsistigas tre gravan fakon ene de la zoologio. La entomologio inkludas ofte la studon de aliaj artropodoj kiel Araneoidoj, krustuloj kaj miriapodoj, kvankam tiu ampleksigo estas teknike malĝusta.

Aplikita aŭ ekonomika entomologio

La aplikita entomologio estas la pristudo de la insektoj interessaj por la homa estaĵo, ĉu pro la produktoj el ili havigitaj, ĉu pro la efiko kiu okazigas ĉe la homaj havaĵoj. Estas ĉefe gravaj la jenaj insektoj:

Produktantoj de mielo, cero, propoleo, poleno kaj aliaj resursoj. Vidu Apikulturo
Transpasantoj de malsanoj al animaloj aŭ homoj.
Plagoj en kultivoj, magazenitaj materialoj kaj strukturoj.
Kontrolantoj de aliaj plagoj.

Jura entomologio

La jua entomologio baziĝas sur la ekologia sinsekvo de la artropodoj kiuj instaliĝas en kadavro por certigi la precizajn daton kaj eĉ la horon de iu morto. Ĝi estas ĉefe utila ĉe kadavroj oldaj je tagoj, semajnoj aŭ monatoj.

Referencoj

↑ Chapman, A. D.. (2006) Numbers of living species in Australia and the World, p. 60. ISBN 978-0-642-56850-2.

Eksteraj ligoj

Entomologiaj socioj hispanlingvaj

Alfabete (en la hispana) laŭ landoj:

[Chapman-1] Chapman, A. D.. (2006) Numbers of living species in Australia and the World, p. 60. ISBN 978-0-642-56850-2.

[1]

@@ Linio 1: / Linio 1: @@
-'''Entomologio''' estas fako de [[zoologio]]. Ĝi estas la [[scienco]] pri [[insekto]]j.
+'''Entomologio''' estas fako de [[zoologio]]. Ĝi estas la [[scienco]] pri [[insekto]]j. La vorto '''entomologio''' devenas el la  [[greka]] ''éntomos'', «insekto» kaj ''logos'', «scienco»)
+==Historio de la entomologio==
+La entomologio enradikiĝas en preskaŭ ĉiu kulturo ĉiutempaj ekde prahistoriaj tempoj, ĉefe je la apero de la [[agrikulturo]] ([[plago]]j, bredado de [[abelo]]j), sed la scienca studo komencis ĵuse en la [[16-a jarcento]]. La listo de [[entomologoj]] tra la tuta historio estas enorma kaj inkludas nomojn kiel [[Charles Darwin]], [[Vladimir Nabokov]], [[Karl von Frisch]] ( [[Nobel-premio]] en [[1973]]), kaj multaj aliajn.
-Kiel fondinto de moderna entomologio estas konsiderata
+Kiel fondinto de moderna entomologio estas konsiderata [[Anna Maria Sibylla Merian]]. Populara bildo de la klasika entomologo estas saĝulo kun papilikaptilo kaj mallonga pantalono.
+==Objekto de la fako==
-[[Anna Maria Sibylla Merian]].
+[[Image:Beetle collection.jpg|thumb|250px|right|Granda kolekto de [[koleopteroj]]]]
+El ĉirkaŭ 1,3 milionoj de priskribitaj vivantaj [[specio]]j, la [[insekto]]j estas pli da du trionoj el ĉiuj konataj [[organismo]]j<ref name="Chapman">{{cite book |author=Chapman, A. D. |year=2006 |title=Numbers of living species in Australia and the World |pages=60pp |Publisher=Canberra: [[Australian Biological Resources Study]] |id=ISBN 978-0-642-56850-2 |url=http://www.deh.gov.au/biodiversity/abrs/publications/other/species-numbers/index.html}}</ref> kaj, krome ili havas longan fosilian historion, ĉar ties apero okazis je la [[Devoniko]], antaŭ ĉirkaŭ 400 milionoj da jaroj. Ili havis multajn formojn de interagado kun [[homo]]j kaj kun aliaj vivformoj sur la tero; pro tio la entomologio konsistigas tre gravan fakon ene de la [[zoologio]]. La entomologio inkludas ofte la studon de aliaj [[artropodoj]] kiel [[Araneoidoj]], [[krustulo]]j kaj [[miriapodo]]j, kvankam tiu ampleksigo estas teknike malĝusta.
+==Aplikita aŭ ekonomika entomologio==
-{{ĝermeto}}
+La aplikita entomologio estas la pristudo de la insektoj interessaj por la homa estaĵo, ĉu pro la produktoj el ili havigitaj, ĉu pro la efiko kiu okazigas ĉe la homaj havaĵoj. Estas ĉefe gravaj la jenaj insektoj:
+* Produktantoj de [[mielo]], [[cero]], [[propoleo]], [[poleno]] kaj aliaj resursoj. Vidu [[Apikulturo]]
+* Transpasantoj de [[malsano]]j al animaloj aŭ homoj.
+* [[Plago]]j en kultivoj, magazenitaj materialoj kaj strukturoj.
+* Kontrolantoj de aliaj plagoj.
+==Jura entomologio==
+La jua entomologio baziĝas sur la [[ekologia sinsekvo]] de la artropodoj kiuj instaliĝas en [[kadavro]] por certigi la precizajn daton kaj eĉ la horon de iu morto. Ĝi estas ĉefe utila ĉe kadavroj oldaj je tagoj, semajnoj aŭ monatoj.
+==Referencoj==
+<references />
+==Eksteraj ligoj==
+* [http://entomologia.net/ Ejo pri entomologio en hispana]
+* [http://scriptusnaturae.8m.com/II_ento/indice.htm Antonio Torralba Rubial: IIa enkonduka kurso pri entomologio (1995)]
+* [http://www.bio-nica.org/ Bio-nica.org Entomologio de tropikaj insektoj Ampleksa katalogo]
+* [http://jlmarca.googlepages.com/index.html Portalejo de agrikultura entomologio en hispana pri la Valo Yaqui [Jaki], Ciudad Obregón, Sonora, Meksikio]
+* [http://entomologia.iespana.es Entomologio]
+* [http://www.escalofrio.com/n/Ciencia/Entomologia_forense/Entomologia_forense.php Jura entomologio, I]
+* [http://cienciaforense.com/Entomologia_Forense.htm Jura entomologio, II]
+===Entomologiaj socioj hispanlingvaj===
+Alfabete (en la hispana) laŭ landoj:
+*[[Argentino]]
+** [http://www.sea.secyt.gov.ar/queesSEA.htm Sociedad Entomológica Argentina]
+*[[Ĉilio]]
+** [http://www.insectachile.cl/ Sociedad Chilena de Entomología]
+*[[Kolombio]]
+** [http://www.socolen.org.co/ Sociedad Colombiana de Entomología]
+*[[Hispanio]]
+** [http://carn.ua.es/AEE.html Asociación Española de Entomología]
+** [http://www.seea.es/ Sociedad Española de Entomología Aplicada]
+** [http://entomologia.rediris.es/sea/ Sociedad Entomológica Aragonesa]
+** [http://dialnet.unirioja.es/servlet/revista?clave_revista=7355&tipo_busqueda=CODIGO Sociedad Andaluza de Entomología (boletín)]
+** [http://entomologia.rediris.es/aega/ Asociación Entomolóxica Galega]
+*[[Meksikio]]
+** [http://www.iztacala.unam.mx/sme/ Sociedad Mexicana de Entomología]
+*[[Venezuelo]]
+** [http://www.sve.org.ve/ Sociedad Venezolana de Entomología]
 [[Kategorio:Entomologio]]