Novparolo: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Neniu resumo de redakto |
e roboto modifo de: ko:신어 (조지 오웰) |
||
| Linio 40: | Linio 40: | ||
[[it:Neolingua]] |
[[it:Neolingua]] |
||
[[ja:ニュースピーク]] |
[[ja:ニュースピーク]] |
||
[[ko:신어]] |
[[ko:신어 (조지 오웰)]] |
||
[[la:Newspeak]] |
[[la:Newspeak]] |
||
[[nl:Newspeak]] |
[[nl:Newspeak]] |
||
Kiel registrite je 13:20, 7 maj. 2008
Lingvo > Fikcilingvoj > Newspeak
Novparolo (Newspeak [NJUspik]) estas formo de la angla lingvo menciita en 1984, la pesimisma libro de George Orwell. Ĝi estas angla lingvo reformita kaj kripligita por malhelpi liberan penson. (La ordinara angla lingvo nomiĝas Oldspeak, "Oldparolo".) La vortaro malkreskas jaron post jaro ĉar la ŝtato forviŝas vortojn por grade limigi la eblan penson de siaj civitanoj kaj malebligi "pensokrimon" kaj, do ribelon. En la apendico de Nineteen Eighty-Four ("Mil Naŭcent Okdek Kvar"), Orwell klarigis la historion kaj teorion de Newspeak.
La esperantigo de "Newspeak" kaj "Oldspeak" per "Ekblek" kaj "Eksblek" estis proponita, dum la 69-a Universala Kongreso de Esperanto en Vankuvero ĝuste en 1984, de la usona profesoro Jonathan Pool, en lia prelego dum la Internacia Kongresa Universitato "Lingviko, politikiko kaj ekblek". (Kp. Volapuko "Mondlingvo", Novpuko/Ekpuko "Newspeak", Oldpuko/Ekspuko "Oldspeak")
Newspeak kaj Esperanto
Newspeak eble estis satiro de la baza angla, formo de la angla kun ĉirkaŭ 1000 vortoj, aŭ eĉ de Esperanto mem: Newspeak iudetale similas al Esperanto (ekzemple, good = bona, ungood = malbona), sed Orwell mem certe sciis pri Esperanto. Li iris al Parizo en 1927 por plibonigi sian regadon de la franca lingvo kaj viziti sian onklinon, Kate Limouzin, kiu estis la kunulino de la fondinto de SAT, Eŭgeno Lanti. Esperanto estis la ĉefa lingvo de la domo kaj, por Lanti, kiel Orwell eksciis, Esperanto estis ne nur lingvo, sed ankaŭ ideologio. Lanti montris al Orwell (se li ne vidis ĝin antaŭe) la ligon inter politiko kaj lingvo. Orwell suferis, ĉar li ne parolis Esperanton.
Sed la bazo de Newspeak estis ne esperanto sed baza angla, simpligita formo de la angla kreita de Charles Kay Ogden. Orwell kontaktis kun ĝi dum la dua mondmilito, kiam li laboris ĉe BBC. La brita registaro estis interesita pri la disvastigo de Baza Angla, kvazaŭ por prepari la terenon al disvastigo de la angla, kaj apogis la elsendon en Baza Angla ĉe BBC.
(En decembro 1943, Orwell skribis por la gazeto Manchester Evening News recenzon pri la libro Interglossa de Lancelot Hogben, kio montras ke li sciis ankaŭ pri tiu lingvo.)
De la tempo kiun Orwell laboris ĉe BBC, li prenis multajn elementojn por sia romano Mil Naŭcent Okdek Kvar, kiel la numero de la ĉambro kie Winston Smith estis torturita, ĉambro 101, kie en la sidejo de BBC estis la oficejo de la ĉefo.
Poste en 1947, kiam li verkis la libron 1984, Orwell skribis eseon, "Politiko kaj la angla lingvo". En tiu eseo li rimarkigis, kiel tiraneco, milito kaj laŭmoda pensado aĉigis la anglan.