Stela mapo
.jpg)
Stela mapo aŭ ĉiela mapo estas mapo, kiu priskribas la aspekton de la ĉielo dum la nokto, indikante la lokon de la steloj, zodiakaj signoj kaj galaksioj, kiel ili aperas sur la nokta ĉielo. Simile al la mapoj de la tero, ĉi tiuj mapoj ankaŭ dividiĝas per reto de koordinatoj por pli facile trovi la diversajn ĉielajn korpojn, kiuj aperas sur la mapoj.
Historio[redakti | redakti fonton]
Ekde la komenco de la historio, kaj eĉ pli frue, en la pratempo, ĉielaj objektoj estis uzataj por ebligi la navigadon nokte, kaj surtere kaj surmare. Ĉi tiuj mapoj estis uzataj laŭlonge de la historio kiel ilo por navigado.
La prahistoria periodo[redakti | redakti fonton]
La plej frua stela mapo estis malkovrita en Germanio en 1979. Ĉi tiu mapo estis kreita de dentega eburo de mamuto, probable antaŭ ĉirkaŭ 32 500 jaroj, kun ĉizado kiu similas al la konstelacio Oriono [1].
Alia prahistoria mapo estis malkovrita sur la muro de la kaverno Lascaux en Francio, montrante la konstelacion Kima. Ĉi tiu mapo probable estis desegnita antaŭ ĉirkaŭ 10 000 - 33 000 jaroj [2] .
Alia stela mapo, ĉirkaŭ 21 000 jarojn aĝa, estis malkovrita en la kaverno de La Tata du Lyon, en kiu estas desegnita la konstelacio Taŭro, kaj eblas, ke ankaŭ la konstelacio Kima estis desegnita apud ĉi tiu pentraĵo.
Antikva tempo[redakti | redakti fonton]
La plej frua historia stela mapo estas mapo desegnita en la periodo de la militantaj ŝtatoj en Ĉinio (476 - 221 a.K.).
De antikva Grekio (Helenisma Epoko) pluvivis dua-jarcenta kopio de statuo de Titana Atlaso tenanta la ĉielan globon sur siaj ŝultroj. Ĉi tiu skulptaĵo prezentas la ĉielajn korpojn, kiuj estis konataj dum ĉi tiu periodo, kaj ankaŭ dividas la ĉielon per krado por doni lokon per koordinatoj al la ĉielaj korpoj. El la loko de ĉielaj korpoj oni povas konkludi, ke la originala skulptaĵo baziĝis sur la observoj de la greka astronomo Hiparko, faritaj antaŭ 125 a.K.
De la romia periodo, Zodiac Dendra pluvivis de 50 a.K. - ŝtonĉizado situanta sur la plafono de la Dendra Templo en Egiptujo, prezentante la zodiakon.
La Almagesto, libro de la greka astronomo Ptolemeo, eldonita dum la 2-a jarcento post Kristo, inkluzive de 13 volumoj, estas konsiderata ĉefverko de greka astronomio, kaj prezentis ellaboritan version de la geocentra modelo laŭ kiu planedoj moviĝas ĉirkaŭ la Tero.
La mezepoko[redakti | redakti fonton]
La plej malnova mapo de ĉi tiu periodo estas la konstelacio Dunhuang, kiu estis malkovrita en la kavernoj de Mugho laŭ la Silka Vojo. En ĉi tiu mapo, de ĉirkaŭ 705, kiu estas 210 cm longa kaj 24.4 cm larĝa, 1 345 steloj estas bildigitaj.
Alian stelan mapon de ĉi tiu periodo desegnis la persa astronomo Abd al-Rahman a-Sufi en 964, kiu estis parto de lia libro "La [[Libro pri Fikssteloj|Libro de la Ŝabataj Steloj] ".
Dum la dinastio Song en Ĉinio, la ĉina astronomo Su Song kreis atlason kun kvin mapoj detaligante 1 464 stelojn. Ĉi tiu atlaso datiĝis al 1092, kaj fakte estis ĝisdatigo de la Almagesto.
La plej frua eŭropa stela mapo estas la " De Compositione Spere Solide ", kiu verŝajne estis pentrita en Vieno, Aŭstrio, en 1440.
Aĝo de Malkovro[redakti | redakti fonton]
Dum la Epoko de Malkovroj, stelaj mapoj estis vaste uzataj por mara navigado. Plej multaj stelaj mapoj de ĉi tiu periodo baziĝis sur la observoj de la nederlandaj maristoj Peter Dirkson Kaiser kaj Frederick de Hotman de 1595, kiuj formis la bazon por la ĉiela terglobo kreita de Yedocus Hondius en 1601 .
Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]
Piednotoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ ד"ר דייוויד וייטהואס, התגלתה מפת הכוכבים הקדומה ביותר אתר חדשות ה-BBC, 21 בינואר 2003
- ↑ אתר חדשות ה-BBC.