Abovjan
| Abovjan | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| urbo en Armenio • village in Armenia | |||||
|
| |||||
| Flago | |||||
| Administrado | |||||
| |||||
| Poŝtkodo | 2201–2208 | ||||
| En TTT | Oficiala retejo [+] | ||||
| Demografio | |||||
| Loĝantaro | 44 400 (2015) [+] | ||||
| Loĝdenso | 6 343 loĝ./km² | ||||
| Geografio | |||||
| Geografia situo | 40° 16′ N, 44° 38′ O (mapo)40.27388888888944.625555555556Koordinatoj: 40° 16′ N, 44° 38′ O (mapo) [+] | ||||
| Alto | 1 450 m [+] | ||||
| Areo | 7 km² ( 700 ha) [+] | ||||
| Horzono | UTC+04:00 [+] | ||||
| |||||
|
| |||||
| Alia projekto | |||||
 Vikimedia Komunejo Abovyan [+]
| |||||
Abovjan aŭ Abovian (armene : Աբովյան ), estas urba kaj urba municipa komunumo en Armenio ene de la provinco Kotajko . Ĝi situas 16 kilometrojn nordoriente de Erevano kaj 32 kilometrojn sudoriente de la provinca ĉefurbo Hrazdan. Laŭ la censo de 2011, la loĝantaro de la urbo estas 43.495, malpli ol 59.000 raportitaj ĉe la censo de 1989. Nuntempe la urbo havas proksimuman loĝantaron de 35,400 laŭ la oficiala takso de 2016.
Kun aŭtovojo kaj fervojo tra la urbo konektanta Erevanon al la regionoj de la nordoriento, Abovjan estas konsiderata satelita urbo de la armena ĉefurbo. Tial, Abovjan estas ĝenerale konata kiel la "norda pordego de Erevano".
Abovjan kovras areon de ĉirkaŭ 11 kvadrataj kilometroj.
Etimologio[redakti | redakti fonton]
La nuna Abovjan antaŭe ekzistis kiel malgranda vilaĝo konata kiel Elar. En 1961, la vilaĝo estis renomita Abovjan honore al la armena elstara verkisto Ĥaĉatur Abovjan. En 1963 oficiale fondiĝis la urba komunumo Abovjan.
Historio[redakti | redakti fonton]
,_Ara_mountain_in_the_background.jpg)
Dum la elfosadoj de 1960 gviditaj de historiisto Mesrop Smbatianc, la restaĵoj deCiklopea fortikaĵo el la 2-a jarmilo a.K., praa tombejo kaj malnovaj ŝirmejoj kun pluraj objektoj, kiuj reprezentas la 3 stadiojn de la Bronzepoko, estis trovitaj en la areo de Abovjan
Smbatianc ankaŭ trovis urartan kojnoskribon el la 8-a jarcento a.K. kiu estis tie forlasita de la reĝo Argiŝto la 1-a, kiu rilatas al la konkero de la "lando de Darani" (la antaŭ-Urarta nomo de nuntempa Abovjan-areo).
La elfosadoj gviditaj fare de Smbatiants rivelis ke la areo de nuntempa Abovjan estis loĝita ekde la fino de la 4-a jarcento a.K.
Dum la antikva Reĝlando Armenio, la okcidenta regiono de nuntempa Abovjan estis parto de la kantono Kotajko de la historia provinco Ajrarato dum la orienta areo estis parto de "Mazaz" kantono de la sama provinco.
Inter la 5-a kaj 7-a jarcentoj p.K., la regiono estis donita al la nobela armena dinastio Amatuni.
Post la selĝuka invado de Armenio, la areo iĝis konata kiel Elar . Laŭ la armena historiisto Stepanos Orbeljan de la 13-a jarcento, Elar fariĝis parto de la Reĝlando Kartvelio. Poste, la regiono de Elar estis donita al princo Liparit Orbeljan fare de princo Ivane Mĥargrdzeli .
Komence de la 16-a jarcento, Orienta Armenio troviĝis sub la persa regado, kaj Elar iĝis parto de la Erivan Beglarbegi kaj poste de la Ĥanato de Erevano. Post la rusa konkero de Armenio en 1828, Elar iĝis parto de la Armena provinco kaj poste de la Erevana Gubernio formita en 1850.
La malgranda vilaĝo Elar (nuntempe parto de Abovjan) restis la plej granda setlejo en la areo ĝis 1961, kiam ĝi estis renomita Abovjan honore al la armena verkisto Ĥaĉatur Abovjan. 2 jarojn poste en 1963, la urbo Abovjan estis fondita per la decido de la soveta registaro, inkluzive de la vilaĝo Elar kaj la ĉirkaŭaj regionoj.
La moderna urbo estis konstruita en 1962–1963 sur altebenaĵo situanta inter riveroj Hrazdan kaj Azat . Ĝi rapide disvolviĝis kiel industria centro ene de la Armena SSR. La urbo estis planita por inkluzivi 8 loĝkvartalojn (loke konataj kiel mikrodistriktoj), kaj industrian distrikton.
Geografio kaj klimato[redakti | redakti fonton]
.jpg)
Abovjan estas konstruita sur Kotajka altebenaĵo inter la riveroj Hrazdan, Azat kaj Getar je alteco de 1.450 metroj super la marnivelo. Ĝi estas ĉirkaŭita de vulkano Gutanasar de montoj Gegham de nordo, monto Hatis oriente, altaĵoj de Nork sude, gorĝo Hrazdan okcidente kaj monto Ara nordokcidente. La klimato estas kontinenta kaj seka kun relative varmaj someroj kaj malvarmaj vintroj.[1]
Loĝantaro[redakti | redakti fonton]
Pli ol 90% de la loĝantaro estas etnaj armenoj, ĉefe de la armena diasporo, kiu estis translokigita el Sirio, Irano kaj Libano dum la 1960-aj jaroj.
Malgrandaj komunumoj de kurdoj, jezidoj, rusoj kaj asirianoj ankaŭ troviĝas en la urbo.
Laŭ la censo de 2011, Abovjan estas la 5-a plej granda urbo en Armenio laŭ loĝantaro.
Jen la loĝantara templinio de Abovjan (notu ke la ciferoj montritaj inter 1873 kaj 1959 rilatas al la loĝantaro de Elar-vilaĝo, nun kvartalo ene de Abovjan) :
| Jaro | 1873 | 1897 | 1926 | 1939 | 1959 | 1970 | 1973 | 1976 | 1989 | 2001 | 2011 | 2016 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Loĝantaro | 360 | 548 | 897 | 1,024 | 2.289 | 14.700 | 28.500 | 38.400 | 58,671 | 44.596 | 43.495 | 35.400 |
La kuracado en la urbo estas servita de la Medicina Centro Abovjan Rubik Harutyunyan, la Akuŝejo de Abovjan, la Respublikana Kontraŭtuberkuloza Apoteko kaj la Klinika Hospitalo Sankta Maria.
Religio[redakti | redakti fonton]
La plimulto de la loĝantaro de Abovjan estas armenoj, kiuj apartenas al la Armena Apostola Eklezio.
La plej malnova staranta preĝejo en la urbo estas la preĝejo Surp Stepanos el 1851. Ĝi restis fermita ekde la sovetiaj tagoj ĝis 2010 kiam ĝi estis tute renovigita kaj ree malfermita por la publiko la 28an de novembro de la sama jaro.
La alia preĝejo de la urbo estas la preĝejo Sankta Johano Baptisto malfermita en 2013 per la klopodoj kaj financado de la armena oligarko Gagik Carukjan. La arkitekto de la preĝejo estas Artak Ghuljan. Ĝi estas unu el la plej grandaj kaj imponaj preĝejoj en Armenio.
En Abovjan ankaŭ loĝas malgranda rusa religia komunumo de la molokanoj.
Kulturo[redakti | redakti fonton]
Abovyan havas kulturan palacon, publikan bibliotekon kaj komunuman krean centron por infanoj kaj adoleskantoj. La urbo ankaŭ estas hejmo de muzeo malfermita en 1982 kaj dediĉita al la frateco kaj amikeco inter la armenaj kaj rusaj nacioj. La ĵus renovigita teatro de Abovjan havas regulan horaron de teatraj spektakloj.[2]
La Abovjan-tago estas festata ĉiujare meze de oktobro.
La urbo antaŭe havis kinejon dum la sovetiaj tagoj. Tamen ĝi nuntempe estas uzata kiel komerca centro.
Transportado[redakti | redakti fonton]
Estante proksimume situanta en nordorienta parto de la landa ĉeburbo Erevano, Abovjan estas rekte ligita al ĝi per busoj kaj mikrobusoj funkciantaj 24 horojn tage. La Aŭtovojo H-1 ligas Abovjan kun Erevano, dum la Aŭtovojo M-4 ligas la urbon kun la resto de Armenio.
Estante satelita urbo de la ĉefurbo Erevano , Abovjan estas ligita kun la ĉefurbo per publikaj kamionetoj, loke konataj kiel marŝrutka. Ĉi tiuj veturiloj estas ĉefe rus-fabrikitaj kamionetoj GAZelle kun 13 sidlokoj, kiuj havas regulajn vojaĝojn inter la du urboj dum la tuta tago.
Ekonomio[redakti | redakti fonton]
Abovjan estis fondita de la sovetianoj kiel industria urbo. Ĝi havis multajn grandajn industriajn firmaojn ĝis la falo de Sovetunio, inkluzive de betona fabrikejo, ŝtonprilabora fabrikejo kaj kemia fabrikejo. La urbo havas industrian distrikton situantan en la sudo de la urbo. La sektoro estas sufiĉe diversigita inkluzive de pluraj specoj de pretaj varoj kaj servoj, kiel konstruaj materialoj, prilaboritaj manĝaĵoj kaj trinkaĵoj, medikamentoj kaj polimeraj produktoj.
Gravaj firmaoj por konstruado de materialoj produktas la Suardi Armenian Factory ekde 1963, Armstone Plant ekde 1996, Multi Group Stone ekde 2002, kaj Italasphalt Factory ekde 2015. Alkoholaj trinkaĵoj ankaŭ estas produktitaj de pluraj fabrikejoj inkluzive de la Samkon Brandy Factory ekde 1970, Kotayk Brewery ekde 1974, kaj la Fabrikejo Ginevan por vino, brando, biero kaj endosigitaj manĝaĵoj, ekde 2011. La Arpimed Farmacia Entrepreno funkcias ekde 1999, dum la Fabriko Poli-Serv por polimeraj produktoj funkcias ekde 2001. Procesita manĝaĵo funkcias produktita de Tamara Fabrikejo por laktaĵoj kaj dolĉaĵoj ekde 1988, de la Luma Fabriko por viandaj produktoj kaj ĉipsoj ekde 1995, de la Fabrikejo Sipan por endosigitaj manĝaĵoj kaj nealkoholaĵoj ekde 2003, kaj de la Tamara Manĝaĵa Entrepreno por facilaj manĝaĵoj ekde 2007.
Edukado[redakti | redakti fonton]
Abovjan havas 10 publik-edukajn lernejojn, 9 infanĝardenojn kaj 2 ŝtatajn mezlernejojn.
2 ĉefaj sciencaj institucioj kaj esplorcentroj troviĝas en Abovjan: la Respublikana Hospitalo de Tuberkulozo kaj la Instituto de Biologiaj Mikroboj de la Armena Akademio de Sciencoj.
La urbo havas muzikan akademion kaj artlernejon.
Sporto[redakti | redakti fonton]
FC Kotayk fondita en 1955, estas unu el la plej malnovaj futbalaj kluboj en Armenio kiu reprezentis la urbon Abovjan ĝis 2005. Kiel multaj aliaj futbalaj kluboj en la lando, FC Kotayk estis devigita flankenlasi la armenan futbalan ligon kaj sekve de profesia piedpilko en 2005, pro al financaj malfacilaĵoj.
La mallongdaŭra King Delux FC reprezentis la urbon en ununura sezono de la Armena Supera Ligo en 2012-13 antaŭ ol malaperi.
La urbo estas hejmo de la Urba Stadiono Abovjan malfermita en 1966 kun sidlokoj por 3.946 personoj, kaj ankaŭ la sporta kaj kultura centro Gagik Carukjan.
Ĝemelurboj[redakti | redakti fonton]
Abovjan estas ĝemelurbo de:
Villeurbanne, 
Rhône-Alpes, 
Francio, ekde 1990.
.svg){kind=small}
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ Climate: Abovyan. Climate-Data.org. Alirita 15an de aŭgusto 2018.
- ↑ Abovyan festivals. panorama.am (2015-10-02)