Elisabetta de Gambarini

Elisabetta de Gambarini
Persona informo
Naskiĝo	7-an de septembro 1730 (1730-09-07) en Londono
Morto	9-an de februaro 1765 (1765-02-09) (34-jaraĝa) en Londono
Lingvoj	angla
Ŝtataneco	Reĝlando de Granda Britio
Okupo
Okupo	dirigento • kantisto • operkantisto • komponisto • pianisto • klavicenisto

Elisabetta de Gambarini (7-an de septembro 1730 – 9-an de februaro 1765) estis angla komponisto, mezo-soprano, orgenisto, klavicenisto, pianisto, orkestra direktistino kaj pentristo de la 18a jarcento. La muziko de Elisabetta estas konsiderata malfrue Baroka kaj Klasika muziko. Ŝi atingis distingon kiel ampleksa muzikisto, prezentanta sur kaj komponanta por vario da instrumentoj kaj voĉo. Ŝiaj kunmetaĵoj estis konata pro reflekto de verkoj voĉaj anstataŭ instrumentaj.

Ŝi estis la unua virina komponisto en Britio, kiu publikigis kolekton da klavarmuziko: ‘Ses serioj de klavicenaj lecionoj’ (The Six Sets of Lessons for the Harpsichord), agrablaj komponaĵoj por du voĉoj dediĉitaj al la Vicgrafino Howe de la Irlanda Regno.  

Vivo

Ŝi naskiĝis en Londono. Ŝiaj gepatroj estis Charles Gambarini (m 1754), nobelo el Italio, kaj Joanna Stradiotti (m 1774) el Kroatio; eble ŝi estis muzikinstruistino por aristokrataj infanoj. Elisabetta estis la tria el kvar infanoj de tiu paro, kaj la sola kiu pluvivis ĝis plenaĝeco.

Elisabetta de Gambarini, en letero de 1761, skribis: “mi naskiĝis en Londono, mi scipovas paroli la anglan, la francan, la italan kaj la germanan, kaj mi komponis multajn muzikajn pecojn, precipe odon je la naskiĝtago de Lia Reĝa Moŝto."

Estas neniuj specifaj informoj pri la formala muzika edukado de Elisabetta de Gambarini, tamen oni konjektas, ke ŝi eble studis sub la fama tiutempa komponisto Francesco Geminiani (1687-1762), aŭtoro de ‘La sorĉita arbaro’ (The Enchanted Forest).

Kariero

Elisabetta de Gambarini unue vekis atenton kiel kantistino de bela mezosoprana voĉo. Kiam ŝi estis nur dekses jaraĝa, ŝi prezentiĝis kiel kantistino en la premieraj prezentadoj de du oratorioj de Handel: Occasional Oratorio, kaj Judas Maccabaeus. Tiel Elisabetta komencis sian karieron; ŝia nomo aperas ankaŭ en dekoj da aliaj prezentadoj, inter ili Joseph and his Brethren, Sansón kaj La Mesio, ankaŭ de Handel.

Je sia dekoka jaraĝo Elisabetta jam ĝuis famon kaj reputacion kiu permesis al ŝi prezenti sian propran koncerton, kie ŝi kantis kaj ludis siajn komponaĵojn per orgeno. Ŝi ankaŭ publikigis siajn unuajn du volumojn da muziko.

Ŝi publikigis tri volumojn da kantoj kaj pecoj por klaviceno en la angla, la franca, kaj la itala. Ili estas mallongaj pecoj, la tekstoj baziĝis sur moralaj lecionoj aŭ klasikaj aludoj. Poste ŝi publikigis ‘Lecionoj por klaviceno Intermiksitaj kun italaj kaj anglaj kantoj’ (Lessons for the Harpsichord Intermix'd with Italian and English Songs). Ŝiaj komponaĵoj reflektas voĉan laboron pli ol instrumentajn modelojn. Tio evidentiĝas en tiuj ĉi lecionoj karakterizitaj per teksta bazo kun kompakta gamo en strofa stilo de mallongigita daŭro, sen plurmova strukturo.

Kiel aliaj pecoj de ĉi tiu ĝenro, ŝiaj kantoj povas esti interpretataj diversmaniere: per voĉo, fluto, klavaro, voĉo kaj fluto kune, alternante segmentojn. Ŝia muziko estis verkita laŭ la stilo de la malfrua baroka periodo kaj de la frua klasika periodo. Ŝia skribmaniero estis simpla, vigla kaj alloga.

La 20an de marto 1764, Elisabetta geedziĝis kun Etienne Chazal. Ŝi koncertis kiel sinjorino Chazal en majo, sed ŝi mortis hejme, malpli ol jaron poste. La testamento de ŝia patrino malkaŝas ke Elisabetta havis filinon, Giovanna Georgiana Chazal. Tio supozigas ke eble ŝi mortis dum la akuŝo. Kvankam ne estas certeco pri tio, tia situacio estis ofta tiutempe.

Elisabetta de Gambarini estis persono kun granda talento, kiel pruvas la fakto, ke ŝi atingis distingon kiel kompleta muzikisto, prezentante kaj komponante por diversaj instrumentoj kaj voĉo. Popularaj tiutempaj muzikistoj, inkluzive de Handel kaj Geminiani, admiris ŝian laboron.

Ŝi scipovis utiligi sian virtuozecon por promocii sin kiel interpretistino kaj komponistino, kaj uzis la komercajn kaj eldonajn agadojn imitante tiujn de viraj muzikistoj. Verŝajne pro ŝia frua morto en la aĝo de 35 jaroj, Elisabetta ne estas tiel fama kiel aliaj siatempaj komponistoj kaj muzikistoj.

Fonto

Fonto de tiu teksto estas artikolo numero 79 en la artikolserio Virinoj en muziko en la Esperanta Retradio, verkita de Sonia Risso el Urugvajo.

Repertuaro

• La Ses Aroj de Lecionoj por la Harpsichord (Op. 1), 1748
• Lecionoj por la Harpsichord Intermix'd kun italaj kaj anglaj Kantoj (Op. 2), 1748
• XIIaj angloj & italaj Kantoj, pro tio ke germana fluto kaj Plena Baso...Opera III
• Milita marto
• Venko por voĉo kaj organo
• Arbara Sceno por kornoj kaj timpani
• Tho Marso, Kvietaj Amikoj al Francio
• La Amika Deziro
• Pardonas Ye Foiro
• Honoro, Riches, Geedziĝo-Beno de La Tempest
• Uverturo por francaj kornoj
• Uverturoj
• Organaj koncertoj
• Solooj por piano kaj violono
• Odo por kantistaro

Instrumentoj Luditaj

Violono, Harpsichord, Piano, Organo

Diskoj

• 18a Jarcentaj Virinoj Komponista – Muziko por Solluda Harpsichord, Vol. 1. Barbara Harbach, harpsichord. Gasparo Registras GSCD-272 (1995)
• Anthony Nobla, Elizabeth Gambarini: Kompletaj Laboroj por Harpsichord. Heroldo Registras HAVPCD 244 (2000)

Plia legado

• Bowers, Jane & Tiktako, Judith. Virinoj Faranta Muzikon, La Okcidenta Arta Tradicio 1150–1950. Urbana kaj Chicago: Universitato de Ilinojsa Gazetaro, 1986
• Briscoe, James R. Biografia Vortaro de Aktoro, Aktorinoj, Muzikistoj, Dancantoj, Manaĝeroj & Aliaj Stadiaj Personaroj en Londono 1660–1800. Muzika Biblioteko Asocio, Inc., 56, 4 (2000): 1014
• Dees, Pamela Youngdahl. Prinotita katalogon de havebla meza-nivela klavaro muziko de virinaj komponistoj portita antaŭ 1900. D.M.. Disertacio, Universitato de Miami, 1998.
• Gambarini, Elisabetta de. Ses sonatoj por harpsichord aŭ piano. Pullman, WA: Vivace Gazetaro, 1994.
• Gelbart, Nina Rattner. La Akuŝistino de la King Historio de Madame du Coudray. Berkeley: Universitato de Kalifornia Gazetaro, 1998.
• Gowen, Bradford. Nova Muziko por Elfaro: Ses Sonatoj por Harpsichord aŭ Piano de Elisabetta De Gambarini; Ses Lecionoj de Elizabeth Malmoligas. Redaktita de Barbara Harbach. Piana & Klavaro, januara/februaro 1996, 51. Aliris 3 majon 2016.
• Jezic, Diane P. Virinaj Komponistoj. Nov-Jorko: La Feminista Gazetaro ĉe La Urba Universitato de Nov-Jorko, 1988.
• Mathiesen, Penelope. Elisabetta De Gambarini: La Voĉa Elekto. Continuo 16, ne. 2 (2 aprilo 1992).
• Neuls-Bates, Carol. Virinoj en Muziko. Boston : Nordorienta Universitata Gazetaro, 1996.
• Nobla, Anthony F. Contextual Studo de la Vivo kaj Aperintaj Klavaraj Laboroj de Elisabetta de Gambarini, Kune kun Disko, Faksimilo de la Muziko kaj Raportado. PhD disertacio, Universitato de Southampton (King Alfred-a Altlerneja Winchester), 2000.
• Nobla, Anthony F. Gambarini (geedziĝita nomon Chazal), Elizabeth (Elisabetta de Gambarini) (1730–1765), komponisto, klavara ludisto kaj kantisto. Oxford Vortaro de Nacia Biografio (2004): Aliris 30 marton 2016.
• Pendle, Karin. Virina & Muziko. Dua ed. Bloomington : Indianao Universitata Gazetaro, 1991, 2001.
• Rasch, Rudolf. La Tridek tri Laboroj de Francesco Geminiani, Laboro Dudek, La Inchanted Arbaro (1754/1761). Mia Laboro sur la Interreto, Vol 8 (aprilo 2016)
• Smith, Charles, & Georges, Patrick. Similecaj indeksoj por 500 klasikaj muzikaj komponistoj: Konkludoj de propraj muzikaj influoj kaj ‘ekologia' mezuroj. Empiriaj Studoj de la Artoj 33, 1 (2015) : 61–94.
• Winton, Dean. Gambarini, Elisabetta de. Boska Muziko Enreta (2001): Aliris 30 marton 2016. Doi: 10.1093/gmo/9781561592630.Artikolo.10600

Eksteraj ligiloj

• Senpagaj partituroj de Elisabetta de Gambarini en la International Music Score Library Project
• Tezo sur Gambarini de Anthony Nobla.
• Harbach, B. "Ses Sonatoj por Harpsichord aŭ Piano." Vivace. Barbara Harbach, 2007. Araneaĵo. 26 aprilo 2016.
• Johnson, K. "Elisabetta Di Gambirini." Ĉiuj Muziko. Ĉiuj Muziko, 2016. Araneaĵo. 26 aprilo 2016.
• Yelloly, M. "Frua Muziko." Projekta MUZO. Frua Muziko, Feb. 2005. Araneaĵo. 26 aprilo 2016.