Interstela medio

Distribuado de jonigita hidrogeno en la interstela medio videbla de la norda hemisfero de la Tero.

En astronomio, la interstela medio (ISM) estas la materio kaj radiado, kiuj ekzistas en la kosmo inter la stelsistemoj en galaksio. Ĉi tiu matiero inkluzivas gason en jona, atoma kaj molekula formoj, same kiel polvon kaj kosmajn radiojn. Ĝi plenigas interstelan kosmon kaj miksas glate en la ĉirkaŭan intergalaksian kosmon. La energio kiu okupas la saman volumenon, en la formo de elektromagneta radiado, estas la interstela radiada kampo.

La interstela medio estas kunmetita de multoblaj fazoj distingitaj de materio ĉu estas jona, atoma aŭ molekula, kaj la temperaturo kaj denseco de la materio. La interstela medio estas kunmetita, ĉefe, de hidrogeno, sekvita de heliumo kun spurkvantoj de karbono, oksigeno, kaj nitrogeno. La termikaj premoj de tiuj fazoj estas en proksimuma ekvilibro unu kun la alia. Magnetaj kampoj kaj turbulaj moviĝoj ankaŭ disponigas premon en la ISM, kaj estas tipe pli gravaj, dinamike, ol la termika premo estas. En la interstela medio, materio estas ĉefe en molekula formo, kaj atingas nombrajn densecojn de 10⁶ molekuloj je cm³ (1 miliono da molekuloj je cm³). En varmaj, difuzaj regionoj de la ISM, materio estas ĉefe jonigita, kaj la denseco povas esti tiel malalta kiel 10⁻⁴ jonoj je cm³. Komparu tion kun nombra denseco de ĉirkaŭ 10¹⁹ molekuloj je cm³ por aero ĉe marnivelo, kaj 10¹⁰ molekuloj je cm³ (10 miliardoj da molekuloj je cm³) por laboratoria altvakua kamero. Laŭ maso, 99% de la ISM estas gaso en ajna formo, kaj 1% estas polvo. De la gaso en la ISM, laŭ nombro 91% de atomoj estas hidrogeno kaj 8,9% estas heliumo, kie 0,1% estas atomoj de elementoj pli pezaj ol hidrogeno aŭ heliumo, konataj kiel "metaloj" en astronomia lingvaĵo. Laŭ maso tio sumiĝas al 70% hidrogeno, 28% heliumo, kaj 1,5% pli pezaj elementoj. La hidrogeno kaj heliumo estas ĉefe rezulto de pranukleosintezo, dum la pli pezaj elementoj en la ISM estas plejparte rezulto de riĉiĝo (pro stela gravito kaj radiada premo) en la procezo de stela evoluo.

La ISM ludas decidan rolon en astrofiziko ĝuste pro sia meza rolo inter stelaj kaj galaksiaj skvamoj. Steloj formiĝas ene de la plej densaj regionoj de la ISM, kiu finfine kontribuas al molekulaj nuboj kaj plenigas la ISM per materio kaj energio tra planedaj nebulozoj, stelaj ventoj kaj supernovaoj. Ĉi tiu interagado inter steloj kaj la ISM helpas determini la rapidecon kun kiu galaksio malplenigas sian gasan enhavon, kaj tial ĝian vivotempon de aktiva stelformado.