Molekulo
 | Ĉi tiu artikolo temas pri ero de materio. Por esperantlingva libro rigardu la paĝon Molekuloj (libro). |
Molekulo estas kunmetaĵo, elektre neŭtra, de almenaŭ du atomoj, kiuj povas libere ekzisti. Ĝi estas la plej malgranda ero de kemia korpo konservanta ankoraŭ la ecojn de la tuto kaj nedisigebla per fizikaj procedoj.
Per kemiaj reakcioj, la molekuloj povas esti dividataj en pli malgrandajn eretojn, pluraj molekuloj povas kuniĝi en pli granda molekulo, aŭ du (aŭ pluraj) molekuloj povas interŝanĝi atomojn aŭ atomgrupojn (tiel nomataj radikaloj).
Ekzemploj de ordinara molekulo estas O2, (du atomoj de oksigeno), kaj CO2, karbona dioksido, unu atomo de karbono kaj du de oksigeno.
Historio
[redakti | redakti fonton]La difino de molekulo evoluis laŭ la kresko de la scio pri la strukturo de molekuloj. Pli fruaj difinoj estis malpli precizaj, difinante molekulojn kiel la plej malgrandajn partiklojn de puraj kemiaj substancoj, kiuj ankoraŭ konservas sian konsiston kaj kemiajn ecojn.[1] Ĉi tiu difino ofte lamas, ĉar multaj substancoj en ordinara sperto, kiel ekzemple rokoj, saloj kaj metaloj, konsistas el grandaj kristalaj retoj de kemie ligitaj atomoj aŭ jonoj, sed ne estas faritaj el diskretaj molekuloj.
La moderna koncepto de molekuloj spureblas reen al antaŭsciencaj kaj grekaj filozofoj kiel Leŭkipo kaj Demokrito, kiuj argumentis, ke la tuta universo konsistas el atomoj kaj malplenoj. Ĉirkaŭ 450 a.n.e. Empedoklo imagis fundamentajn elementojn (nome fajro (.svg){kind=small}
), tero (.svg){kind=small}
), aero (.svg){kind=small}
) kaj akvo (.svg){kind=small}
)) kaj "fortojn" de altiro kaj repuŝo, kiuj permesas al la elementoj interagadi.
Kvina elemento, la nekoruptebla kvintesenca etero, estis konsiderata la fundamenta konstrubriketo de la ĉielaj korpoj. La vidpunkto de Leŭkipo kaj Empedoklo, kune kun la etero, estis akceptita de Aristotelo kaj transdonita al mezepoka kaj renesanca Eŭropo.
Pli konkrete, tamen, la koncepto de agregaĵoj aŭ unuoj de ligitaj atomoj, t.e. "molekuloj", spuras sian originon al la hipotezo de Robert Boyle el 1661, en lia fama traktaĵo The Sceptical Chymist (La Skeptika Kemiisto), ke materio konsistas el aretoj de partikloj kaj ke kemia ŝanĝo rezultas el la rearanĝo de la aretoj. Boyle argumentis, ke la bazaj elementoj de materio konsistas el diversaj specoj kaj grandecoj de partikloj, nomataj "korpuskloj", kiuj kapablas aranĝi sin en grupojn. En 1789, William Higgins publikigis vidpunktojn pri tio, kion li nomis kombinaĵoj de "finfinaj" partikloj, kiuj antaŭsignis la koncepton de valentaj ligoj. Se, ekzemple, laŭ Higgins, la forto inter la finfina partiklo de oksigeno kaj la finfina partiklo de nitrogeno estus 6, tiam la grando de la forto estus dividita laŭe, kaj simile por la aliaj kombinaĵoj de finfinaj partikloj.
Amedeo Avogadro kreis la vorton "molekulo".[2] En sia artikolo de 1811 "Eseo pri determinado de la relativaj masoj de la elementaj molekuloj de korpoj", li esence asertas, t.e. laŭ la verko "Mallonga historio de kemio" (A Short History of Chemistry) de J. R. Partington, ke:[3]
 |
|
Kongrue kun ĉi tiuj konceptoj, en 1833 la franca kemiisto Marc Antoine Auguste Gaudin prezentis klaran priskribon de la hipotezo de Avogadro,[4] koncerne atompezojn, uzante "volumendiagramojn", kiuj klare montras kaj duonĝustajn molekulajn geometriojn, kiel ekzemple linearan akvomolekulon, kaj ĝustajn molekulajn formulojn, kiel ekzemple H2O:
Moderna epoko
[redakti | redakti fonton]En 1917, nekonata usona studento pri kemia inĝenierado nomita Linus Pauling lernis la Daltonan hok-okulan ligmetodon, kiu estis la ĉefa priskribo de ligoj inter atomoj tiutempe. Pauling, tamen, ne estis kontenta pri ĉi tiu metodo kaj rigardis al la nove aperanta kampo de kvantuma fiziko por nova metodo. En 1926, la franca fizikisto Jean Perrin ricevis la Nobel-premion pri fiziko pro definitiva pruvo de la ekzisto de molekuloj. Li faris tion kalkulante la konstanton de Avogadro uzante tri malsamajn metodojn, ĉiuj implikante likvajn fazajn sistemojn. Unue, li uzis saposimilan emulsion de garciniaĵo, due farante eksperimentan laboron pri Brown-a movado, kaj trie konfirmante la teorion de Einstein pri partikla rotacio en la likva fazo.[5]
En 1927, la fizikistoj Fritz London kaj Walter Heitler aplikis la novan kvantummekanikon al la traktado de la satureblaj, nedinamikaj fortoj de altiro kaj repuŝo, t.e., interŝanĝaj fortoj, de la hidrogena molekulo. Ilia traktado de ĉi tiu problemo per valentaj ligoj, en ilia komuna artikolo,[6] estis mejloŝtono, ĉar ĝi alportis kemion sub kvantummekanikon. Ilia laboro influis Pauling, kiu ĵus ricevis sian doktorecon kaj vizitis Heitler kaj London en Zuriko pere de Guggenheim-stipendio.
Poste, en 1931, konstruante sur la laboro de Heitler kaj London kaj sur teorioj trovitaj en la fama artikolo de Lewis, Pauling publikigis sian pioniran artikolon "La Naturo de la Kemia Ligo" ("The Nature of the Chemical Bond")[7] en kiu li uzis kvantuman mekanikon por kalkuli ecojn kaj strukturojn de molekuloj, kiel ekzemple angulojn inter ligoj kaj rotacion ĉirkaŭ ligoj. Surbaze de ĉi tiuj konceptoj, Pauling evoluigis hibridigan teorion por klarigi ligojn en molekuloj kiel CH4, en kiu kvar sp³ hibridigitaj orbitaloj estas interkovritaj de la 1s orbitalo de hidrogeno, rezultante kvar sigma (σ) ligojn. La kvar ligoj estas de la sama longo kaj forto, kio donas molekulan strukturon kiel montrite malsupre:
Molekula scienco
[redakti | redakti fonton]La scienco pri molekuloj estas nomita molekula kemio aŭ molekula fiziko, depende ĉu la fokuso estas en kemio aŭ en fiziko. Molekula kemio traktas la leĝojn regantajn la interagadon inter molekuloj, kiu rezultas en la formado kaj rompiĝo de kemiaj ligoj, dum molekula fiziko traktas la leĝojn regantajn ilian strukturon kaj ecojn. En praktiko, tamen, ĉi tiu distingo estas malklara. En molekulaj sciencoj, molekulo konsistas el stabila sistemo (ligita stato) komponita de du aŭ pli da atomoj. Pluratomaj jonoj povas foje esti utile konsiderataj kiel elektre ŝargitaj molekuloj. La termino malstabila molekulo estas uzata por tre reakciemaj specioj, t.e., mallongdaŭraj kuniĝoj (resonancoj) de elektronoj kaj nukleoj, kiel ekzemple radikaloj, molekulaj jonoj, Rydberg-molekuloj, transiraj statoj, Van der Waals-kompleksoj, aŭ sistemoj de koliziantaj atomoj kiel en Bose-Einstein-kondensaĵo.
Priskribo
[redakti | redakti fonton]_3D_ball.png)
Molekulo estas la plej malgranda nedividebla parto de pura kemia substanco kiu havas sian unikan aron de kemiaj proprecoj, tio estas, ties potencialo por elteni ian aron de kemiaj reagoj kun aliaj substancoj. Tamen, tiu difino bone funkcias nur por substancoj kiuj estas komponitaj el molekuloj, kio ne okazas en multaj substancoj (vidu sube). Molekuloj estas tipe aro de atomoj kunligitaj per kovalentaj ligoj, tiel ke la strukturo estas elektre neŭtrala kaj ĉiuj valentaj elektronoj estas parigitaj kun aliaj elektronoj ĉu per ligoj ĉu en izolaj paroj.
Tiel, molekuloj ekzistas kiel elektre neŭtralaj unuoj, male al jonoj. Kiam tiu regulo estas rompita, havigante al la "molekulo" ŝarĝon, la rezulto estas foje nomita molekula jono aŭ pluratoma jono. Tamen, la diskreta kaj separata naturo de la molekula koncepto kutime postulas, ke molekulaj jonoj aperu nur en bone-separata formo, kiel direktita radio en vakuo en mas-spektromezurilo. Ŝarĝitaj pluratomaj kolektoj ekzistantaj en solidoj (por ekzemplo, komunaj sulfataj aŭ nitrataj jonoj) estas ĝenerale nekonsiderataj "molekuloj" en kemio. Kelkaj molekuloj enhavas unu aŭ pliajn neparigitajn elektronojn, kreante radikalojn. Plej radikaloj estas kompare reagemaj, sed kelkaj, kiel la Nitrogena monooksido (NO) povas esti stabilaj.
La "inertaj" aŭ noblagasaj elementoj (heliumo, neono, argono, kriptono, ksenono kaj radono) estas komponitaj el izolaj atomoj kiel plej malgranda diskreta unuo, sed la aliaj izolaj kemiaj elementoj konsistas el ĉu molekuloj aŭ ĉu retoj de atomoj ligitaj unuj al aliaj iel. Identigeblaj molekuloj komponas familiarajn substancojn kiel akvo, aero, kaj multajn organikajn komponaĵojn kiel alkoholo, sukero, benzino, kaj la variaj kuraciloj.
Tamen, ne ĉiuj substancoj aŭ kemiaj komponaĵoj konsistas el diskretaj molekuloj, kaj ja plej el la solidaj substancoj kiuj dormas la solidan kruston, mantelon kaj kernon de la Tero estas kemiaj komponaĵoj sen molekuloj. Tiuj aliaj tipoj de substancoj, kiel la jonaj komponaĵoj kaj la ĉensolidoj, estas organizitaj tiel ke mankas la ekzisto de identigeblaj molekuloj per se. Anstataŭe, tiuj substancoj estas studataj kiel unuecaj formuloj aŭ unuecaj ĉeloj kiel la plej malgranda ripetata strukturo ene de la substanco. Ekzemploj de tiaj substancoj estas mineralaj saloj (kiel la tablosalo), solidoj kiel karbono kaj diamantoj, metaloj, kaj familiaraj silico kaj silikatmineraloj kiel kvarco kaj granito.
Unu el la ĉefaj karakteroj de molekulo estas ties geometrio ofte nomata ties strukturo. Kvankam la strukturo de diatomaj, triatomaj aŭ kvar-atomaj molekuloj povas esti triviala (linia, angula piramida ktp.), la strukturo de pluratomaj molekuloj, kiuj estas konstituitaj de pli ol ses atomoj (de kelkaj elementoj) povas esti ŝlosila pro sia kemia naturo.
Tropezo
[redakti | redakti fonton]Molekuloj kiel komponantoj de materio estas ĉieaj. Ili ankaŭ konsistigas la plejparton de la oceanoj kaj atmosfero. Plej multaj organikaj substancoj estas molekuloj. La substancoj de vivo estas molekuloj, ekzemple proteinoj, la aminoacidoj, el kiuj ili konsistas, la nukleaj acidoj (DNA kaj RNA), sukeroj, karbonhidratoj, grasoj kaj vitaminoj. La nutraj mineraloj estas ĝenerale jonaj kombinaĵoj, do ili ne estas molekuloj, ekzemple fera sulfato.
Tamen, la plimulto de konataj solidaj substancoj sur la Tero konsistas parte aŭ tute el kristaloj aŭ jonaj kombinaĵoj, kiuj ne konsistas el molekuloj. Tiuj inkluzivas ĉiujn mineralojn, kiuj konsistigas la substancon de la Tero, sablon, argilon, ŝtonetojn, rokojn, rokaĵojn, kruston, prarokon, la fanditan internon kaj la kernon de la Tero. Ĉiuj ĉi tiuj enhavas multajn kemiajn ligojn, sed ne konsistas el identigeblaj molekuloj.
Neniu tipa molekulo difineblas por saloj nek por kovalentaj kristaloj, kvankam ĉi tiuj ofte konsistas el ripetantaj unuopaj ĉeloj, kiuj etendiĝas aŭ en ebeno (dudimensie), ekz. grafeno; aŭ tridimensie, ekz. diamanto, kvarco, natria klorido. La temo de ripetata unu-ĉela strukturo ankaŭ validas por la plej multaj metaloj, kiuj estas densigitaj fazoj kun metala ligado. Tiel solidaj metaloj ne konsistas el molekuloj. En vitroj, kiuj estas solidoj, kiuj ekzistas en vitreca malorda stato, la atomoj estas tenataj kune per kemiaj ligoj sen la ĉeesto de iu ajn difinebla molekulo, nek ia ajn el la reguleco de ripetanta unu-ĉela strukturo, kiu karakterizas salojn, kovalentajn kristalojn kaj metalojn.
Ligado
[redakti | redakti fonton]Molekuloj ĝenerale estas tenataj kune per kovalenta ligado. Pluraj nemetalaj elementoj ekzistas nur kiel molekuloj en la medio, ĉu en kombinaĵoj aŭ kiel homonukleaj molekuloj, ne kiel liberaj atomoj: ekzemple, hidrogeno.
Dum iuj homoj diras, ke metala kristalo povas esti konsiderata kiel ununura giganta molekulo tenata kune per metala ligado,[8] aliaj atentigas, ke metaloj kondutas tre malsame ol molekuloj.[9]
Kovalenta
[redakti | redakti fonton]
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Kovalenta ligo.Kovalenta ligo estas kemia ligo, kiu implikas la kunhavigon de elektronparoj inter atomoj. Ĉi tiuj elektronparoj nomiĝas kunhavaj paroj aŭ ligparoj, kaj la stabila ekvilibro de allogaj kaj forpuŝaj fortoj inter atomoj, kiam ili kunhavas elektronojn, nomiĝas kovalenta ligado.[10]
Jona
[redakti | redakti fonton] Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Jona ligo.
Jona ligado estas tipo de kemia ligado, kiu implikas la elektrostatikan altiron inter kontraŭe ŝargitaj jonoj, kaj estas la ĉefa interagado okazanta en jonaj kombinaĵoj. La jonoj estas atomoj, kiuj perdis unu aŭ plurajn elektronojn (nomitaj katjonoj) kaj atomoj, kiuj akiris unu aŭ plurajn elektronojn (nomitaj anjonoj).[11] Ĉi tiu translokigo de elektronoj nomiĝas elektrovalento kontraste al kovalento. En la plej simpla kazo, la katjono estas metala atomo kaj la anjono estas nemetala atomo, sed ĉi tiuj jonoj povas esti de pli komplika naturo, ekzemple molekulaj jonoj kiel NH4+ aŭ SO42−. Je normalaj temperaturoj kaj premoj, jona ligado plejparte kreas solidojn (aŭ foje likvaĵojn) sen apartaj identigeblaj molekuloj, sed la vaporiĝo/sublimado de tiaj materialoj produktas apartajn molekulojn, kie elektronoj estas ankoraŭ transdonitaj sufiĉe plene por ke la ligoj estu konsiderataj jonaj anstataŭ kovalentaj.
Molekula grando
[redakti | redakti fonton]Plej multaj molekuloj estas multe tro malgrandaj por esti viditaj per la nuda okulo, kvankam molekuloj de multaj polimeroj povas atingi makroskopajn grandecojn, inkluzive de biopolimeroj kiel DNA. Molekuloj ofte uzataj kiel konstrubriketoj por organika sintezo havas dimension de kelkaj angstromoj (Å) ĝis pluraj dekduoj da Å, aŭ ĉirkaŭ unu miliardono de metro. Unuopaj molekuloj kutime ne povas esti observitaj per lumo, sed malgrandaj molekuloj kaj eĉ la konturoj de individuaj atomoj povas esti spuritaj en iuj cirkonstancoj per uzo de atomforta mikroskopo. Kelkaj el la plej grandaj molekuloj estas makromolekuloj aŭ supermolekuloj.
La plej malgranda molekulo estas la duatoma hidrogeno (H2), kun ligolongo de 0.74 Å.[12]
Efektiva molekula radiuso estas la grandeco, kiun molekulo montras en solvaĵo..[13][14]
Molekulaj formuloj
[redakti | redakti fonton]Kemiaj formuloj
[redakti | redakti fonton] Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Kemia formulo.La kemia formulo por molekulo uzas unu linion de kemiaj elementaj simboloj, nombroj, kaj kelkfoje ankaŭ aliaj simboloj, kiel krampoj, streketoj, parentezoj, kaj plus (+) kaj minus (−) signoj. Ĉi tiuj estas limigitaj al unu tipografia linio de simboloj, kiu povas inkluzivi subindikojn kaj superindikojn.
La empiria formulo de kombinaĵo estas tre simpla tipo de kemia formulo.[15] Ĝi estas la plej simpla entjera proporcio de la kemiaj elementoj, kiuj konsistigas ĝin.[16] Ekzemple, akvo ĉiam konsistas el proporcio de 2:1 de hidrogeno al oksigenatomoj, kaj etanolo (etila alkoholo) ĉiam konsistas el karbono, hidrogeno kaj oksigeno en proporcio de 2:6:1. Tamen, tio ne unike determinas la specon de molekulo - ekzemple, dimetila etero havas la samajn proporciojn kiel etanolo. Molekuloj kun la samaj atomoj en malsamaj aranĝoj nomiĝas izomeroj. Ankaŭ karbonhidratoj, ekzemple, havas la saman proporcion (karbono:hidrogeno:oksigeno = 1:2:1) (kaj tial la saman empirian formulon) sed malsamajn totalajn nombrojn de atomoj en la molekulo.
La molekula formulo reflektas la precizan nombron da atomoj, kiuj konsistigas la molekulon kaj tiel karakterizas malsamajn molekulojn. Tamen malsamaj izomeroj povas havi la saman atomkonsiston, estante malsamaj molekuloj.
La empiria formulo ofte estas la sama kiel la molekula formulo, sed ne ĉiam. Ekzemple, la molekulo acetileno havas molekulan formulon C2H2, sed la plej simpla entjera proporcio de elementoj estas CH.
La molekula maso povas esti kalkulita el la kemia formulo kaj estas tipe esprimita en daltonoj, kiuj egalas al 1/12 de la maso de neŭtrala karbono-12 (12C izotopo) atomo. Por retsolidoj, la termino formula unuo estas uzata en stoiĥiometriaj kalkuloj.
Strukturaj formuloj
[redakti | redakti fonton] Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Struktura formulo.La struktura formulo estas speco de ĥemia formulo. Ĝi indikas la strukturon (spacan aranĝon), laŭ kiu la atomoj de diversaj elementoj konsistigas unu molekulon de kemia kombinaĵo.
Struktura formulo notas la elementojn per iliaj simbolaj literoj. Por noti la strukturon ekzistas diversaj metodoj:
- Oni ligas la atomojn, kiuj estas kemie ligitaj, per strekoj, iel projekciante la tri-dimensian strukturon de la molekulo al du-dimensia desegnaĵo.
- En organika kemio estas kutimo ne marki la atomojn de karbono kaj hidrogeno; ĉiu sen-litera fino de streko estas implicite karbona atomo, kaj ĉiu nesaturita ligo de karbona atomo estas implicite hidrogena atomo. Tia formulo nomiĝas skeleta formulo.
- Se kombinaĵo konsistas el atom-grupoj, kies interna strukturo estas klara, oni notas tiujn grupojn per ilia resuma formulo. Ekzemple metila grupo estas skribata CH3, ankaŭ en struktura formulo. Per tio ofte eblas noti strukturan formulon unudimensie, do en teksta linio, ekzemple propanon kiel CH3CH2CH3. Eblas uzi rondajn krampojn por grupigi atomojn. Tiaj formuloj nomiĝas duon-strukturaj formuloj.
- Se simpla kombinaĵo havas nur unu izomeron, sufiĉas indiki la resuman formulon. Ekzemple estas klare, ke la strukturo de akvo (H2O) povas esti nur molekulo H-O-H.
Movoj
[redakti | redakti fonton]
La Brown-a movado, aŭ pli esperante braŭna movado, matematike priskribas la hazardajn movojn de "granda" partiklo, enmetita en likvon, kaj kiu kolizias kontraŭ aliaj "malgrandaj" partikloj (tio estas la molekuloj en la likvo). La rezulto estas malregula movado de la granda partiklo, kiun la botanikisto Robert Brown unufoje priskribis en 1827. Li observis movojn de partikloj en poleneroj de Clarkia pulchella (speco de natura floro en Nord-Ameriko), kaj poste de aliaj diversaj plantoj.
Molekula mekaniko
[redakti | redakti fonton] Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Molekula mekaniko.Molekula mekaniko estas metodaro kiun oni kelkfoje kvalifikas kiel branĉo kaj de teoria kemio kaj de komputika kemio. Ĝi, per uzo de la klasika mekaniko klopodas modelumi molekulajn sistemojn. La potencialan energion de ĉiu ajn sistemo oni kalkulas per fortokampoj. Molekula mekaniko povas esti uzata por pristudi kaj malgrandajn molekulojn kaj grandegajn biologiajn sistemojn.
Ĉiu molekulmekanika metodo havas la jenajn ecojn:
- Ĉiu atomo estas modelumata kvazaŭ ĝi estu simpla partiklo.
- Al ĉiu partiklo oni asignas radiuson (ofte la Radiuso de van der Waals) kaj konstantan netan ŝargon (ĝenerale atingataj el kvantumaj kalkuloj kaj/aŭ eksperimentoj).
- Kemiajn ligojn oni vidas kiel "risortaro" kies ekvilibra distanco egalas al la eksperimenta aŭ kalkulita ligolongo.
Teoriaj aspektoj
[redakti | redakti fonton]La studo de molekuloj pere de la molekula fiziko kaj la teoria kemio estas bazita ĉefe sur kvantumaj mekanikoj kaj temas esence pri la kompreno de la kemia ligo. La plej simpla el la molekuloj estas la hidrogenmolekula jono, H2+, kaj la plej simpla el ĉiuj kemiaj ligoj estas la unu-elektrona ligo. H2+ estas kombinaĵo el du pozitive ŝarĝitaj protonoj kaj unu negative ŝarĝita elektrono, kio signifas, ke la Ekvacio de Schrödinger por la sistemo povas esti solvita pli facile pro la manko de elektron–elektrona opozicio. Per la disvolvigo de rapidaj ciferecaj komputiloj, proksimumaj solvoj por pli komplikaj molekuloj ebliĝis kaj ili estas unu el la ĉefaj aspektoj de komputika kemio.
Klopodante difini rigore ĉu aranĝo de atomoj estas sufiĉe stabila por esti konsiderata molekulo, la IUTAK (Internacia Unio de Teoria kaj Aplika Kemio) sugestas, ke ĝi "devas korespondi al depresio de la surfaco de la potenciala energio kiu estas sufiĉe profunda por limigi almenaŭ unu vibrostaton".[17] Tiu difino ne dependas el la naturo de la interagado inter la atomoj, sed nur je la forto de la interagado. Fakte, ĝi inkludas malfortajn ligospecojn kiuj tradicie ne estas konsiderataj molekuloj, kiel la dimero de heliumo, He2, kiu havas unu vibran ligostaton[18] kaj estas izole ligita, kio estas ŝajne observebla je tre malaltaj temperaturoj.
Ĉu jes aŭ ne aranĝo de atomoj estas sufiĉe stabila por esti konsiderata molekulo estas esence funkcia difino. Filozofie, molekulo ne estas fundamenta ento (kontraste, por ekzemplo, al elementa partiklo); anstataŭe, la koncepto de molekulo estas la kemia maniero fari utilan aserton pri la fortoj de atom-skalaj interagadoj en la mondo kiun oni observas.
Bildaro
[redakti | redakti fonton]
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]- Molekula anatomio
- Molekula biologio
- Molekula filogenetiko
- Molekula maso
- Molekuloj (libro)
- Nanoteknologio
- Kemia ligo
Notoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Molecule Definition (el Retarkivo {{{1}}}) (Frostburg State University)
- ↑ Ley, Willy (June 1966). "The Re-Designed Solar System". For Your Information. Galaxy Science Fiction. pp. 94–106.
- ↑ (1811) “Masses of the Elementary Molecules of Bodies”, Journal de Physique 73, p. 58–76. Alirita 25a de Aŭgusto 2022..
- ↑ Seymour H. Mauskopf (1969). “The Atomic Structural Theories of Ampère and Gaudin: Molecular Speculation and Avogadro's Hypothesis”, Isis 60 (1), p. 61–74. doi:10.1086/350449. 143759556.
- ↑ Perrin, Jean, B. (1926). Discontinuous Structure of Matter (el Retarkivo {{{1}}}), Nobel Prelego, 11a de Decembro.
- ↑ (1927) “Wechselwirkung neutraler Atome und homöopolare Bindung nach der Quantenmechanik”, Zeitschrift für Physik 44 (6–7), p. 455–472. doi:10.1007/BF01397394. Bibkodo:1927ZPhy...44..455H. 119739102.
- ↑ (1931) “The nature of the chemical bond. Application of results obtained from the quantum mechanics and from a theory of paramagnetic susceptibility to the structure of molecules”, J. Am. Chem. Soc. 53 (4), p. 1367–1400. doi:10.1021/ja01355a027. Bibkodo:1931JAChS..53.1367P.
- ↑ Harry, B. Gray. Chemical Bonds: An Introduction to Atomic and Molecular Structure, p. 210–211.
- ↑ How many gold atoms make gold metal? (angle). Arkivita el la originalo je 30a de Oktobro 2020. Alirita 22a de Novembro 2021 .
- ↑ Campbell, Neil A.. (2006) Biology: Exploring Life. Boston: Pearson Prentice Hall. ISBN 978-0-13-250882-7.
- ↑ Campbell, Flake C.. (2008) Elements of Metallurgy and Engineering Alloys (angle). ASM International. ISBN 978-1-61503-058-3.
- ↑ Roger L. DeKock. (1989) Chemical structure and bonding. University Science Books. ISBN 978-0-935702-61-3.
- ↑ Chang RL (1975). “Permselectivity of the glomerular capillary wall: III. Restricted transport of polyanions”, Kidney Int. 8 (4), p. 212–218. doi:10.1038/ki.1975.104.
- ↑ Chang RL (1975). “Permselectivity of the glomerular capillary wall to macromolecules. II. Experimental studies in rats using neutral dextran”, Biophys. J. 15 (9), p. 887–906. doi:10.1016/S0006-3495(75)85863-2. Bibkodo:1975BpJ....15..887C.
- ↑ Wink, Donald J.. (2003) The Practice of Chemistry (angle). Macmillan. ISBN 978-0-7167-4871-7.
- ↑ ChemTeam: Empirical Formula. Arkivita el la originalo je 19a de Januaro 2021. Alirita 2017-04-16 .
- ↑ IUPAC, Compendium of Chemical Terminology, 2a eld. (the "Gold Book") (1997). reta korektita versio: (2006–) "Molecule". doi:10.1351/goldbook.M04002
- ↑ Anderson JB (Majo 2004). “Comment on "An exact quantum Monte Carlo calculation of the helium-helium intermolecular potential" [J. Chem. Phys. 115, 4546 (2001)]”, J Chem Phys 120 (20), p. 9886–7. doi:10.1063/1.1704638. Bibkodo:2004JChPh.120.9886A.
Bibliografio
[redakti | redakti fonton]- Gustafson, S. J. & I. M. Sigal (2011): Mathematical Concepts of Quantum Mechanics, Springer-Verlag, ISBN 978-3-642-21866-8.
