Koreopso

El Vikipedio, la libera enciklopedio
(Alidirektita el Cereopsis)
Kiel legi la taksonomionVikipedio:Kiel legi la taksonomion
Kiel legi la taksonomion
Coreopsis Koreopso
Coreopsis lanceolata, bredoformo
Biologia klasado
Regno: Plantoj “Plantae”
Divizio: Angiospermoj “Magnoliophyta”
Klaso: Dukotiledonuloj “Dicotyledones”
Ordo: Asterales “ Asteraloj “
Familio: Asteraceae “ Asteracoj ‘’
Subfamilio: Asteroideae
Tribo: Coreopsideae
Specio: 35 ĝis 40 specioj
vdr

Koreopso (Coreopsis), estas plantgenro ene de la familio de la Asteracoj (Asteraceae). La specioj de la genro nur troviĝas en la Nova Mondo. Kelkaj estas ankaŭ kultivataj kiel ornamplanto.

Priskribo[redakti | redakti fonton]

ilustraĵo de Coreopsis tripteris
sekcio Gyrophyllum: verticila koreopso (Coreopsis verticillata)

Habito kaj folioj[redakti | redakti fonton]

La koreopso-specioj estas unujaraj, multjaraj herbaj plantoj, malofte ankaŭ duonabustojarbustoj. La plej multaj specioj atingas alton de 10 ĝis 80 centimetro, kelkaj fariĝas ĝis 2 metroj kaj pli. Multaj specioj havas rizomon aŭ la plidikiĝanta tigobazon, malmultaj specioj (Coreopsis auriculata) havas subgrundajn aŭ supergrundajn stolonojn. La folioj povas stari aŭ ĉe la bazo aŭ estas ĉe la tigo; ili estas kontraŭstarantaj aŭ alternestarantaj. Ekzistas specioj, kiuj havas folitigojn, aliaj ne. La folioj ankaŭ estas diversaj: simplaj, kompletrandaj aŭ kvinlobaj.

Floraroj kaj floroj[redakti | redakti fonton]

La kapituloj staras unuope terminale ĉe longaj ŝajngropularoj. La gropolaroj konsistas el langofloro (= radiofloroj) kaj tubetfloroj (= diskofloroj).En ĉiu florkapitulo ekzistas rande ĉ. (5 ĝis 13) langetfloroj, ĉe la kultivformoj ankaŭ pli. Ili estas flavaj, kelkfoje estas malhelan, ruĝebruna makulo. La fekundaj tuberfloroj ankaŭ estas ruĝe bruna ĉe la pinto.

Fruktoj[redakti | redakti fonton]

La fruktoj de la koreopso estas aĥenoj, kiuj estas glataj

Kromosomnombroj[redakti | redakti fonton]

kromosomnombro estas x = 14.

sekcio Calliopsis: Coreopsis tinctoria
sekcio Coreopsis: Coreopsis grandiflora
sekcio Coreopsis: Coreopsis lanceolata
sekcio Electra: Coreopsis mutica
sekcio Eublepharis: Coreopsis rosea
sekcio Gyrophyllum: Coreopsis palmata
sekcio Gyrophyllum: Coreopsis pulchra
sekcio Gyrophyllum:Coreopsis tripteris
sekcio Leptosyne: Coreopsis californica
sekcio Pseudoagarista: Coreopsis petrophiloides
sekcio Tuckermannia: Coreopsis gigantea

Sistematiko kaj disvastigo[redakti | redakti fonton]

La genro Coreopsis estis starigita de Carl von Linné. Tipospecio estas Coreopsis lanceolata L. sinonimo por Coreopsis L. estas: Calliopsis RCHB. , Epilepis BENTH. , Leptosyne DC. , Pugiopappus A.GRAY , Selleophytum URB. , Tuckermannia NUTT. :

De la 35 ĝis 40 specioj la plej multaj estas de Nordameriko (kvin sekcioj kun 25 ĝis 30 specioj). La centroj de la specimulteco estas Meksikio, la Andenoj kaj la orienta Nordameriko. La specioj de la Malnova Mondo apartemas hodiaŭ al la genro Bidento. La genro Coreopsis konsistas el ĉ. 35 (antaŭe ĝis 80) specioj.. La genro Coreopsis estis dividitaj en pluraj sekcioj:

  • sekcio Anathysana: Ĝi nur entenas unu specio:
  • sekcio Calliopsis (RCHB.) NUTT. :La sekcio nur havas tri specioj, kiuj hejmiĝas de Nordameriko ĝis Meksikio:
    • Coreopsis leavenworthii TORR. & A.GRAY : Ĝi bone kreskas en altecoj de 0 ĝis pli ol 20 metroj nur en Florido.:
    • Coreopsis paludosa M.E.JONES : Ĝi estas disvastigita en la norda Meksikio.
    • Coreopsis tinctoria NUTT. (sin.: Coreopsis cardaminifolia (DC.) NUTT. , Coreopsis atkinsoniana DOUGLAS EX LINDL. , Coreopsis bicolor (RCHB.) BOSSE EX BUCHENAU): Ĝi estas disvastigita en Nordameriko ĝis la meksikiaj subŝtatoj Coahuila, Nuevo León kaj Tamaulipas.
  • sekcio Coreopsis: Kun nur unu specio.
    • Coreopsis auriculata L. : Bone kreskas en altecoj de 10 ĝis pli ol 500 m en vastaj regionoj de orienta Usono.
    • Coreopsis basalis (A.DIETR.) S.F.BLAKE (Syn.: Coreopsis drummondii (D.DON) TORR. & A.GRAY , Coreopsis wrightii (A.GRAY) H.M.PARKER): Ĝi bone kreskas en altecoj de 10 ĝis pli ol 300 Metern en vastaj regionoj de orienta Usono.
    • Gandflora koreopso (Coreopsis grandiflora HOGG EX SWEET ):Ĝi krerskas bone en altoj de 30 ĝis pli ol 300 metroj en vastaj regionoj de la orientaj Kanado kaj Usono.
    • Coreopsis intermedia SHERFF: Ĝi bone kreskas en altecoj de 60 ĝis 300 metroj en la usona ŝtatoj suda Oklahoma, sudokcidenta Arkansaso, Luiziano (nur en la komunumo Caddo) kaj en orienta Teksaso.
    • Coreopsis lanceolata L. , sin.: Coreopsis coronata HOOK. non L. , Coreopsis nuecensoides E.B.SM.): Ĝi bone kreskas en altecoj de 30 ĝis 500, malofte ĝis pli ol 1000 metroj en vastaj regionoj de meza kaj orienta Usono.
    • Coreopsis nuecensis A.HELLER : La planto kreskas en Florido kaj Teksaso en alteco de 10 ĝis pli ol 200 metroj.
  • Coreopsis pubescens ELLIOTT : sama regiono kaj alteco.
  • Sektion Electra: Ĝi konsistas el du specioj:
  • Sekcio Eublepharis NUTT. : Tiu Specio havas kvar speciojn, kiuj efe hejmiĝas en orienta Usono.
  • Sekcio Gyrophyllum NUTT. (sin. Palmatae): la sekcio havas ses speciojn, kiu hejmiĝas precipe en meza kaj orienta Usono.
    • Coreopsis delphiniifolia LAM. : Gi kreskas en altoj de ĉ. 300 metroj nur en Georgio kaj Suda Karolino.
    • Coreopsis major WALTER: Ĝi bone kreskas en altecoj de 300 ĝis 800 metroj en vastaj regionoj de orienta Usono.
    • Coreopsis palmata NUTT. : Ĝi kreskas en altecoj de 100 ĝis 300 metrojern en la meza kaj orienta Usono.
    • Coreopsis pulchra F.E.BOYNTON: Bone kreskas en altecoj de ĉ. 300 metroj. Nur en la ŝtatoj (nordorienta Alabamo kaj nordokcidenta Georgio.
    • Coreopsis tripteris L.): Ĝi kreskas en altecoj de 100 ĝis 500 metroj en orienta kaj suda Ontario kaj en suda [Kebekio]] , respektive meza kaj orienta Usono.
    • Coreopsis verticillata L. ): Ĝi bone kreskas en altecoj de de 10 ĝis 500 metroj en orienta Usono.
  • sekcio Leptosyne (DE CANDOLLE) O. HOFFMANN: Ĝi havas tri specioj kiuj bone kreskas en Kalifornio ĝis okcidenta Meksikio:
  • Sektcio Pseudoagarista: 10:00 iu sekcio havas kvar specioj en Meksikio:
  • sekcio Pugiopappus (A. GRAY) S. F. BLAKE: En tiu sekcio nur estas tri specioj, kiuj troviĝas en Kalifornio:
  • Coreopsis calliopsidea (DC.) A.GRAY : Ĝi nur hejmiĝas en okcidenta Kalifornio.
  • sekcio Silphidium (TORREY & A. GRAY) A. GRAY : nur kun unu specio:
  • Sekcio Tuckermannia (NUTTALL) S. F. BLAKE: nur du specioj ĉe la marbordo kaj apudaj insuloj der Kalifornio kaj nordokcidenta Meksikio.

Uzado[redakti | redakti fonton]

Kiel ornamplantoj estas uzataj jenaj specioj:

Fontoj[redakti | redakti fonton]

  • Seung-Chul Kim, Daniel J. Crawford, Mesfin Tadesse, Mary Berbee, Fred R. Ganders, Mona Pirseyedi, Elizabeth J. Esselman: ITS sequences and phylogenetic relationships in Bidens and Coreopsis (Asteraceae). In: Systematic Botany, Volume 24, Issue 3, 1999, S. 480–493.
  • Daniel J. Crawford, Mark E. Mort: Phylogeny of Eastern North American Coreopsis (Asteraceae-Coreopsideae): insights from nuclear and plastid sequences, and comments on character evolution. In: American Journal of Botany, Volume 92, Issue 2, 2005, S. 330–336.
  • John L. Strother: Coreopsis, S. - textgleich online wie gedrucktes Werk, In: Flora of North America Editorial Committee (Hrsg.): Flora of North America North of Mexico, Volume 21 – Magnoliophyta: Asteridae, part 8: Asteraceae, part 3 (Heliantheae, Eupatorieae), Oxford University Press, New York und Oxford. 30. Juni 2006. ISBN 0-19-530565-5 .

Referencoj[redakti | redakti fonton]

<references> </ref> Daniel J. Crawford, Mark E. Mort: Phylogeny of Eastern North American Coreopsis (Asteraceae-Coreopsideae): insights from nuclear and plastid sequences, and comments on character evolution. In: American Journal of Botany, Volume 92, Issue 2, 2005, S. 330–336. John L. Strother: Coreopsis, S. - textgleich online wie gedrucktes Werk, In: Flora of North America Editorial Committee (Hrsg.): Flora of North America North of Mexico, Volume 21 - Magnoliophyta: Asteridae, part 8: Asteraceae, part 3 (Heliantheae, Eupatorieae), Oxford University Press, New York/Oxford 2006. ISBN 0-19-530565-5.