Elio Aristido
| Πόπλιος Αίλιος Αριστείδης Θεόδωρος (117-181) | ||
|---|---|---|
 Statuo de Elio Aristido.
| ||
| Persona informo | ||
| Naskiĝo | 26-a de novembro 117[1] en Hadriani ad Olympum, Mizio, nuntempa Orhaneli, Turkio | |
| Morto | 117 en Romio, Italio | |
| Lingvoj | antikva greka vd | |
| Ŝtataneco | Roma regno  vd
| |
| Profesio | ||
| Okupo | verkisto filozofo vd
| |
| vd | Fonto: Vikidatumoj | |
Publius Aelius Aristides estis greka retorikulo, sofisto kaj oratoro, konsiderita ĉefekzemplo kiel membro de la "Dua Sofismo", grupo de famkonataj kaj tre influaj oratoroj kiuj prosperis dum la regado de Nerono ĝis ĉ. 230 p.K.
Pli ol kvindek el liaj paroladoj kaj aliaj verkoj pluvivas, datuminte ekde la regadoj de Antonino Pia kaj Marko Aŭrelio. Lia frua sukceso estis interrompita per longa serio de malsanoj, dum jardekoj, por kiuj li serĉis helpon de la dia komuneco kun la dio Asklepio, realigita per interpretado kaj obeado de la sonĝoj kiuj okazis dum dormado en la sankta ejo de la dio; li poste registris tiun sperton en serio de diskursoj titolita "Sanktaj raportoj" (Hieroi Logoi). Pli malfrue, Aristido rekomencis sian karieron kiel oratoro, atingante tian rimarkindan sukceson ke Filostrato deklaris ke "Aristido estis de ĉiuj sofistoj la plej profunde sperta en sia arto.
Biografio
[redakti | redakti fonton]Elio Aristido naskiĝis la 26-an de novembro en la jaro 117 en Hadrianouthérai en "Mizio", en la nordokcidento de Malgranda Azio. Lia patro, Eŭdaimono, estis pastro en templo de Zeŭso, kaj lia familio estis relative riĉa. Dum vojaĝo de la imperiestro Hadriano al Mizio en 123, kaj filo kaj patro ricevis la titolon de romia civitano, kaj ambaŭ ankaŭ fariĝis civitanoj de Smirno.
Li sekvas la instruon de Herodo Atika. Li studis retorikon ĉe Cotiaeum, ĉe "Aleksandro la gramatikisto" (70-150), tiam en Ateno, kun la plej bonaj majstroj, inkluzive de Herodo Atika.
En 142, en aĝo de 25, li foriris al Egiptujo, kie li provis publike paroladi, antaŭ ol iri al Romo en la fino de la jaro. La vojaĝo, tra Trakio kaj Makedonio, estis longa kaj malfacila, precipe ĉar estas vintro: li malsaniĝis, kaj suferis multoblajn malsanojn. Li bezonis cent tagojn por iri el Edeso, Grekio, al Romo - li alvenis tien en marto 143 - vojaĝo kiu kutime daŭras ĉirkaŭ dek tagojn.
.png)
Tamen, li faris paroladon en la ĉefurbo de la imperio en honoro de Romo, laŭdante la imperion kaj ĝiajn avantaĝojn. Sed li estis baldaŭ devigita forlasi la urbon, lia kondiĉo tiom malboniĝis, kaj li foriris al Smirno, per maro, ankaŭ tre malfacila vojaĝo.
De tie, li iris al malsamaj termikaj banejoj. En la banejoj konataj kiel Agamennono, proksime de Smirno, li estis vizitita en sonĝo fare de la dio Asklepio (fenomeno konata kiel kovado), kiu rakontis al li iri al la Sanktejo de Asklepio en Pergamo[2]. Poste, li faris plurajn restadojn tie, same kiel en aliaj kuraclokoj de la Azio. Tiu ĉi unua restado en Pergamo igis lin religi al oratorado.
Ekde 145, Aristido ekloĝis en Smirno. En 165, li ŝajne estis trafita de la Antonina pesto.
Li estis sendube sufiĉe proksima de la povo: laŭ Filostrato, li renkontis Markon Aŭrelion en Jonio; poste, dum unu el siaj vizitoj al Smirno, Marko Aŭrelio estis surprizita ne vidi lin kaj vokigis lin. En ĉi tiu okazo, post kiam Aristido aperis antaŭ la imperiestro, ambaŭ havas ludeman interŝanĝon, markitan de la trankvileco de Aristido al la respondoj al la demandoj de Marko Aŭrelio.
La tertremo de 178
[redakti | redakti fonton]Smirno estas urbo kiu travivis plurajn tertremojn dum la antikveco, kaj la verkadoj de Elio Aristido multe kontribuis por igi faman ĉi tiu demando, kune kun aliaj malpli konataj raportoj. Aristido eliris nedifektita el la tertremo, pri kiu li parolas en la "Sanktaj Paroladoj" sed sen precize datigi ĝin, kaj kiu sendube okazis en 161, jaro de la morto de Antonino Pia.
Alia perforta tertremo okazis, verŝajne en 178, dum la regado de Marko Aŭrelio kaj lia filo Komodo (kiu tiam estis speco de "vicimperiestro"). Ĝi estis katastrofo kiu, li skribis, transformis la grandurbon en "monteton de derompaĵoj kaj kadavroj":
«Hodiaŭ ĉio estas polvo. La fama haveno fermis la okulojn, la beleco de la Agoro malaperis, la ornamaĵoj de la stratoj malaperis, la gimnazioj estis detruitaj kun iliaj viroj kaj siaj junaj knaboj; rilate al la temploj, kelkaj kuŝas sur la tero, aliaj estas enterigitaj subtere; rilate al la urboj, kiuj havis la plej ĉarman aspekton kaj kiu estis sinonimo de beleco ĉe ĉiuj homoj, elmontradis la plej teruran spektaklon: monteto de derompaĵoj kaj kadavroj. Estas super dezerto, ke la ventoj de la Zefiro blovas.»
Elio Aristido tiam verkis du tekstojn. La unua estas "Letero al la Imperiestroj" pri Smirno, en kiu li mobilizas sian retorikan talenton, samtempe fidante je sia reputacio por peti al la imperiestro interveni kaj savi la grandurbon. Tie oni trovas ĉi tiun frazon, kiu restas fama:
"Smirno, la juvelo de Azio, la ornamaĵo de via Imperio, kuŝas sur la tero, detruita de fajro kaj tertremoj" La dua, Palinodio sur Smirno, datiĝas de la sekva jaro: Smirno tiam estis rekonstruita, kaj festoj estas organizitaj okaze de la refondo de la urbo.
Laŭ Filostrato kaj Eŭzebio de Cezareo, estis dank'al lia interveno ke Marko Aŭrelio estus doninta sian helpon, sub la formo de sendevigo de tributo dum dek jaroj. Laŭ la dua, “[Marko Aŭrelio] donacis monon al multaj urboj, inkluzive de Smirno, kiu estis terure detruita de tertremo; kaj li asignis la taskon rekonstrui la urbon al senatano de pretoria rango.»
Kaj laŭ Filostrato, "diri, ke Aristido estis fondinto de Smirno, ne estas fanfarona panegiro, sed kio estas plej justa kaj vera: fakte, ĉar ĉi tiu urbo estis detruita de tertremoj kaj faŭltoj, li tiel multe kompatis ĝian sorton al Marko Aŭrelio, ke (...) [ĉi-lasta] lasis larmojn eskapi sur la paĝoj, kaj, ĉar Aristido instigis lin, jesis rekonstrui la grandurbon.
La lasta konata parolado de Aristido estas datita de la jaro 187.
Posteularo
[redakti | redakti fonton]Elio Aristido rapide iĝis klasika verkinto: ne nur li estis konata kiel rektorikulo, sed kelkaj el liaj verkoj estis legitaj kaj komentitaj en la instruo de la retorikuloj.
Multaj parolantoj esprimis sian admiron por Aristido, kaj ili estis unu el la ĉefaj vektoroj de ĉi tiu reputacio. De la 2-a ĝis la 15-a jarcento, ne malpli ol sepdek aŭtoroj eksplicite mencias Aristidon kaj kelkaj retorikaj traktadoj citas ekzemplojn prenitajn el liaj verkoj.
Li estis "stelo de la Dua Sofistiko", kaj certaj enskriboj en la granda enciklopedio de Suido (fino de la 9-a jarcento) mencias lin simple por kronologie identigi verkintojn, ĉar lia nomo estis tiel konata; la sama verko iras ĝis nun prezenti Herodo Atika – la majstro de Aristido, konsiderata unu el la plej grandaj sofistoj de sia tempo – kiel simplan “samtempulon de la sofisto Aristido”. Kaj aliloke, oni ne hezitas priskribi lin kiel "dia" kaj kompari lin kun Demosteno, aŭ eĉ kun Homero.
Laboroj
[redakti | redakti fonton]Lia laboro estas tre vaste konservita - pli ol kvindek paroladoj. Ĝi ofertas gravan atestaĵon pri kio retoriko estis dum la Dua Sofistiko, samtempe kiam liaj "Sanktaj Paroladoj" konigas liajn sonĝojn kaj liajn revenantajn sanproblemojn. La plej granda parto de tio kio estas konata pri li estas tirita de liaj verkoj kaj de la "Vivoj de la Sofistoj" fare de Filostrato de Ateno.
Restas de li kvindek tri Paroladoj (aŭ 55) kaj kelkaj aliaj skribaĵoj, kiuj ilustras la moralan staton de la socio en la tempo de la Antoninoj. La plej konataj el tiuj paroladoj, krom la "Sanktaj Paroladoj", estas la Panatenajko, laŭde al Ateno, kaj ĝia romia homologaĵo, titolita "En honoro de Romo".
Ni havas ankaŭ sub lia nomo du traktadojn pri retoriko, el nekonataj aŭtoroj, verŝajne devenantaj el la 2-a aŭ 3-a jarcento atestantaj reviziojn en la 5-a aŭ 6-a jarcento. Tiuj verkoj, publikigitaj sub la nomo de Pseudo-Elio Aristido, traktas pri la kategorioj de stilo en la politika parolado kaj en la simpla parolado.
Raporto pri la malsano
[redakti | redakti fonton]Laŭ kelkaj interpretistoj, Aristido faras el sian "hipokondriecon" kaj sian "egocentrismon kaj do el sia malsano objekton de parolado kaj fiereco.
Liaj "Sanktaj Paroladoj" fakte rakontas liajn kuracojn kaj la sonĝojn, kiujn li havis ĉi-okaze, sonĝojn interpretitajn kiel rektajn mesaĝojn de la dio Asklepio, ĝis la punkto, ke li ne povas esti resanigita, alie li perdus sian oratoran talenton.
Tiel, por la helenistino Danielle Gourevitch (1941-2021), "Ĉi tiu alia, kiu li fariĝis, estas lia karaktero elektita de la dieco [Asklepio]: se lia "malsano" malaperas, tiu elekto malaperas, Aristido ĉesas ekzisti, ĉar eĉ la esenca parto de lia reputacio kiel oratoro venas el la progresoj atingitaj danke al la konsilo de Asklepio.»
Verkaro
[redakti | redakti fonton]- Panathenaicus, 167
- In Roman Oratio, verkita inter 143 kaj 155
- Orationes sacrae, 1566
- Aelii Aristidis Adrianensis Opera omnia edd. Samuel Jebb, Gulielmus Canterus. 2 voll.
- Oratio Ulyssis legati ad Achillem; Responsio Achilles, Libanio aut, 1535
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]- Aleksandro de Cotiaeum (75-150) ankaŭ konata kiel Aleksandro la gramatikisto.
- Asklepio, helena mitologio la dio de la medicino
- Johano (Efeso) (507-589)
- Jakobo Baradeo (500-578)
- Herodo Atika (101-177)
- Aristoklo de Meseno (20-90)
- Hadriano (Tiro) (113-193)
- Wilhelm Dindorf (1802-1883)