Hamidaj masakroj

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Fotografaĵo farita de William Sachtleben pri armenoj murditaj en Erzerum.
Sultano Abd-ul-Hamid la 2-a.

La Hamidaj masakroj (armene: Համիդյան ջարդեր, turke: Hamidiye Katliamı), ankaŭ nomata Armenaj Masakroj de 1894-1896[1] kaj Grandaj Masakroj[1], estis masakroj de armenoj en la Otomana Imperio, kiuj okazis meze de la 1890-aj jaroj. Oni taksis ke viktimoj variis inter 80,000 ĝis 300,000,[2] kaj kiel rezulto de tiaj masakroj ĉirkaŭ 50,000 infanoj restis orfaj.[3] La masakroj nomiĝas laŭ la sultano Abdul Hamid la 2-a, kiu, en siaj klopodoj konservi la imperian regadon de la kolapsanta Otomana Imperio, plifirmigis tut-islamismon kiel ŝtata ideologio.[4] Kvankam la masakroj estis ĉefe celitaj kontraŭ la armenoj, ili iĝis nediskriminaciaj kontraŭ-kristanaj pogromoj ĉe kelkaj kazoj, kiel la masakro de Dijarbakiro, kie, almenaŭ laŭ nuntempa fonto, ĝis 25.000 asirianoj ankaŭ estis mortigitaj.[5]

La masakroj komenciĝis en la otomana interno en 1894, antaŭ ol ĝi fariĝis pli vasta en la sekvaj jaroj. Inter 1894 kaj 1896 estis tiam kiam okazis la plimulto de la murdoj. La masakroj malpliiĝis en 1897, post internacia kondamno al Abdul Hamid. La plej severaj rimedoj estis direktitaj kontraŭ la longe persekutita armena komunumo, ĉar alvokoj por civila reformo kaj pli bona traktado de la registaro estis ignorataj. La otomanoj observis nenian distingon inter la aĝo aŭ sekso de la viktimoj, kaj masakris ilin per brutala forto. Ĉi tio okazis en tempo kiam la telegrafo povis disvastigi novaĵojn tra la mondo, kaj la masakroj ricevis ampleksan priraportadon en la amaskomunikiloj de Okcidenta Eŭropo kaj Nordameriko.[6]

La politika, socia kaj ekonomia krizoj kiujn travivis la Osmanida Imperio dum la lasta triono de la 19-a jarcento estis la aferoj kiuj instigis la konfronton inter la islama loĝantaro kontraŭ la kristanaj malplimultoj kaj ĉefe kontraŭ la armenoj. La aŭtoritateca registaro de la sultano Abd-ul-Hamid la 2-a devis alfronti diversajn postulojn kaj enmiksiĝojn de la eŭropaj potencoj, kaj en tiu kunteksto la petoj de la armena komunumo por pli da demokratio kaj sociaj rajtoj estis subpremitaj per akra rigoreco kaj per kolektivaj masakroj kontraŭ la plimulto de la armena loĝantaro.[7][8] La ribeloj kaj protestoj organizitaj aŭ gviditaj de la armenaj naciismaj partianoj servis kiel justigado por uzado de la perforto kontraŭ la aktivistoj kaj la armenoj ĝenerale.[7][9]

Fono[redakti | redakti fonton]

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Armena Genocido.
La plimulto de la armenoj loĝis en la oriento de la Otomana Imperio.

La origino de la malamikeco kontraŭ armenoj kuŝis en la ĉiam pli malforta pozicio, en kiu la Otomana Imperio trovis sin en la lasta kvarono de la 19-a jarcento. La fino de la otomana regado super Balkanio estis enkondukita de epoko de eŭropa naciismo kaj insisto pri memdeterminado de multaj teritorioj longe tenitaj sub la otomana regado. La armenoj de la imperio, kiuj estis longe konsiderataj kiel duarangaj civitanoj, komenciĝis meze de la 1860-aj jaroj kaj fruaj 1870-aj jaroj por peti civilajn reformojn kaj pli bonan traktadon de la registaro. Ili premis por ĉesigi la uzurpon de tero, "la prirabado kaj murdo en armenaj urboj fare de kurdoj kaj cirkasianoj, neregulaĵoj dum imposto, krima konduto de registaraj funkciuloj kaj la rifuzo akcepti kristanojn kiel atestantojn en procesoj."[7] La petoj estis ignoritaj de la centra registaro. Kiam naskiĝanta naciismo disvastiĝis inter la armenoj de Anatolio, inkluzive de postuloj por egalaj rajtoj kaj premo por aŭtonomio, la otomana estraro kredis, ke la islama karaktero de la imperio kaj eĉ ĝia sama ekzisto estis minacataj.[10]

La armena afero[redakti | redakti fonton]

Kongreso de Berlino, pentraĵo de Anton von Werner

La kombinaĵo de rusa armea sukceso en la rusa-turka milito de 1877-1878, la klara malfortiĝo de la Otomana Imperio en diversaj sferoj inkluzive financaj (ekde 1873, la Otomana Imperio multe suferis de la Paniko de 1873),[11] teritoria (supre menciita), kaj la espero inter kelkaj armenoj, ke iam la tuta armena teritorio povus esti regata de Rusio, kondukis al nova sopirado inter armenoj vivantaj ene de la Otomana Imperio. La armenoj sendis delegitaron gviditan de Mkrtiĉ Ĥrimjan al la Kongreso de Berlino en 1878 por instigi la eŭropajn potencojn inkluzivi taŭgajn protektojn por iliaj parencoj en la eventuala pacinterkonsento.[12]

La Sultano, tamen, ne pretis cedi ajnan potencon. Abdul Hamid kredis, ke la mizeroj de la Otomana Imperio devenis de "la senfinaj persekutoj kaj malamikecoj de la kristana mondo." Li perceptis la otomanajn armenojn kiel etendaĵon de fremda malamikeco, rimedo per kiu Eŭropo povus "akiri nian". Turka historiisto kaj la biografo pri Abdul Hamid, Osman Nuri observis, " La nura mencio de la vorto "reformo" iritis lin [Abdul Hamid], instigante liajn krimajn instinktojn."[13] Aŭdinte pri la vizito de la armena delegitaro al Berlino en 1878, li amare rimarkis, "Tia granda malpureco ... tia granda perfido al religio kaj ŝtato ... Ke ili estu malbenitaj de Dio."[14] Dum li agnoskis, ke kelkaj el iliaj plendoj estis bone fonditaj, li komparis la armenojn al "dungitaj virinoj kiuj ŝajnigas doloron, kiun ili ne sentas; ili estas malfortaj kaj malkuraĝaj homoj, kiuj kaŝiĝas malantaŭ la vestoj de la grandaj potencoj kaj krias pro la plej malgranda el la kaŭzoj."[15]

La Hamidijo[redakti | redakti fonton]

Armena virino kaj sia filo kiuj sin refuĝis el la masakroj per longa piedmarŝado.

La provizoj por reformoj en la armenaj provincoj enkorpigitaj en Artikolo 61 de la Traktato de Berlino (1878) estis finfine ne truditaj kaj anstataŭe sekvis plia subpremo. La 2-an de januaro 1881, kolektivaj notoj senditaj de la eŭropaj potencoj memorigantaj la sultanon pri la promesoj de reformo malsukcesis fari lin agadi.[16] La orientaj provincoj de la Otomana Imperio estis historie nesekuraj; la kurdaj ribelantoj atakis la loĝantojn de urboj kaj vilaĝoj senpune.[17] En 1890-1891, kiam la imperio estis tro malforta kaj neorganizita aŭ malinklina haltigi ilin, la sultano Abdul Hamid donis duon-oficialan statuson al la kurdaj banditoj. Formitaj ĉefe el kurdaj triboj, sed ankaŭ de turkoj, jorukoj, araboj, turkmenoj kaj cirkasianoj, kaj armitaj de la ŝtato, ili nomiĝis la Hamidiye Alaylari ("Hamidaj Regimentoj").[18] La Hamidiye kaj kurdaj rabistoj ricevis liberan regadon por ataki armenojn, konfiski vendejojn de grenoj, manĝaĵoj, kaj forpeli brutojn, kaj memfidaj pri eskapo de puno ĉar ili estis submetitaj al militaj tribunaloj.[19] Fronte al tiaj misuzoj kaj perforto, la armenoj establis revoluciajn organizojn, nome la Socialdemokrata Partio de Hunĉakjan (Hunĉako; fondita en Svislando en 1887) kaj la Armena Revolucia Federacio (aŭ Daŝnako, fondita en 1890 en Tbiliso). Kolizioj kaj agitagoj okazis en 1892 ĉe Merzifon kaj en 1893 ĉe Tokat.[19]

Tumultoj en Sasuno[redakti | redakti fonton]

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Unua Sasuna Rezisto.

En 1894, la sultano komencis ataki la armenojn en antaŭaĵo de la hamidaj masakroj. Ĉi tiu persekutado fortigis naciisman senton inter armenoj. La unua rimarkinda batalo en la armena rezistado okazis en Sasuno. Aktivuloj de Henĉako, kiel Mihran Damadjan, Hambardzum Bojaĝjan kaj Hrajr, kuraĝigis reziston kontraŭ duobla imposto kaj otomana persekutado.[20] La Armena Revolucia Federacio armis la homojn de la regiono. La armenoj alfrontis la otomanan armeon kaj kurdajn neregulajn trupojn en Sasuno, finfine venkitaj pro la superaj nombroj kaj pro la turka certigo pri amnestio al armenoj, kiu neniam estis koncedita.[21]

Kiel respondo al la rezisto de Sasuno, la guberniestro de Muŝ respondis per incito de la lokaj islamanoj kontraŭ la armenoj. Historiisto Patrick Balfour, tria barono Kinross, skribis, ke masakroj de ĉi tiu speco estis ofte atingitaj per kolektado de islamanoj en loka moskeo kaj asertante, ke la armenoj havis la celon "frapi islamon." La sultano sendis la otomanan armeon kaj ankaŭ armitajn grupojn de kurdaj malregulaj volontuloj. La perforto disvastiĝis kaj frapis la plej multajn armenajn urbojn en la Otomana Imperio.[22]

Masakroj[redakti | redakti fonton]

Desegno de okcidenta atestanto pri la masakro de armenoj dum la Hamidaj masakroj

La Grandaj Potencoj (Britio, Francio, Rusio) devigis la sultanon Hamid subskribi novan reformpakaĵon desegnitan por limigi la potencojn de la Hamidijo en oktobro 1895, kiuj, samkiel la Traktato de Berlino, kiuj neniam estis efektivigitaj. La 1-an de oktobro 1895, du mil armenoj kunvenis en Konstantinopolo por peti la efektivigon de la reformoj, sed otomanaj policaj divizioj ĉeestis la mitingon kaj perforte disigis ĝin. Ricevinte la reformspacon, laŭdire la sultano rimarkis, "Ĉi tiu afero finiĝos per sango."[23]

Baldaŭ, masakroj de armenoj krevis en Konstantinopolo kaj poste englutis la reston de la armenaj loĝataj regionoj Bitlis, Diyarbekir, Erzurum, Mamurel-ul-Aziz, Sivas, Trebzon kaj Van. Miloj estis mortigitaj de iliaj islamaj najbaroj kaj registaraj soldatoj, kaj multaj pliaj mortis dum la malvarma vintro de 1895-1896. William Sachtleben, usona ĵurnalisto kiu hazarde estis en Erzurum post la masakro tie en 1895, rakontis la teruran scenon, kiun li trovis en longa letero al The Times:[24]

Citaĵo
„ Kion mi mem vidis ĉi-vendredan posttagmezon [1an de novembro] estas ĉiam gravurita en mia menso kiel la plej terura vidaĵo kiun homo povas vidi. Mi akompanis unu el la gvardioj de la Angla Legado, soldato, mia interpretisto kaj fotisto (armena) al la Gregoria [t.e, Armena Apostola Tombejo]. Laŭ la muro norde, en vico 46 metrojn longa, kuŝis 321 mortaj korpoj de la masakritaj armenoj. Multaj estis timeme detruitaj. Mi vidis unu kun la vizaĝo tute rompita per bato de peza armilo post kiam li estis mortigita. Mi vidis iujn kun siaj propraj koloj preskaŭ tranĉitaj de glavo eltranĉita. Unu, mi vidis, kies tuta brusto estis senhaŭtigita, liaj antaŭaj brakoj estis fortranĉitaj, dum la supra brako estis senhaŭta kun videbla karno. Mi demandis, ĉu la hundoj faris tion. "Ne, la turkoj faris tion per siaj tranĉiloj." Dekduo da korpoj estis bruligitaj duone. Ĉiuj kadavroj estis senigitaj de siaj vestaĵoj krom unu kotona subvestaĵo aŭ du ... Murdite en batalo fare de kuraĝaj viroj estas unu afero; esti buĉita de malkuraĝaj armitaj soldatoj je malvarma sango kaj tute sendefenda estas alia afero. ”

[25]

La franca konsulo de Diyarbakır, Gustave Meyrier, rakontis al la ambasadoro Paul Cambon rakontojn pri armenaj virinoj kaj infanoj atakitaj kaj mortigitaj kaj priskribis la atakantojn "tiel malkuraĝaj, kiaj estis kruelaj. Ili rifuzis ataki, kie homoj sin defendis kaj koncentris sin en sendefendaj distriktoj.[26]"La plej malbona abomenaĵo okazis en Urfa, kie otomanaj trupoj bruligis la armenan katedralon, en kiu 3,000 armenoj rifuĝis sin, kaj pafis kontraŭ iu ajn kiu provis eskapi.[27]

Karikaturo pri la sultano Abdul Hamid, «Le Rire», 29an de majo, Parizo, 1897

La privata unua sekretario de Abdul Hamid skribis en siaj memoroj pri Abdul Hamid, ke li "decidis daŭrigi politikon de severeco kaj teroro kontraŭ la armenoj, kaj por sukcesi tiele li elektis la metodon trakti ilin per ekonomia bato..." ordonis, ke ili absolute evitu intertrakti aŭ diskuti ion ajn kun la armenoj kaj ke ili kaŭzas al ili decidan atakon por reguligi la kontojn."[28]

La mortigoj daŭris ĝis 1897. En tiu lasta jaro, sultano Hamid deklaris meti finon al la armena demando. Multaj armenaj revoluciuloj estis mortigitaj aŭ eskapitaj al Rusio. La otomana registaro fermis armenajn societojn kaj limigis armenajn politikajn movadojn.

Kelkaj ne-armenaj grupoj ankaŭ estis atakitaj dum la masakroj. La franca diplomatia korespondado montras, ke la Hamidijo aranĝis masakrojn ne nur kontraŭ armenoj sed ankaŭ kontraŭ asirianoj vivantaj en Diyarbakir, Hasankeyf, Sivas kaj aliaj partoj de Anatolio.[29][30]

Mortnombro[redakti | redakti fonton]

Armenaj viktimoj de la masakroj amase enterigitaj en tombejo de Erzerum.

Estas neeble konstati kiom da armenoj estis mortigitaj, kvankam la ciferoj cititaj de historiistoj variis el 80,000 al 300,000.[2]

Sekve, figuroj de triaj fontoj estas konsiderataj kiel la plej fidindaj. La germana pastro Johannes Lepsius zorge kolektis datumojn pri la detruoj kaj masakroj kontraŭ la armenoj kaj li kalkulis la mortojn de 88,243 armenoj, la senhavecon de 546.000, la detruon de 2.493 vilaĝoj, la loĝantojn de 456 el kiuj estis perforte konvertitaj al islamo,[31] la profanado de 649 preĝejoj kaj monaĥejoj, el kiuj 328 estis konvertitaj en moskeojn. Li ankaŭ taksis la kromajn mortojn de 100.000 armenoj pro malsato kaj malsano kiuj entute estis ĉirkaŭ 200,000.[32]

Aliflanke, la ambasadoro de Britio taksis ke 100.000 estis mortigitaj ĝis frua decembro 1895. Tamen, la periodo de masakroj disvastiĝis en 1896. La germana ministerio pri eksterlandaj aferoj kaj turkologo Ernst Jäckh asertis, ke 200 000 armenoj estis mortigitaj kaj 50,000 estis forpelitaj kaj miliono kaptita kaj prirabita. Simila fonto estas citita de la franca diplomatia historiisto Pierre Renouvin, kiu asertis, ke 250 000 armenoj mortis laŭ aŭtentikigitaj dokumentoj plenumante sian devon.[33]

Krom la armenoj, ĉirkaŭ 25.000 asirianoj kaj ĝis 100.000 grekoj ankaŭ perdis sian vivon.

Internacia reago[redakti | redakti fonton]

Tiutempa franca politika karikaturaĵo pri ka sultano Abdul Hamid kiel buĉisto de armenoj.

Novaĵoj pri la armenaj masakroj en la imperio estis vaste raportitaj en Eŭropo kaj Usono kaj fortigis respondojn de eksterlandaj registaroj kaj humanitaraj organizoj same.

La franca ambasadoro priskribis Turkion kiel "laŭvorte en flamoj" kun "masakroj ĉie" kaj ĉiuj kristanoj estas murditaj "sen distingo." Franca vickonsulo deklaris ke la Otomana Imperio "iom post iom neniigis la kristanan elementon" "donante al la kurdaj ĉefoj permesilon por fari ĉion, kion ili volas, riĉigi sin pro la kristanaj elspezoj kaj kontentigi siajn virajn kapricojn."

Nova titolo en artikolo ĉe The New York Times en septembro de 1895 titoliĝis "Armena Holokaŭsto", dum la Katolika Mondo deklaris, "Ne ĉiuj parfumoj de Arabio povas lavi la manon de Turkio sufiĉe por purigi sin por plu toleri la potencon pli ol unu colo da kristana teritorio." La resto de la usona gazetaro alvokis agadon por helpi la armenojn kaj forigi, "se ne per politika ago ol per rimedo per la tranĉilo ... la febra punkto de la Turka Imperio. Reĝo Leopoldo la 2-a diris al brita ĉefministro Salisbury, ke li pretas sendi sian kongan Forton Publikan "invadi kaj okupi" Armenion. La masakroj estis grava afero en la tagordo de la usona prezidanto Grover Cleveland, kaj en lia prezidanta platformo por 1896, respublikana kandidato William McKinley listigis la ŝirmadon de la armenoj kiel unu el liaj ĉefaj prioritatoj en ekstera politiko. Usonanoj en la Otomana Imperio, kiel ekzemple George Washburn, tiama prezidanto de la kolegio Robert College de Konstantinopolo, premis sian registaron al konkreta ago.

Infanaj viktimoj de la masakro atendante enterigon en armena tombejo de Erzurum, 1895
Reago de la okcidenta gazetaro. Ĉi-kaze, «La Libre Parole», 1897, Parizo

En decembro 1900, la USS Kentukio vokis ĉe la haveno de Smirna, kie ĝia kapitano, "Red Bill" Kirkland, faris la sekvan averton, iom mildigita de sia tradukisto, al sia reganto: "Se ĉi tiuj masakroj daŭros, mi estos konfuzita se iun tagon mi ne forgesos mian peton ... kaj trovos iom da preteksto por marteladi kelkajn turkajn urbojn ... mi forportos ĉiun filon de malsekura patrino de turko, kiu portas harojn. " Usonanoj en la kontinento, kiel Julia Ward. Howe, David Josiah Brewer, kaj John D. Rockefeller donacis kaj akiris grandajn kvantojn de mono kaj organizis helpon, kiu estis sendita al la armenoj per la lastatempe kreita usona Ruĝa Kruco. Aliaj humanitaraj grupoj kaj la Ruĝa Kruco helpis per sendado de helpo al la ceteraj pluvivantoj, el kiuj multaj poste mortis pro malsano kaj malsato.

Ĉe la pinto de la masakroj, en 1896, Abdul Hamid provis limigi la fluon de informoj venantaj el Turkio (Harper's Weekly estis malpermesita de otomanaj cenzuristoj pro ĝia ampleksa priraportado de la masakroj) kaj kontraŭis la negativan gazetaron varbante helpon de simpatiaj okcidentaj aktivuloj kaj ĵurnalistoj. La cionisma estro Theodor Herzl respondis ekstaze al la persona peto de Abdul Hamid por ekspluati la "judan potencon" por subfosi la ĝeneralan simpation sentitan al la armenoj en Eŭropo. Tra liaj kontaktoj, favoraj impresoj de la imperio estis publikigitaj en pluraj eŭropaj gazetoj kaj revuoj, dum Herzl mem provis peri inter la sultano kaj la armeanaj aktivaĵoj en Francio, Britio, Aŭstrio kaj aliloke. Herzl agnoskis, ke la aranĝo kun Abdul Hamid estis provizora kaj liaj servoj estis interŝanĝe por provoki pli favoran otomanan sintenon al cionismo. "Sub nenia cirkonstanco," li skribis, "la armenoj devas scii, ke ni volas uzi ilin por starigi judan ŝtaton." La helpo de la sultano favore al Herzl ne restis sen protesto. Bernard Lazare eldonis malfermitan leteron kritikan pri Herzl kaj eksiĝis de la Cionisma Komitato en 1899. La ununura elstara aktivulo kiun Herzl klopodis varbi, Max Nordau, respondis per unuvorta telegramaĵo 'Ne'.

Atako al la Otomana Banko[redakti | redakti fonton]

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Preno de la Otomana Banko en 1896.
Postvivintoj de la atako al la Otomana Banko, en Marsejlo.

Malgraŭ la granda publika simpatio de la armenoj en Eŭropo, neniu el la eŭropaj potencoj agis konkrete por mildigi iliajn malfacilaĵojn. Frustritaj de ilia indiferenteco kaj malsukceso, armenoj de Daŝnanko kaptis la eŭropan-administritan Otomanan Bankon la 26-an de aŭgusto 1896 por veki la atenton pro la okazintaj masakroj. Kvankam iliaj postuloj estis malakceptitaj kaj novaj masakroj eksplodis en Konstantinopolo, la ago estis laŭdata de la eŭropa kaj usona gazetaro, kiu malestime raportis pri la sultano Abdul Hamid kaj priskribis lin per moknomoj kiaj la "bonega murdinto", "ruĝa sultano aŭ "sanga sultano." La grandaj eŭropaj potencoj promesis agi kaj plenumi novajn reformojn, kvankam ĉi tiuj neniam realiĝis pro konfliktaj politikaj kaj ekonomiaj interesoj.

Malĝusta raporto de la otomana registaro[redakti | redakti fonton]

Post kiam George Hepworth, elstara ĵurnalisto de la malfrua 19-a jarcento, vojaĝis tra Otomana Armenio en 1897, li skribis Tra Armenio sur Ĉevalo, kiu diskutas la kaŭzojn kaj efikojn de la lastatempaj masakroj. En unu ĉapitro Hepworth priskribis la malegalecon inter la realo de la Masakro en Bitlis kaj la oficialaj raportoj senditaj al la Sublima Pordo. Post rerakontado de la turka versio de la eventoj, kiuj kulpigas nur la armenojn de Bitlis, Hepworth skribas:

Citaĵo
„ ... Tio estas la raporto pri la afero, kiu estis sendita al Yildiz, kaj tiu rakonto enhavas ĉion, kion la sultano havas por scii pri ĝi. Ĝi estas tre rimarkinda historio, kaj la diferencoj estas tiel dikaj kiel folioj en Valambrosa. En la vizaĝo de ĝi, ĝi ne povas esti vera, kaj antaŭ ĵurio ĝi apenaŭ havus pezon kiel atestaĵo. Ĝi estas ege grava, tamen, ĉar ĝi probable estas justa reprezentado de la okazoj de la lastaj jaroj. Ke ĝi estas misprezento, tiom, ke ĝi povas esti nomata elpensaĵo, klariĝas kiam vi rigardas ĝin duan fojon... kaj tamen ĝi estas el oficiala dokumento, kiun la estonta historiisto legos kiam li volos kompili la faktoj koncerne tiujn masakrojn. ”
Haĝi Agha, islamano, laŭdire stare deĵoris en hospitalo de Aintab por protekti ĝin de kontraŭ-armena pogromo en 1895..[34]

Oficialaj otomanaj fontoj malgravigis aŭ misprezentis la nombron de viktimoj. La intenca manipulado de la mortonombro estis menciita de la brita ambasadoro Phillip Currie en letero al Ĉefministro Lord Salisbury:

Citaĵo
„ Lastatempe la sultano sendis al mi, komune kun miaj kolegoj, urĝan mesaĝon per kiu li invitis la ses reprezentantojn viziti la militistajn kaj urbajn hospitalojn por vidi per si mem la nombron de turkaj soldatoj kaj civiluloj, kiuj estis vunditaj dum la lastatempaj tumultoj. Sekve, mi petis al kirurgo Tomlinson, per ŝipo "Imogene" de Sia Moŝto, fari viziton al la hospitaloj kune kun s-ro Blech, de la ambasado de Sia Moŝto... ”

La hospitalaj aŭtoritatoj celis ŝajnigi la vunditajn kristanojn kiel muzulmanojn. Tiel, la 112 homoj en la malliberejo de Istanbulo estis prezentitaj kiel turkoj, kaj nur malkovris hazarde, ke 109 estis kristanoj.

Historiografio[redakti | redakti fonton]

Kelkaj akademianoj, kiel ekzemple la sovetiaj historiistoj Mkrtiĉ G. Nersisjan, Ruben Sahakjan kaj John Kirakosjan, kaj Yehuda Bauer subskribis la vidpunkton ke la amasaj mortigoj de 1894-1896 estis la unua fazo de la armena genocido. Plej multaj fakuloj tamen limigas ĉi tiun difinon strikte al la jaroj 1915-1923.

Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]

Piednotoj[redakti | redakti fonton]

  1. ↑ 1,0 1,1 Adalian, Rouben Paul (2010), Historical Dictionary of Armenia (2nd ed.), Lanham, MD: Scarecrow, p. 154 .
  2. ↑ 2,0 2,1 Akçam, Taner (2006) A Shameful Act: The Armenian Genocide and the Question of Turkish Responsibility p. 42, Metropolitan Books, Novjorko (ISBN 978-0-8050-7932-6)
  3. ↑ "50.000 orfoj pro la turkaj masakroj de armenoj", The New York Times, Decembro 18, 1896, https://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F30A1FF63B5F1B738DDDA10994DA415B8685F0D3, "La misiistoj atingis 50.000 nombrojn de armenaj infanoj, kiuj havis malpli ol dek du jarojn de aĝo, faritaj de la masakroj de 1895." .
  4. ↑ Akçam 2006, p. 44.
  5. ↑ Angold, Michael (2006), O'Mahony, Anthony, ed., Cambridge History of Christianity, 5. Eastern Christianity, Cambridge University Press, p. 512, (ISBN 978-0-521-81113-2), https://books.google.com/books?id=vBy7CTYVBeMC .
  6. ↑ Cleveland, William L.. (2000) A History of the Modern Middle East, 2‑a eldono, Boulder, CO: Westview, p. 119. ISBN 0-8133-3489-6.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Dadrian. The History of the Armenian Genocide, p. 155.
  8. ↑ france P. Renouvin, E. Preclin, G. Hardy, L'Epoque contemporaine. La paix armee et la Grande Guerre. 2nd ed. Paris, 1947, p. 176.
  9. ↑ germane Jäckh, Ernst. Der Aufsteugende Halbmond, 6th ed. (Berlino, 1916), p. 139.
  10. ↑ Nalbandian, Louise (1963). The Armenian Revolutionary Movement: The Development of Armenian Political Parties through the Nineteenth Century. Berkeley: University of California Press.
  11. ↑ Akçam. A Shameful Act, p. 44.
  12. ↑ Akçam. A Shameful Act, p. 43.
  13. ↑ Dadrian, Vahakn N. (1995). The History of the Armenian Genocide: Ethnic Conflict from the Balkans to Anatolia to the Caucasus. Oxford: Berghahn Books, p. 163. (ISBN 1-57181-666-6).
  14. ↑ Quoted in Astourian, "On the Genealogy of the Armenian-Turkish Conflict," p. 195.
  15. ↑ Quoted in Stephan Astourian, "On the Genealogy of the Armenian-Turkish Conflict, Sultan Abdülhamid, and the Armenian Massacres," Journal of the Society for Armenian Studies 21 (2012), p. 185.
  16. ↑ See Ŝablono:Hy icon Azat S. Hambaryan (1981), "Հողային հարաբերությունները: Հարկերն ու պարհակները" [Land relations: Taxes and services] in Հայ Ժողովրդի Պատմություն [History of the Armenian People], ed. Tsatur Aghayan et al. Yerevan: Armenian Academy of Sciences, vol. 6, pp. 49-54.
  17. ↑ Astourian, Stepan (2011). "The Silence of the Land: Agrarian Relations, Ethnicity, and Power," in A Question of Genocide: Armenians and Turks at the End of the Ottoman Empire, eds. Ronald Grigor Suny, Fatma Müge Göçek, and Norman Naimark. Oxford: Oxford University Press, pp. 58-61, 63-67.
  18. ↑ Klein, Janet (2011). The Margins of Empire: Kurdish Militias in the Ottoman Tribal Zone. Stanford: Stanford University Press, pp. 21-34.
  19. ↑ 19,0 19,1 McDowall, David (2004). A Modern History of the Kurds, 3rd rev. and updated ed. London: I.B. Tauris, pp. 60-62.
  20. ↑ Lord Kinross (1977). The Ottoman Centuries: The Rise and Fall of the Turkish Empire. New York: Morrow, p. 559.
  21. ↑ Kurdoghlian, Mihran. (1996) ' III (armene). Athens: Council of National Education Publishing, p. 42–44.
  22. ↑ Hovannisian, Richard G (1997). "The Armenian Question in the Ottoman Empire, 1876–1914" in The Armenian People From Ancient to Modern Times, Volume II: Foreign Dominion to Statehood: The Fifteenth Century to the Twentieth Century. Ed. Richard G. Hovannisian. New York: St. Martin's Press, p. 223. (ISBN 0-312-10168-6).
  23. ↑ Balakian, Peter. (2003) The Burning Tigris: The Armenian Genocide and America's Response. Nov-Jorko: HarperCollins, p. 57–58. ISBN 0-06-055870-9.
  24. ↑ Salt, Jeremy. (1993) Imperialism, evangelism and the Ottoman Armenians : 1878-1896, 1‑a eldono, London u.a.: Cass, p. 88. ISBN 0714634484.
  25. ↑ Citita en Gia Aivazian (2003), "The W. L. Sachtleben Papers on Erzerum in the 1890s" en Armenian Karin/Erzerum, ed. Richard G. Hovannisian. UCLA Armenian History and Culture Series: Historic Armenian Cities and Provinces, 4. Costa Mesa, CA: Mazda Publishers, pp. 246-47.
  26. ↑ Quoted in Claire Mouradian (2006), "Gustave Meyrier and the Turmoil in Diarbekir, 1894-1896," in Armenian Tigranakert/Diarbekir and Edessa/Urfa, ed. Richard G. Hovannisian. UCLA Armenian History and Culture Series: Historic Armenian Cities and Provinces, 6. Costa Mesa, CA: Mazda Publishers, p. 219.
  27. ↑ Kieser, Hans-Lucas. "Ottoman Urfa and its Missionary Witnesses" in Armenian Tigranakert/Diarbekir and Edessa/Urfa, p. 406.
  28. ↑ Dadrian. History of the Armenian Genocide, p. 161.
  29. ↑ De Courtois, Forgotten Genocide, pp. 137, 144, 145.
  30. ↑ Travis, Hannibal. "Native Christians Massacred: The Ottoman Genocide of the Assyrians During World War I Arkivigite je 2012-05-23 per Archive.today." Genocide Studies and Prevention: An International Journal 3 (2006): pp. 327-371.
  31. ↑ Hovannisian. "The Armenian Question in the Ottoman Empire," p. 224.
  32. ↑ On this issue in general, see Selim Deringil (April 2009), "'The Armenian Question Is Finally Closed': Mass Conversions of Armenians in Anatolia during the Hamidian Massacres of 1895–1897," Comparative Studies in Society and History 51, pp. 344-71.
  33. ↑ Forsythe, David P. (ed.). (2009) Encyclopedia of human rights. Oksfordo: Oxford University Press. ISBN 0195334027.
  34. ↑ Jenkins, H. D.. "Armenio kaj la armenoj", Oktobro 1915, paĝo 348. Kontrolita 22an de januaro 2013.
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Hamidaj_masakroj&oldid=7983247"