Malia Milito
| Malia milito | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Konflikto: Parto de la islamisma insurekcio en Sahelo kaj la milito kontraŭ terorismo | |||||||
 Milita situacio en Malio (2024).
| |||||||
| interna milito | |||||||
| |||||||
| Flankoj | |||||||
| Malio Rusio (ekde 2021) Francio (2013-22) |
Kunordigo de Azavad-movadoj | ||||||
| Komandantoj | |||||||
| Assimi Goïta (2021–) Choguel Kokalla Maïga (2021–) |
Bilal Ag Acherif Mahmoud Ag Aghaly Moussa Ag Acharatoumane Mohamed Ag Najem Alghabass Ag Intalla | ||||||
| Forto | |||||||
| 6,000-7,000 (antaŭmilita: ~12,150) | 3,000 | ||||||
| Perdoj | |||||||
| 181+ mortigitaj, 400 kaptitaj Totalo: 1,000-1,500+ mortigitaj, kaptitaj aŭ forlasitaj (antaŭ aprilo 2012) |
6–65 mortigitaj (konflikto kun malia armeo) 26–123 mortigitaj (konflikto kun islamistoj) 60 kaptitaj, 17-19 mortigitaj (2013) | ||||||
La Malia Milito (arabe حرب مالي; bambare Mali Kɛlɛ; france Guerre du Mali) estas daŭranta konflikto kiu komenciĝis en januaro 2012 inter la nordaj kaj sudaj partoj de Malio en Afriko. La 16an de januaro 2012, pluraj ribelgrupoj komencis batali kampanjon kontraŭ la malia registaro por sendependeco aŭ pli granda aŭtonomio por norda Malio, kiun ili nomis Azavado. La Nacia Movado por la liberigo de Azavado (NMLA), organizo batalanta por igi tiun areo de Malio sendependa patrujo por la tuaregoj, prenis kontrolon de la regiono antaŭ aprilo 2012.
La 22an de marto 2012, prezidanto Amadou Toumani Touré estis forigita per puĉo pro sia uzado de la krizo, monaton antaŭ ol prezidant-elekto devis okazi.[1] Ribelaj soldatoj, nomantaj sin Nacia Komitato por la Restarigo de Demokratio kaj Ŝtato (CNRDR), prenis kontrolon kaj suspendis la konstitucion de Malio.[2] Kiel sekvo de la malstabileco post la puĉo, la tri plej grandaj nordaj grandurboj de Malio - Kidal, Gao kaj Timbuktuo - estis transkuritaj fare de la ribelantoj[3] dum tri sinsekvaj tagoj.[4] La 5an de aprilo 2012, post la kapto de Douentza, la MNLA diris ke ĝi plenumis siajn celojn kaj nuligis sian ofensivon. La sekvan tagon, ĝi proklamis la sendependecon de norda Malio de la cetero de la lando, renomante ĝin Azavado.[5]
La MNLA estis komence subtenita fare de la islamisma grupo Ansar Dine. Post kiam la malia militistaro estis movita de norda Malio, Ansar Dine kaj kelkaj pli malgrandaj islamismaj grupoj komencis trudi striktan Ŝariojuron. La MNLA kaj islamistoj luktis por akordigi siajn konfliktajn viziojn por celita nova ŝtato.[6] Poste, la MNLA komencis batali kontraŭ Ansar Dine kaj aliaj islamismaj grupoj, inkluzive de Movado por Unueco kaj Ĝihado en Okcidentafriko (MOJWA/MUJAO), dividita grupo de Al-Kaida en la Islama Magrebo. Antaŭ la 17a de julio 2012, la MNLA perdis kontrolon de la plej multaj el la grandurboj de norda Malio al la islamistoj.[7]
La registaro de Malio petis eksterlandan armean helpon por repreni la nordon. La 11an de januaro 2013, la franca militistaro komencis operaciojn kontraŭ la islamistoj.[8] Fortoj de aliaj ŝtatoj de Afrika Unio estis deplojitaj baldaŭ poste. Antaŭ la 8a de februaro, la islamist-tenita teritorio estis reprenita fare de la malia militistaro, kun helpo de la internacia koalicio. Tuareg-apartistoj daŭre batalis ankaŭ kontraŭ la islamistoj, kvankam ankaŭ la MNLA estis akuzita je farado de atakoj kontraŭ la malia militistaro.[9]
Packontrakto inter la registaro kaj tuaregaj ribelantoj estis subskribita la 18an de junio 2013,[10] tamen la 26an de septembro 2013 la ribelantoj retiriĝis el la pacinterkonsento kaj asertis ke la registaro ne respektis siajn engaĝiĝojn al la armistico.[11] Meze de 2014, la franca militistaro en Malio finis sian Operation Serval kaj transiris al la pli larĝa regiona kontraŭterorisma fortostreĉo, Operation Barkhane. Malgraŭ batalhaltinterkonsento subskribita la 19an de februaro 2015 en Alĝero, Alĝerio, kaj pacinterkonsento en la ĉefurbo la 15an de aprilo 2015, batalado daŭris.[12][13]
Komencante en 2018, estis pliiĝo en ribelatakoj en Sahelo, akompanita de franca trup-pliiĝo. Malio spertis du sukcesajn puĉojn en 2020 kaj 2021, ambaŭ regitaj de la malia militistaro. Post la malia puĉo en 2021, la registaraj kaj francaj trupoj en la lando havis interfalon, kun la unua postulanta la retiriĝon de ĉi-lasta. Meze de popularaj maliaj kontraŭ-francaj protestoj kaj kreskanta implikiĝo en la milito de kaj la rusa soldularo Grupo Wagner kaj turkoj, la francoj retiris siajn fortojn de la lando tute antaŭ la 15a de aŭgusto 2022, finante sian ĉeeston en la lando.[14][15]
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ Mali soldiers say president toppled in coup – Africa. Al Jazeera (22a de Marto 2012). Alirita 22a de Marto 2012.
- ↑ Associated Press, "Coup Leader Reinstates Mali's Constitution", Express, 2a de Aprilp 2012. p. 8.
- ↑ "Islamist group plants flag in Mali's Timbuktu", Huffington Post, 2a de Aprilo 2012.
- ↑ Serge Daniel. "Mali junta denounces 'rights violations' by rebels", 4a de Aprilo 2012.
- ↑ "Tuareg rebels declare the independence of Azawad, north of Mali", Al Arabiya, 6a de Aprilo 2012.
- ↑ "Islamists seize Gao from Tuareg rebels", BBC News, 27a de Junio 2012.
- ↑ Nossiter, Adam, "Jihadists' Fierce Justice Drives Thousands to Flee Mali", 18a de Julio 2012.
- ↑ "France begins Mali military intervention", Al-Ĝazira, 11a de Januaro 2013.
- ↑ "Five Malians killed in ambush blamed on Tuareg: army", 22a de Marto 2013.
- ↑ "Mali and Tuareg rebels sign peace deal", BBC, 19a de Junio 2013.
- ↑ Mali Tuareg separatists suspend participation in peace process. Trust.org. Arkivita el la originalo je 7a de Januaro 2015. Alirita 2014-02-11.
- ↑ How Mali Is Pursuing Justice for a War That Never Really Ended. Alirita 2019-10-08.
- ↑ (2019-01-04) “Mali: Events of 2018”, World Report 2019: Rights Trends in Mali (angle).
- ↑ Malians say they once appreciated French military support, but 'things have changed' (20a de Januaro 2022).
- ↑ French Forces Complete Departure from Mali (15a de Aŭgusto 2022).