Nuklea Esplorcentro Negev
| Nuklea Esplorcentro Negev | ||
|---|---|---|
| ||
| esplorcentro • konstruaĵo por atomkerna teknologio • armila fabriko | ||
| Komenco | 1958 vd | |
| Geografia situo | 31° 0′ 13″ N, 35° 8′ 48″ O (mapo)31.0036111135.14666667Koordinatoj: 31° 0′ 13″ N, 35° 8′ 48″ O (mapo) | |
| Lando(j) | Israelo vd | |
| ||
 Nuklea Esplorcentro Negev | ||
| Agokampo | nuklea bombo | |
| Retejo | Oficiala retejo | |
La Nuklea Esplorcentro Negev (hebree הקריה למחקר גרעיני – נגב, HaKirjA LeMeĥkAr Gar'inI, angle Shimon Peres Negev Nuclear Research Center) estas israela registara atominstalaĵo situanta en la Negeva Dezerto, proksimume dek kilometrojn sude de la urbo de Dimona.
En aŭgusto 2018, ĝi estis renomita laŭnome la antaŭa prezidanto kaj ĉefministro de Israelo Ŝimon Peres [1].
Historio[redakti | redakti fonton]
.jpg){kind=spacer}
Ĝia konstruado komenciĝis en 1958, kun franca konsilado, kun la celo konstrui nuklean reaktoron (reakciujo) por funkciigi sensaligejon, kiu permesus kultivadon en la Negeva dezerto. Tamen, alia ŝajna uzo de la Dimona reakciujo estas konstrui nukleajn armilojn, kaj multaj defendaj fakuloj subtenas ĉi tiun hipotezon [2]. La Israela Registaro neniam konfirmis aŭ neis ĉi tiujn teoriojn, aplikante tion, kio estas konata kiel "ambigueca strategio".
La reakciujo Dimona estis aktivigita iam inter 1962 kaj 1964. Kun la plutonio produktita, kaj eble ankaŭ iom da riĉigita uranio, supozeble akirita mistere (vidu Operacion Plumbat), la Israelaj Defendtrupoj verŝajne akiris siajn unuajn nukleajn armilojn antaŭ la Sestaga Milito [3].
Kvankam la israela registaro ĉiam asertis, ke ĉi tiu reakciujo estis uzata por civilaj celoj, iuj usonaj U-2 flugis super la loko por mezuri la nivelojn de radioaktiveco en la aero. Krome, estas konjektita ke signalo detektita de usona satelito super Atlantiko la 22 - an de septembro 1979 estis fakte nuklea provo farita de Israelo kaj la rasisma sudafrika reĝimo (incidento Vela (en)).
Kiam usona inteligenteco malkovris la realan celon de Dimona en la fruaj 1960-aj jaroj, ĝi petis ke Israelo submetiĝas al internaciaj inspektadoj [4]. Israelo konsentis, sed kondiĉe ke nur usonaj inspektistoj kaj ne tiuj de la Internacia Atomenergia Agentejo faru la inspektadojn. Krome, ĉiuj inspektadoj devis esti sciigitaj 6 monatojn anticipe kaj surprizinspektadoj ne estis akceptitaj. Iuj kredas, ke la israelanoj sciis pri la vizitplano de la inspektistoj kaj povis kaŝi la realan celon de la komplekso (la fabrikado de nukleaj armiloj) [5]. Tiu ĉi kaŝa tasko estus plenumita instalante falsajn murojn kaj aliajn aparatojn antaŭ ĉiu inspektado. Do la inspektistoj informis la usonan registaron, ke iliaj inspektadoj estas senutilaj, ĉar la israelanoj multe limigis la areojn kie ili povas labori, ĝis ili finiĝis en 1969 [6].
Israelo ankaŭ ne subskribis la Traktaton pri Atoma Nedisvastigo.
Kazo Vanunu[redakti | redakti fonton]
Ĉefa artikolo: Mordeĥai Vanunu
En 1986, Mordechai Vanunu, iama inĝeniero de Dimona, malkaŝis al la amaskomunikilaro iujn pruvojn de la ekzisto de la israela nuklea programo. Specife, li faris 60 fotojn de la elektrocentralo Dimona, kiuj estis publikigitaj en la brita ĵurnalo The Sunday Times. Liaj informoj restas la plej detala fonto iam publikigita pri la israela programo pri nukleaj armiloj. La fotoj de Vanunu kovris preskaŭ ĉiujn la instalaĵoj de Dimona, montrante plutonioproduktadon, plutoniosferojn uzitajn en atomkapoj, kaj ankaŭ la produktadon de aliaj atombombaj komponaĵoj. Laŭ la informoj de Vanunu, Israelo povus havi ĝis 200 nukleajn kapojn, inkluzive de neŭtronbomboj. Mossad- agentoj kidnapis lin en Italio, sedatis lin kaj prenis lin reen al Israelo. Israela tribunalo sekrete juĝis lin rilate akuzopunktojn de ŝtatperfido kaj spionado, kondamnante lin al dek ok jaroj en malliberejo. En 2004, Vanunu estis liberigita de malliberejo, sed estis neita pasporto. Li denove estis arestita en novembro 2004, akuzita je novaj punendaĵoj de malobservado de la kondiĉoj de lia liberigo, kaj liberigita kelkajn tagojn poste.
Informoj publikigitaj en la eksterlanda gazetaro[redakti | redakti fonton]
Post la kidnapo de Vanunu en oktobro 1986, la brita gazeto The Times publikigis ke Israelo havis sufiĉe da materialo por konstrui proksimume 20 hidrogenajn aŭ termonukleajn bombojn kaj 200 fisiajn aŭ atombombojn. Laŭ la Carnegie Endowment for International Peace, Israelo havas, en 2007, inter 100 kaj 170 atomkapojn [6]. Laŭ subkolonelo Warner D. Farr de la usona armeo, Israelo havis pli ol 400 nukleajn kaj termonukleajn armilojn en 1997 [7]. Laŭ la defend-informrevuo Jane's, estas kredite ke, en 2004, Israelo havis almenaŭ 200 nukleajn armilojn (eble pli ol Britio), inkluzive de termonukleaj armiloj. Ĝiaj mezdistancaj balistikaj misiloj (IRBM) kapablas atingi la plej multajn arabajn landojn kaj inkluzivas 50 Jericho-2-misilojn kun distanco de 1,500 km kaj utila ŝarĝo de 1,000 kg. Ili ankaŭ inkluzivas ĉirkaŭ 50 Jericho-1-misilojn, kiuj havas atingon de 500 km kaj utilan ŝarĝon de 500 kg. La programo Jericho-3, kiu estas nuntempe en evoluo, produktos la misilojn kun atingo de 4,800 km kaj utila ŝarĝo de 1,000 kg [8]. Aldone, la raketo Ŝavit (hebree kometo) povus esti modifita por porti nukleajn armilojn, kio donus al Israelo interkontinentan kapablon (distanco 7,800 kilometroj) [9]. Nukleaj armiloj ankaŭ povas esti liveritaj per aviadiloj kiel ekzemple la F-4E Phantom, Kfir-C2, F-l5 aŭ A-4 Skyhawk. Fine de 2003, Israelo kaj Usono kunlaboris por deploji Uson-provizitajn krozmisilojn Harpoon kiuj povas esti armitaj per atomkapoj al la israela aro de submarŝipoj [10] [11].
Kiel publikigite fare de Jane's en novembro 1994, la israelaj atominstalaĵoj estas kiel sekvas: Soreq (dezajno kaj testado), Dimona (nuklea reakciujo kaj plutonia pretigfabriko), Yodefat (armilaro) kaj Kfar Zajarija (stokado).
Aliaj[redakti | redakti fonton]
La reakciujo Dimona estis defendita de baterio de kontraŭaviadilaj misiloj Patriot en antaŭvido de atakoj dum la Iraka Milito de 2003 [7].
Lastatempe leviĝis zorgoj pri tiu ĉi reaktoro, kiu nun aĝas pli ol 40 jarojn. En 2004, israelaj aŭtoritatoj distribuis kontraŭ-radiadajn jodtablojn al miloj da loĝantoj en la areo.[8] En 2006, civitana iniciato estis formita fare de loĝantoj pro maltrankvilo por ilia sano kaj sekureco.
Literaturo[redakti | redakti fonton]
- Avner Cohen: Israelo kaj la Bombo. University Press de Columbia, New York 1999, ISBN 0-231-10483-9
- Seymour M. Hersh : The Samson Option: Israel's Nuclear Arsenal kaj amerika Ekstera Politiko. Hazarda House, New York 1991, ISBN 0-394-57006-5
- Paul Eddy, Elaine Davenport, Peter Gillman: Uranio por Israelo. Sekreta Servo Operacio Scheersberg A. ISBN 3-8105-0504-8. Origina eldono: La plumbat-afero, Filadelfio, PA (Lippincott) 1978, ISBN 0-397-01248-9 ( reta versio )
- Time Magazine: Uranio: La Israela Konekto, Vol. 109 N-ro 22 el la 30-a de majo 1977. ( Reta versio )
- Iu certe mensogas, en: Die Zeit, n-ro 23 el la 3-a de junio 1977 ( cifereca kopio )
- Brian Harring: DIMONA and Other Secrets: Israel's Atomicbomb-programoj ( Memento de la 27-an de septembro 2007 en la Interreta Arkivo )
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ At nuclear facility, Netanyahu lobs stark warning at Iran
- ↑ [1] [2] [3] Arkivigite je 2009-04-17 per la retarkivo Wayback Machine (el Retarkivo 20090417051800) [4] [5]
- ↑ Israel's Nuclear Weapon Capability: An Overview. Wisconsin Project on Nuclear Arms Control (August 1996). Arkivita el la originalo je April 29, 2015.
- ↑ Lyndon Johnson Administration: Memorandum on Dimona Inspection and Nuclear Proliferation in the Near East. The Jewish Library (5 February 1965). Alirita 11 April 2019.
- ↑ "Declassified: How Israel Misled the U.S. About Its Nuclear Program", Haaretz. (angle)
- ↑ "Peres Biography: Israel, France Had Secret Pact to Produce Nuclear Weapons", Haaretz. (angle)
- ↑ Bennett Ramberg Nuclear Power to the People Foreign Affirs. 25 de mayo de 2015. Consultado el 3 de julio de 2015.
- ↑ Israel distributes radiation pills to residents near nuclear reactor 08/08/2004. ABC News Online
Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]
- Nuklea Esplorcentro Soreq
- Historio de nukleaj armiloj
- Landoj kun nukleaj armiloj
- Osirak
- Israela nuklea programo
- Irana nuklea programo
Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]
- La Avner Cohen Kolekto, kolekto de primaraj fontoj kaj intervjuoj ĉe la internacia historia projekto pri disvastiĝo de atomarmiloj
- Retejo de FAS pri la israela nuklea programo
- Animacia video pri la Dimona instalaĵo
- Armageddon — pri Dimona
- Komentita bibliografio por la Dimona nuklea komplekso de la Alsos cifereca biblioteko por nukleaj aferoj