Sasxsek

	Sasxsek
konstruita lingvo
Kreinto	Dana Nutter
Dato	2003
Lingvaj kodoj
Lingvaj kodoj
ISO 639-3	sen valoro
Angla nomo	Sasxsek
	v • d • r

Sasxsek [sas.ə.sek] estas miksa planlingvo proponita de Dana Nutter en 2003. Ĝiaj radikoj estas forte modifitaj kaj monosilabaj kiel Volapuko, sed ĝia gramatiko sekvas izolanta-aglutinan modelon.

La celo de la aŭtoro estas krei lingvon facile prononceblan kaj lerneblan al ĉiuj popoloj.

Gramatiko

Alfabeto kaj prononco

La alfabeto havas 24 literojn:

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V X Z

a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v x z

Malsame al Esperanto:

sasxsek	IFA	Esperanto	indikoj
C	[ʧ]	ĉ
H	[x]	ĥ
J	[ʤ]	ĝ
Q	[ŋ]		kiel la angla ng en king aŭ la ĉina Běijīng (北京)
R	[ɹ]		postalveola proksimigante, kiel la angla r en run
U	[w]	ŭ	post vokaloj
X	[ə]		kiel la lasta a de la portugala casa, la a de la angla about, aŭ la e de la franca le
I	[j]	j	post vokaloj

Morfologio

Ne estas artikoloj, nur vortetoj, kiuj iom (malmulte) similas al ili laŭ uzo: je, e, a, li kaj lu.

Vorteto je indikas emfazon. Vorteto e indikas nominativon, se la subjekto ne venas rekte antaŭ verbo. Vorteto a indikas akuzativon, se la objekto ne venas rekte post la verbo.

Li kaj lu (nur kun semantika malsamo) indikas propran nomon.

La konjunkcioj havas du literojn, komenciĝas per konsonanto kaj finiĝas per -a (ka = kaj).

La adjektivoj kaj adverboj finiĝas per -i kaj havas komparan formon kun sufikso -isi (pli) aŭ -imi (malpli) (megi = granda; megisi = pli granda; megimi = malpli granda).

Demonstraj pronomoj havas du literojn, komenciĝas per konsonanto kaj finiĝas per -o (co = ĉi tio; to = tio).

Personaj pronomoj havas du literojn, komenciĝas per konsonanto kaj finiĝas per -o (mo = mi; fo = vi; lo = li, ŝi, ĝi, ili. La refleksiva estas so (se), kiel en la latina lingvo. Estas du pronomoj por ni, kiel en la portugala lingvo, mofo (inkluziva ni, t.e., ni kaj vi), molo (ekskluziva ni, t.e., ni sen vi) kaj mofolo (tute inkluziva ni, t.e., ni, vi kaj ili). Estas ankaŭ la pronomoj uo (oni, iu), no (neniu) kaj ho (kiu). Ne estas posedaj pronomoj.

Verboj ne varias laŭ persono, tempo, aŭ aspekto, sed estas du modoj: indikativo kaj imperativo. Oni uzas la vorteton mi por indiki estinton, ci por indiki prezencon kaj fi por indiki futuron: mo mi kin; mo ci kin, mo fi kin (mi iris/ mi iras/ mi iros).

Participon oni formas per -i :don / doni (doni / donita, donata, donota, donita, donanta, dononta). Se bezone, oni povas uzi -eri por aktiva participo kaj -ari por pasiva: don / doneri / donari (doni/ doninta, donanta, dononta / donita, donata, donota).

Oni formas la pasivan voĉon per -a.

Bazaj prepozicioj havas du literojn, komenciĝas per konsonanto kaj finiĝas per -u (tu = al; mu = el).

La substantivoj ne varias laŭ kazo (kiu estas indikata de vorteto) aŭ nombro. Ne estas gramatika ĝenro. Kiam oni bezonas indiki la sekson, oni uzas la sufiksojn -ai (-in-) aŭ -au (vir-) bov = (ge)bovo; bovai = bovino; bovau = virbovo.

Oni derivas substantivojn de verboj per sufiksoj -e, -a, -o, -uk (don = doni; dono = donaĵo).

Kiel en la portugala lingvo, la semajntagoj ne havas nomojn, sed nombrojn.

Nombroj

sasxsek	Esperanto
ien	1
duv	2
san	3
kuad	4
fim	5
ruk	6
sep	7
bat	8
nauf	9
des	10
hek	cent
kil	mil
kilxnaufxhekxbatxdesxkuad	1984
duvausi	miliono
Por formi ordajn nombrojn oni metu -iti
duviti	dua
saniti	tria...

Sufiksoj

sasxseka sufikso	signifo	sasxsek	Esperanto	sasxsek	Esperanto
aus	Potenco de 1000.	duv san	du tri	duvaus sanaus	biliono miliono
ik	Abstrakteco	human	homo	humanik	homeco
is	Pligrandigo, "-eg-"	boni	bona	bonisi	bonege, pli bona
im	Malpligrandigo, "-et-"	tepi	varma	tepimi	varmeta, malpli varma
im	formas onajn nombrojn, "-on-"	kuad	kvar	kuadim	kvarono
iq	Moŝteco	renai	virino	reniqai	sinjorino
ih	Aĉeco, "-aĉ-"	renai	virino	renihai	virinaĉo
ib	Iĝo, "-iĝi-"	bonisi	bona	bonisib	boniĝi.
ib	Nombre indikas oblajn nombrojn, "-obl-"	san	tri	sanib	trioble
if	Igo, "-ig-"	bonisi	bona	bonisif	bonigi.
it	Plejgrandigo	megi	granda	megiti	plej granda
it	kaj ordaj nombroj	ien	unu	ieniti	unua
uk	Instituto kiu havas la celon indikitan de la radiko	don	doni	donuk	karito
us	Ilo, "-il-"	kin	iri	kinus	veturilo
o	Umo, "-um-"	don	doni	dono	donaĵo
e	Faranto	don	doni	done	donanto
a	Farati, "-uj-"	don	doni	dona	donati
are ( a+ (r)e )	Farato, "-uj-"	don	doni	dona	donato

Ekzemplo de vortformado:

sasxsek	Esperanto	sasxsek	Esperanto
kitab + haus	libro + domo	kitabxhaus	biblioteko
fon + hun	sono + arto	fonxhun	muziko
ruk + kok	ses + angulo	rukxkok	heksagono
mu + kin	el + iri	mukin	eliri, foriri
fu + kin	antaŭ + iri	fukin	progresi

Sintakso

Normala strukturo estas SVO (subjekto, verbo, objekto), sed oni povas ŝanĝi ĝin uzante la kazajn vortetojn. La noma grupo estas formata [demonstra pronomo] [kvanto/kvalito] [grandeco/pezo] [koloro/aspekto] [participo] [substantivo].

Por nei, oni uzas la prepozicion nu- (=sen) en la vorto neigita:

sasxsek	Esperanto
je mo ni kin	ne mi venas, sed alia homo;
mo ni kin	mi venas ne nun, sed mi venis aŭ venos;
mo mi nukin	mi ne venas.

Ekzemploj

sasxsek	Esperanto
mo don kitab fu lo	mi donis la libron al li.
mo don kitab fu lo mu kitabuk	mi donis al li libron el biblioteko.
mo nam li deinx	mi nomiĝas Dana.
li maks som blizu mo	Max dormas apud mi.
kiv lu comolaqma tav tu li asia	monto Everesto estas en Azio.
li kosta'rika meli tavo	Kostariko estas bela loko.
li misr hav menisi piramid	Egipto havas multaj piramidojn.
li nihonjin fab boni uagon	Japananoj faras bonajn aŭtojn.
ha fo pud ju li iqglis.	Ĉu vi parolas la anglan lingvon?
ha fo jug li sahmat.	Ĉu vi ludas ŝakon?
li <jorj oruel> tulis kitab lu kilxnaufxhekxbatxdesxkuad	George Orwell verkis la libron "1984".

Eksteraj ligiloj

Oficiala retejo^{[rompita ligilo]}