Ĉipevajana lingvo: Malsamoj inter versioj

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Browse history interactively
[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
Luckas-bot (diskuto | kontribuoj)
206 672 redaktoj
e roboto aldono de: ru:Дене (язык)
Xqbot (diskuto | kontribuoj)
Robotoj
151 784 redaktoj
e roboto modifo de: ru:Чипевиан; cosmetic changes
Linio 17: Linio 17:
La ĉipevajana estas parto de la [[Atapaska lingvaro|atabaska familio]] kaj estas parenca al la [[Dinea lingvo]].
La ĉipevajana estas parto de la [[Atapaska lingvaro|atabaska familio]] kaj estas parenca al la [[Dinea lingvo]].


La dene-sulina estas unu el la oficialaj lingvoj de la [[Nordokcidentaj Teritorioj]]; la aliaj estas la [[Angla lingvo|angla]], la [[Franca lingvo|franca]], la [[Krioj|kria]], la [[Dogriba lingvo|dogriba]], la [[Gviĉina lingvo|gviĉina]], la [[Inuka lingvo|inuka lingvo]], kaj la [[Slavia lingvo|slavia]].
La dene-sulina estas unu el la oficialaj lingvoj de la [[Nordokcidentaj Teritorioj]]; la aliaj estas la [[Angla lingvo|angla]], la [[Franca lingvo|franca]], la [[Krioj|kria]], la [[Dogriba lingvo|dogriba]], la [[Gviĉina lingvo|gviĉina]], la [[inuka lingvo]], kaj la [[Slavia lingvo|slavia]].
== Sonoj ==
== Sonoj ==
===Konsonantoj===
=== Konsonantoj ===


La 39 [[konsonanto]]j de la dene-sulina:
La 39 [[konsonanto]]j de la dene-sulina:
<br><center>
<br /><center>
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
Linio 30: Linio 30:
! rowspan="2" | [[Interdentalo|Interdentala]]
! rowspan="2" | [[Interdentalo|Interdentala]]
! colspan="2" | [[Dentalo|Dentala]]
! colspan="2" | [[Dentalo|Dentala]]
! rowspan="2" | [[Postalveolaro| Postalveolara]]
! rowspan="2" | [[Postalveolaro|Postalveolara]]
! colspan="2" | [[Velaro (fonetiko)|Velara]]
! colspan="2" | [[Velaro (fonetiko)|Velara]]
! rowspan="2" | [[Glotalo|Glotala]]
! rowspan="2" | [[Glotalo|Glotala]]
Linio 146: Linio 146:


La "velaraj" frikativoj estas reale [[Uvularo|uvularaj]].
La "velaraj" frikativoj estas reale [[Uvularo|uvularaj]].
</center><br>
</center><br />


===Vokaloj===
=== Vokaloj ===


La dene-sulina havas [[vokalo]]jn de 6 diferencajn kvalitojn.
La dene-sulina havas [[vokalo]]jn de 6 diferencajn kvalitojn.
<br><center>
<br /><center>
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
Linio 179: Linio 179:
|
|
|}
|}
</center><br>
</center><br />
La plejo da vokaloj povas esti aŭ
La plejo da vokaloj povas esti aŭ


Linio 186: Linio 186:


Rezulte, la dene-sulina havas 18 [[Fonemo|fonemajn]] vokalojn:
Rezulte, la dene-sulina havas 18 [[Fonemo|fonemajn]] vokalojn:
<br><center>
<br /><center>
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
Linio 219: Linio 219:
|-
|-
| '''Mez-supra'''
| '''Mez-supra'''
| <br>
| <br />
| align="center" | {{IFA|e}}
| align="center" | {{IFA|e}}
|
|
Linio 261: Linio 261:
|
|
|}
|}
</center><br>
</center><br />
La dene-sulina ankaŭ havas 9 buŝajn kaj nazajn [[Diftongo|diftongojn]] de la formo ''vokalo'' + {{IFA|/j/}}.
La dene-sulina ankaŭ havas 9 buŝajn kaj nazajn [[Diftongo|diftongojn]] de la formo ''vokalo'' + {{IFA|/j/}}.
<br><center>
<br /><center>
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
Linio 303: Linio 303:
|
|
|}
|}
</center><br>
</center><br />
===Tonoj===
=== Tonoj ===
La dene-sulina havas du [[tono]]jn:
La dene-sulina havas du [[tono]]jn:
* alta
* alta
* malalta
* malalta
==Eksteraj ligiloj==
== Eksteraj ligiloj ==
* [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=chp Chipewyan] je [[Ethnologue]]
* [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=chp Chipewyan] je [[Ethnologue]]
* [http://www.sicc.sk.ca/heritage/sils/ourlanguages/dene/dene.html Niaj Lingvoj: Dene] (Saskaĉevana Indiana Kultura Centro)
* [http://www.sicc.sk.ca/heritage/sils/ourlanguages/dene/dene.html Niaj Lingvoj: Dene] (Saskaĉevana Indiana Kultura Centro)
Linio 320: Linio 320:
** [http://www.sicc.sk.ca/heritage/sils/ourlanguages/dene/commonterms/index.html terminoj)/frazoj] (inkluzivas sondosierojn)
** [http://www.sicc.sk.ca/heritage/sils/ourlanguages/dene/commonterms/index.html terminoj)/frazoj] (inkluzivas sondosierojn)
==Bibliografio==
== Bibliografio ==


* Cook, Eung-Do. (2004). ''A grammar of Dëne Sųłiné (Chipewyan)'' (~''A gramatiko de Dëne Sųłiné (Chipewya)''. Algonquian and Iroquoian Linguistics - Special Athabaskan Number, Memoir 17. Winnipeg: Algonquian and Iroquoian Linguistics. ISBN 0-921064-17-9.
* Cook, Eung-Do. (2004). ''A grammar of Dëne Sųłiné (Chipewyan)'' (~''A gramatiko de Dëne Sųłiné (Chipewya)''. Algonquian and Iroquoian Linguistics - Special Athabaskan Number, Memoir 17. Winnipeg: Algonquian and Iroquoian Linguistics. ISBN 0-921064-17-9.
Linio 332: Linio 332:
[[Kategorio:Lingvoj laŭ alfabeto]]
[[Kategorio:Lingvoj laŭ alfabeto]]
[[Kategorio:Na-deneaj lingvoj]]
[[Kategorio:Na-deneaj lingvoj]]

[[Kategorio:Aŭtomate tradukitaj, kontrolindaj]]
[[Kategorio:Aŭtomate tradukitaj, kontrolindaj]]


Linio 341: Linio 340:
[[gv:Dene Suline (çhengey)]]
[[gv:Dene Suline (çhengey)]]
[[qu:Dene Suline simi]]
[[qu:Dene Suline simi]]
[[ru:Дене (язык)]]
[[ru:Чипевиан]]

Kiel registrite je 09:21, 3 jan. 2010

Dene-sulina lingvo
Dëne Sųłiné
lingvo • moderna lingvo
Northern Athabaskan
Parolata en Kanado
Regiono Norda Alberto, Saskaĉevano, Manitobo; sudaj Nordokcidentaj Teritorioj kaj Nunavuto
Parolantoj 4 000
Skribo Kanada indiĝena silabaro, latina alfabeto
Lingva statuso 2 vundebla
Lingvaj kodoj
Lingvaj kodoj
  ISO 639-2 chp
  ISO 639-3 chp
  Glottolog chip1261
Angla nomo Chipewyan
Franca nomo chipewyan
v • d • r

Noto: Ĉi tiu artikolo eble entenas fonetikajn simbolojn de la IFA en Unikodo. Vidu la prononcan ŝlosilon en artikolo pri la IFA.

La dene-sulina lingvo (angle: Chipewyan aŭ Dene; dene-suline: Dëne Sųłiné, Dene Sųłiné, Dene Suliné, Dëne Suliné, Dene Soun’liné) estas la lingvo parolata de la ĉipevajana gento de centra Kanado (partoj de Alberto, Saskaĉevano, Manitobo, Nordokcidentaj Teritorioj, kaj Nunavuto). Parolas ĝin 4000 el 6000 etnaj Ĉipevajanoj.

La ĉipevajana estas parto de la atabaska familio kaj estas parenca al la Dinea lingvo.

La dene-sulina estas unu el la oficialaj lingvoj de la Nordokcidentaj Teritorioj; la aliaj estas la angla, la franca, la kria, la dogriba, la gviĉina, la inuka lingvo, kaj la slavia.

Sonoj

Konsonantoj

La 39 konsonantoj de la dene-sulina:


Bilabiala Interdentala Dentala Postalveolara Velara Glotala
centra laterala ebena labiala
Halto neaspiracia p t k kʷ
aspiracia tʰ kʰ kʷʰ
ejectiva tʼ kʼ kʼʷ ʔ
Afrikato neaspiracia tθ ʦ tɬ ʧ
aspiracia tθʰ ʦʰ tɬʰ ʧʰ
ejectiva tθʼ ʦʼ tɬʼ ʧʼ
Nazalo m n
Trilo r
Frikativo senvoĉa θ s ɬ ʃ χ χʷ h
voĉa ð z ɮ ʒ ʁ ʁʷ

La "velaraj" frikativoj estas reale uvularaj.


Vokaloj

La dene-sulina havas vokalojn de 6 diferencajn kvalitojn.


Antaŭa Centra Dorsa
Alta mi u
Supra-Meza e o
Suba-Meza ɛ
Malalta a


La plejo da vokaloj povas esti aŭ

Rezulte, la dene-sulina havas 18 fonemajn vokalojn:


Antaŭa Centra Dorsa
mallonga longa mallonga longa mallonga longa
Alta buŝa mi iː u uː
naza ĩ ĩː ũ ũː
Mez-supra
e o
Mez-suba buŝa ɛ ɛː
naza ɛ̃ ɛ̃ː
Malalta buŝa a aː
naza ã ãː


La dene-sulina ankaŭ havas 9 buŝajn kaj nazajn diftongojn de la formo vokalo + /j/.


Antaŭa Centra Dorsa
buŝa naza buŝa naza buŝa naza
Alta uj ũj
Meza ej ẽj əj oj õj
Malalta aj ãj


Tonoj

La dene-sulina havas du tonojn:

  • alta
  • malalta

Eksteraj ligiloj

Bibliografio

  • Cook, Eung-Do. (2004). A grammar of Dëne Sųłiné (Chipewyan) (~A gramatiko de Dëne Sųłiné (Chipewya). Algonquian and Iroquoian Linguistics - Special Athabaskan Number, Memoir 17. Winnipeg: Algonquian and Iroquoian Linguistics. ISBN 0-921064-17-9.
  • Gordon, Raymond G., Jr. (Ed.). (2005). Ethnologue: Languages of the world (~Ethnologue: Lingvoj de la mondo) (15-a ed.). Dallas, TX: SIL International. ISBN 1-55671-159-X. (Perreta versio: http://www.ethnologue.com).
  • Li, Fang-Kuei. (1946). Chipewyan. In C. Osgood & H. Hoijer (Eds.), Linguistic structures of native America (~Lingvaj strukturoj de aŭtoĥtona Ameriko) (pp. 398-423). New York: The Viking Fund.
  • Osgood, Cornelius; & Hoijer, Harry (Eds.). (1946). Linguistic structures of native America (~Lingva (strukturoj, strukturas) de aŭtoĥtona Ameriko). Viking fund publications in anthropology (No. 6). New York: The Viking Fund. (Represita 1963, 1965, 1967, & 1971, ( New York: Johnson Reprint Corp.).
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Ĉipevajana_lingvo&oldid=2675268"