Kurba integralo: Malsamoj inter versioj
[nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Neniu resumo de redakto |
Oryanw (diskuto | kontribuoj) refer->signif; parte prilaboris |
||
Linio 1: | Linio 1: | ||
{{polurinda movu|Voja integralo}} |
{{polurinda movu|Voja integralo}} |
||
:''Ĉi tiu artikolo |
:''Ĉi tiu artikolo temas pri "vojaj integraloj" en la ĝenerala matematika senco, kaj ne pri la voja integrala formulaĵo de fiziko studita de [[Richard Feynman]].'' |
||
En [[matematiko]], '''voja integralo''' (ankaŭ sciata kiel '''linia integralo''') estas [[integralo]] kie la [[Funkcio (matematiko)|funkcio]] |
En [[matematiko]], '''voja integralo''' (ankaŭ sciata kiel '''linia integralo''') estas [[integralo]] kie la [[Funkcio (matematiko)|funkcio]] integralota estas komputita laŭ vojo aŭ [[kurbo]]. Diversaj malsamaj vojaj integraloj estas uzataj. Ĉe fermita voja ĝi estas ankaŭ nomita ''kontura integralo''. |
||
== Kompleksa analitiko == |
== Kompleksa analitiko == |
||
La voja integralo estas fundamenta ilo en [[kompleksa analitiko]]. |
La voja integralo estas fundamenta ilo en [[kompleksa analitiko]]. Supozu, ke ''U'' estas malfermita subaro de [[Kompleksa nombro|'''C''']], γ : [''a'', ''b''] → ''U'' estas [[rektifebla kurbo]] kaj ''f'' : ''U'' → '''C''' estas funkcio. Tiam la voja integralo |
||
:<math>\int_\gamma f(z)\,dz</math> |
:<math>\int_\gamma f(z)\,dz</math> |
||
povas esti difinita per subdividado de la [[Intervalo (matematiko)|intervalo]] [''a'', ''b''] en ''a'' = ''t''<sub>0</sub> < ''t''<sub>1</sub> < ... < ''t''<sub>''n''</sub> = ''b'' kaj konsideranta la esprimo |
|||
:<math>\sum_{1 \le k \le n} f(\gamma(t_k)) ( \gamma(t_k) - \gamma(t_{k-1}) ).</math> |
:<math>\sum_{1 \le k \le n} f(\gamma(t_k)) ( \gamma(t_k) - \gamma(t_{k-1}) ).</math> |
||
La integralo estas tiam la [[Limeso|limigo]] de |
La integralo estas tiam la [[Limeso|limigo]] de tiu sumo, ĉar la longoj de la subdividaj intervaloj proksimiĝas al nulo. |
||
Se γ estas kontinue diferencialebla kurbo, la voja integralo povas esti |
Se γ estas kontinue diferencialebla kurbo, la voja integralo povas esti komputita kiel integralo de funkcio de reela variablo: |
||
:<math>\int_\gamma f(z)\,dz |
:<math>\int_\gamma f(z)\,dz |
||
=\int_a^b f(\gamma(t))\,\gamma\,'(t)\,dt.</math> |
=\int_a^b f(\gamma(t))\,\gamma\,'(t)\,dt.</math> |
||
Kiam γ estas |
Kiam γ estas fermita kurbo, tio estas, ĝia komenca kaj fina punktoj koincidas, la notacio |
||
:<math>\oint_\gamma f(z)\,dz</math> |
:<math>\oint_\gamma f(z)\,dz</math> |
||
Linio 26: | Linio 27: | ||
estas ofte uzita por la voja integralo de ''f'' laŭ γ. |
estas ofte uzita por la voja integralo de ''f'' laŭ γ. |
||
Gravaj (propozicioj, frazoj) pri vojaj integraloj estas la [[Koŝia integrala teoremo]] kaj [[Koŝia integrala formulo]]. |
|||
Pro la _residue_ teoremo, |
Pro la _residue_ teoremo, oni povas ofte uzi konturajn integralojn en la kompleksa ebeno por trovi integralojn de reel-valoraj funkcioj de reela variablo (vidu _residue_ teoremo por ekzemplo). |
||
=== Ekzemplo === |
=== Ekzemplo === |
||
Konsideri la funkcio ''f''(''z'')=1/''z'', kaj |
Konsideri la funkcio ''f''(''z'')=1/''z'', kaj lasu, ke la konturo ''C'' estu la unuobla cirklo pri 0, kiu povas esti parametrigita per ''e''<sup>mi''t''</sup>, kun ''t'' en [0, 2π]. Anstataŭigante, ni trovas |
||
:<math>\oint_C f(z)\,dz = \int_0^{2\pi} {1\over e^{it}} ie^{it}\,dt = i\int_0^{2\pi} e^{-it}e^{it}\,dt</math> |
:<math>\oint_C f(z)\,dz = \int_0^{2\pi} {1\over e^{it}} ie^{it}\,dt = i\int_0^{2\pi} e^{-it}e^{it}\,dt</math> |
||
:<math>=i\int_0^{2\pi}\,dt = i(2\pi-0)=2\pi i</math> |
:<math>=i\int_0^{2\pi}\,dt = i(2\pi-0)=2\pi i</math> |
||
kiu povas esti ankaŭ |
kiu povas esti ankaŭ kontrolita per la Koŝia integrala formulo. |
||
== Vektora kalkulo == |
== Vektora kalkulo == |
||
En |
En kvaltecaj (termoj, terminoj), voja integralo en vektora kalkulo povas esti penso de kiel mezuri de la efiki de donita [[vektora kampo]] laŭ donita kurbo. |
||
=== Difino === |
=== Difino === |
||
Por iu [[skalara kampo]] ''f'' : '''R'''<sup>''n''</sup> → '''R''', la vojo (aŭ linio) integralo sur kurbo ''C'', parametrigita kiel '''''r'''''(''t'') kun ''t'' ∈ [a, b], estas difinita per |
Por iu [[skalara kampo]] ''f'' : '''R'''<sup>''n''</sup> → '''R''', la vojo (aŭ linio) integralo sur kurbo ''C'', parametrigita kiel '''''r'''''(''t'') kun ''t'' ∈ [a, b], estas difinita per |
||
Linio 59: | Linio 62: | ||
:<math>\frac{dG(\mathbf{r}(t))}{dt} = \nabla G(\mathbf{r}(t)) \cdot \mathbf{r}'(t) = \mathbf{F}(\mathbf{r}(t)) \cdot \mathbf{r}'(t)</math> |
:<math>\frac{dG(\mathbf{r}(t))}{dt} = \nabla G(\mathbf{r}(t)) \cdot \mathbf{r}'(t) = \mathbf{F}(\mathbf{r}(t)) \cdot \mathbf{r}'(t)</math> |
||
kiu |
kiu estas la integralato por la voja integralo de '''F''' sur '''r'''(''t''). Sekvas, ke donita vojo ''C '', tiam |
||
:<math>\int_C \mathbf{F}(\mathbf{x})\cdot\,d\mathbf{x} = \int_a^b \mathbf{F}(\mathbf{r}(t))\cdot\mathbf{r}'(t)\,dt = \int_a^b \frac{dG(\mathbf{r}(t))}{dt}\,dt = G(\mathbf{r}(b)) - G(\mathbf{r}(a)).</math> |
:<math>\int_C \mathbf{F}(\mathbf{x})\cdot\,d\mathbf{x} = \int_a^b \mathbf{F}(\mathbf{r}(t))\cdot\mathbf{r}'(t)\,dt = \int_a^b \frac{dG(\mathbf{r}(t))}{dt}\,dt = G(\mathbf{r}(b)) - G(\mathbf{r}(a)).</math> |
||
En |
En vortoj, la integralo de '''F''' super ''C'' dependas nure de la valoroj de la punktoj '''r'''(''b'') kaj '''r'''(''a'') kaj estas tial sendependa de la vojo inter ilin. |
||
Por ĉi tiu kaŭzo, vektora kampo kiu estas la gradiento de skalara kampo estas |
Por ĉi tiu kaŭzo, vektora kampo kiu estas la gradiento de skalara kampo estas nomita ''vojo sendependa''. |
||
=== Aplikoj === |
=== Aplikoj === |
||
La voja integralo havas multaj uzas en fiziko. Ekzemple, la laboro farita sur partiklo vojaĝanta sur kurbo ''C'' ene forta kampo |
La voja integralo havas multaj uzas en fiziko. Ekzemple, la laboro farita sur partiklo vojaĝanta sur kurbo ''C'' ene forta kampo prezentita kiel vektora kampo '''F''' estas la voja integralo de '''F''' sur ''C''. |
||
===Interrilato kun la voja integralo en kompleksa analitiko=== |
===Interrilato kun la voja integralo en kompleksa analitiko=== |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
== Kvantummekaniko == |
== Kvantummekaniko == |
||
La "voja integrala formulaĵo" de [[Kvantuma mekaniko|kvantummekaniko]] reale |
La "voja integrala formulaĵo" de [[Kvantuma mekaniko|kvantummekaniko]] reale signifas ne vojajn integralojn en ĉi tiu senco, sed [[Funkcionala integralado|(funkcionala, funkcia)jn integralojn]], tio estas, integraloj super spaco de vojoj, de funkcio <em>de</em> ebla vojo. Tamen, vojaj integraloj en la senco de ĉi tiu artikolo estas grava en kvantummekaniko; ekzemple, kompleksa kontura integralado estas ofte uzata dum oni komputas [[probablo]] argumentoj, polusaj anguloj, amplitudoj)n en kvantumo verŝado teorio. |
||
== Vidi ankaŭ == |
== Vidi ankaŭ == |
||
* [[Manieroj de kontura integralado]] |
* [[Manieroj de kontura integralado]] |
||
* Teoremo de Nachbin |
|||
* _Nachbin_'s teoremo |
|||
* [[Surfaca integralo]] |
* [[Surfaca integralo]] |
||
* [[Volumena integralo]] |
* [[Volumena integralo]] |
||
* [[ |
* [[Teoremo de Hejtas]] |
||
* [[Funkcionala integralado]] |
* [[Funkcionala integralado]] |
||
== |
== Eksteraj ligoj == |
||
* [http://www.exampleproblems.com/wiki/index.php/Complex_Variables#Complex_Integrals Solvis |
* [http://www.exampleproblems.com/wiki/index.php/Complex_Variables#Complex_Integrals Solvis problemojn pri vojaj integraloj] |
||
[[Kategorio:Kompleksa analitiko]] |
[[Kategorio:Kompleksa analitiko]] |
Kiel registrite je 21:06, 14 mar. 2007
- Ĉi tiu artikolo temas pri "vojaj integraloj" en la ĝenerala matematika senco, kaj ne pri la voja integrala formulaĵo de fiziko studita de Richard Feynman.
En matematiko, voja integralo (ankaŭ sciata kiel linia integralo) estas integralo kie la funkcio integralota estas komputita laŭ vojo aŭ kurbo. Diversaj malsamaj vojaj integraloj estas uzataj. Ĉe fermita voja ĝi estas ankaŭ nomita kontura integralo.
Kompleksa analitiko
La voja integralo estas fundamenta ilo en kompleksa analitiko. Supozu, ke U estas malfermita subaro de C, γ : [a, b] → U estas rektifebla kurbo kaj f : U → C estas funkcio. Tiam la voja integralo
povas esti difinita per subdividado de la intervalo [a, b] en a = t0 < t1 < ... < tn = b kaj konsideranta la esprimo
La integralo estas tiam la limigo de tiu sumo, ĉar la longoj de la subdividaj intervaloj proksimiĝas al nulo.
Se γ estas kontinue diferencialebla kurbo, la voja integralo povas esti komputita kiel integralo de funkcio de reela variablo:
Kiam γ estas fermita kurbo, tio estas, ĝia komenca kaj fina punktoj koincidas, la notacio
estas ofte uzita por la voja integralo de f laŭ γ.
Gravaj (propozicioj, frazoj) pri vojaj integraloj estas la Koŝia integrala teoremo kaj Koŝia integrala formulo.
Pro la _residue_ teoremo, oni povas ofte uzi konturajn integralojn en la kompleksa ebeno por trovi integralojn de reel-valoraj funkcioj de reela variablo (vidu _residue_ teoremo por ekzemplo).
Ekzemplo
Konsideri la funkcio f(z)=1/z, kaj lasu, ke la konturo C estu la unuobla cirklo pri 0, kiu povas esti parametrigita per emit, kun t en [0, 2π]. Anstataŭigante, ni trovas
kiu povas esti ankaŭ kontrolita per la Koŝia integrala formulo.
Vektora kalkulo
En kvaltecaj (termoj, terminoj), voja integralo en vektora kalkulo povas esti penso de kiel mezuri de la efiki de donita vektora kampo laŭ donita kurbo.
Difino
Por iu skalara kampo f : Rn → R, la vojo (aŭ linio) integralo sur kurbo C, parametrigita kiel r(t) kun t ∈ [a, b], estas difinita per
Simile, por vektora kampo F : Rn → Rn, la voja integralo sur kurbo C, parametrigita kiel r(t) kun t ∈ [a, b], estas difinita per
Voja sendependeco
Se vektora kampo F estas la gradiento de skalara kampo G, tio estas,
tiam la derivaĵo de la komponaĵo de G kaj r(t) estas
kiu estas la integralato por la voja integralo de F sur r(t). Sekvas, ke donita vojo C , tiam
En vortoj, la integralo de F super C dependas nure de la valoroj de la punktoj r(b) kaj r(a) kaj estas tial sendependa de la vojo inter ilin.
Por ĉi tiu kaŭzo, vektora kampo kiu estas la gradiento de skalara kampo estas nomita vojo sendependa.
Aplikoj
La voja integralo havas multaj uzas en fiziko. Ekzemple, la laboro farita sur partiklo vojaĝanta sur kurbo C ene forta kampo prezentita kiel vektora kampo F estas la voja integralo de F sur C.
Interrilato kun la voja integralo en kompleksa analitiko
Vidantaj kompleksaj nombroj kiel 2D-vektoroj, la voja integralo en 2D de vektora kampo korespondas al la reela parto de la voja integralo de la konjugita de la respektiva kompleksa funkcio de kompleksa variablo.
Pro al la Koŝio-Rimanaj ekvacioj la kirlo de la vektora kampo (korespondanta, respektiva) al la konjugita de holomorfa funkcio estas nulo. Tio (rilatas, rakontas) per Hejtas teoremo — ambaŭ tipoj de voja integralo estas nulo.
Kvantummekaniko
La "voja integrala formulaĵo" de kvantummekaniko reale signifas ne vojajn integralojn en ĉi tiu senco, sed (funkcionala, funkcia)jn integralojn, tio estas, integraloj super spaco de vojoj, de funkcio de ebla vojo. Tamen, vojaj integraloj en la senco de ĉi tiu artikolo estas grava en kvantummekaniko; ekzemple, kompleksa kontura integralado estas ofte uzata dum oni komputas probablo argumentoj, polusaj anguloj, amplitudoj)n en kvantumo verŝado teorio.
Vidi ankaŭ
- Manieroj de kontura integralado
- Teoremo de Nachbin
- Surfaca integralo
- Volumena integralo
- Teoremo de Hejtas
- Funkcionala integralado