Fotografio

Reviziita versio de ĉi tiu paĝo, aprobita je 23 jun. 2014, estis bazita sur ĉi tiu versio.

Fotarto aŭ fotografarto estas arto de fotado kun artaj ambicioj. Ĝiaj rezultoj estas fotoj aŭ fotografaĵoj. Homo fotanta profesie estas nomata fotisto aŭ fotografisto. Por fari foton oni utiligas fotilon.

Fotarto (vidu sekcion malsupre por etimologio) estas ne nur la arto, sed ankaŭ scienco kaj praktiko de kreado de daŭraj bildoj registrante lumon aŭ alian elektromagnetan ondon, aŭ kemie per lumsenta materialo kiel ekzemple fotografia filmaĵo, aŭ elektronike per bildsensilo.^[1] Tipe, lenso kutimas enfokusigi la lumon reflektita aŭ elsendi objektojn en realan bildon sur la lumsentema surfaco ene de fotilo dum tempigita malkovro (ekspono). La rezulto en elektronika bildsensilo estas farita pere de ŝargkuplita aparato je ĉiu pikselo, kiu estas elektronike prilaborita kaj stokita en cifereca bilddosiero por posta ekranigo aŭ pretigo.

Etimologio

La vorto "fotarto" estis kreita de la greka radika φωτός (fōtos), genitivo de φῶς (fōs), "lumo"^[2] kaj γραφή (grafé) "reprezento per linioj" aŭ "desegnaĵo",^[3] kune kun la signifo "desegnaĵo per lumo".^[4]

Pluraj homoj eble elpensis la saman novan esprimon de tiuj radikoj sendepende. Hercules Florence, franca farbisto kaj inventinto loĝanta en Campinas, Brazilo, uzis la francan formon de la vorto, fotografie, en privataj notoj kiujn brazila fotarta historiisto kredas, ke ili estis skribitaj en 1834.^[5] Johann von Maedler, berlina astronomo, estas kreditita en germana historio de la fotografio el 1932 ke li uzis ĝin en artikolo publikigita la 25an de februaro 1839 en la germana gazeto Vossische Zeitung.^[6] Ambaŭ de tiuj asertoj estas nun vaste raportitaj sed ŝajne nek iam estis sendepende konfirmita kiel preter akceptebla dubo. Kredito doniĝis tradicie al Sir John Herschel kaj por kreado de la vorto kaj por enkondukado de ĝi en publiko. Liaj uzoj de ĝi en privata korespondado antaŭ 25 februaro 1839 kaj ĉe lia prelego ĉe Royal Society pri la subjekto en Londono la 14an de marto 1839 estis longe tre dokumentitaj kaj akceptitaj kiel definitiva fakto.

Historio kaj evoluado

Fotarto estas la rezulto de kombinado de pluraj teknikaj eltrovaĵoj. Longe antaŭ ol la unuaj fotoj estis faritaj, ĉina filozofo Mo Di kaj grekaj matematikistoj Aristotelo kaj Eŭklido priskribis fotilon kun trua objektivo en la 5-a kaj 4-a jarcentoj a.K.^[7]^[8] En la 6-a jarcento p.K., bizanca matematikisto Antemio de Tralle uzis specon de fotilo obskura en siaj eksperimentoj,^[9] Ibn al-Hajtam (Alhazen) (965-1040) studis la fotilon obscuran kaj fotilon kun trua objektivo,^[8]^[10] Alberto la Granda (1193-1280) malkovris arĝentnitraton,^[11] kaj Georg Fabricius (1516-71) malkovris arĝentokloridon.^[12] Teknikoj priskribitaj en la Libro de Optiko estas kapablaj je produktado de primitivaj fotoj utiligante mezepokajn materialojn.^[13]^[14]^[15]

Daniele Barbaro priskribis diafragmon en 1566.^[16] Wilhelm Homberg priskribis kiel lumo mallumigis kelkajn kemiaĵojn (fotokemia efiko) en 1694.^[17] La fikcia libro Giphantie, publikigita en 1760, fare de franca verkisto Tiphaigne de la Roche, priskribis kio povas esti interpretita kiel fotarto.^[16]

La eltrovo de la fotilo obskura kiu disponigas bildon de scenoj datas reen al antikva Ĉinio. Leonardo da Vinci mencias naturajn fotilojn obskurajn kiuj estas formitaj per malhelaj kavernoj sur la limo de suna valo. Truo en la kavernomuro funkcios kiel fotilo kun trua objektivo kaj projekcios laterale inversigitan, renverse bildon en peco el papero. Tiel la naskiĝo de fotarto temis ĉefe pri evolua rimedo por fiksi kaj reteni la bildon produktitan per la obskura kamero.

La unua sukceso de reproduktado de bildoj sen fotilo okazis kiam Thomas Wedgwood, de la fama familio de ceramikistoj, akiris kopiojn de pentraĵoj sur ledo uzi arĝentajn salojn. Ĉar li havus neniun manieron de permanenta fiksado de tiuj reproduktaĵoj (stabiligante la bildon ellavante la ne-senŝirman arĝentajn salojn), ili fariĝus tute nigraj en la lumo kaj tiel devis esti konservitaj en malhela loko por spektado.

Renesancaj pentristoj uzis la obskuran kameron kiu, fakte, donas la optikan interpreton en koloro kiu dominas en okcidenta arto. La obskura kamero laŭlitere signifas "malhela kamero" en la latina. Ĝi estas kesto kun truo en ĝi kiu permesas al lumo iri traen kaj krei bildon sur la peco el papero.

Fotilevoluado

19ajarcenta studkamerao stara sur tripiedo kaj uzanta platojn
Skatolfotilo, unu el unuaj amas-produktitaj poŝfotiloj uzante filaĵom, ĉ. 1900
Kompakta Kodak fotilo el 1922
Leica-II, unu el unuaj fotiloj kun 135filmo, 1932
Contax S de 1949 – la unua kvinprisma spegula fotilo
Polaroid Colorpack 80 tujfotilo, ĉ. 1975
Cifereca fotilo, Canon Ixus, ĉ. 2000.
Nikon D1, la unua Cifereca fotilo SLR uzita en ĵurnalisma kaj sporta fotarto, ĉ. 2000
Smartphone kun enfotilo disvastigis la uzadon de privataj bildoj tutmonde, ĉ. 2010

Vidu ankaŭ

Kolorfoto, ĉirkaŭ 1915, de Sergej Miĥajloviĉ Prokudin-Gorskij.

Notoj

↑ Spencer, D A. (1973) The Focal Dictionary of Photographic Technologies. Focal Press. ISBN 978-0133227192.
↑ φάος, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, pri Perseus
↑ γραφή, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, pri Perseus
↑ Online Etymology Dictionary. Etymonline.com. Alirita 24 June 2013.
↑ Boris Kossoy. (2004) Hercule Florence: El descubrimiento de la fotografía en Brasil. Instituto Nacional de Antropología e Historia. ISBN 968-03-0020-X.
↑ Eder, J.M. (1945) History of Photography, 4th. edition. New York: Dover Publications, Inc., p. 258–259. ISBN 0-486-23586-6.
↑ Campbell, Jan (2005) Film and cinema spectatorship: melodrama and mimesis. Polity. p. 114. ISBN 0-7456-2930-X
↑ ^8,0 ^8,1 Krebs, Robert E.. (2004) Groundbreaking Scientific Experiments, Inventions, and Discoveries of the Middle Ages and the Renaissance. Greenwood Publishing Group. ISBN 0-313-32433-6.
↑ Alistair Cameron Crombie, Science, optics, and music in medieval and early modern thought, p. 205
↑ Wade, Nicholas J.; Finger, Stanley (2001). “The eye as an optical instrument: from camera obscura to Helmholtz's perspective”, Perception 30 (10), p. 1157–77. doi:10.1068/p3210.
↑ ; National High Magnetic Field Laboratory at The Florida State University. Molecular Expressions: Science, Optics and You – Timeline – Albertus Magnus. The Florida State University (1a Aŭgusto 2003). Alirita 28 November 2009.
↑ Potonniée, Georges (1973). The history of the discovery of photography. Arno Press. p. 50. ISBN 0-405-04929-3
↑ Allen, Nicholas P. L. (11 November 1993) "Is the Shroud of Turin the first recorded photograph?" The South African Journal of Art History, 23–32
↑ Allen, Nicholas P. L. (1994) "A reappraisal of late thirteenth-century responses to the Shroud of Lirey-Chambéry-Turin: encolpia of the Eucharist, vera eikon or supreme relic?" The Southern African Journal of Medieval and Renaissance Studies, 4 (1), 62–94
↑ Allen, Nicholas P. L. "Verification of the Nature and Causes of the Photo-negative Images on the Shroud of Lirey-Chambéry-Turin". unisa.ac.za
↑ ^16,0 ^16,1 Gernsheim, Helmut (1986). A concise history of photography. Courier Dover Publications. pp. 3–4. ISBN 0-486-25128-4
↑ Gernsheim, Helmut kaj Gernsheim, Alison (1955) The history of photography from the earliest use of the camera obscura in the eleventh century up to 1914. Oxford University Press. p. 20.

Bibliografio

Enkonduko

Photography. A Critical Introduction [Paperback], ed. by Liz Wells, 3rd edition, London [etc.]: Routledge, 2004, ISBN 0-415-30704-X

Historio

A New History of Photography, ed. by Michel Frizot, Köln : Könemann, 1998
Franz-Xaver Schlegel, Das Leben der toten Dinge – Studien zur modernen Sachfotografie in den USA 1914–1935, 2 Bände, Stuttgart/Germany: Art in Life 1999, ISBN 3-00-004407-8.

Referencaj verkoj

Tom Ang. (2002) Dictionary of Photography and Digital Imaging: The Essential Reference for the Modern Photographer. Watson-Guptill. ISBN 0-8174-3789-4.

Hans-Michael Koetzle: Das Lexikon der Fotografen: 1900 bis heute, Munich: Knaur 2002, 512 p., ISBN 3-426-66479-8
John Hannavy (eld.): Encyclopedia of Nineteenth-Century Photography, 1736 p., New York: Routledge 2005 ISBN 978-0-415-97235-2
Lynne Warren (eld.): Encyclopedia of Twentieth-Century Photography, 1719 p., New York, NY [et.] : Routledge, 2006
The Oxford Companion to the Photograph, eld. de Robin Lenman, Oxford University Press 2005
"The Focal Encyclopedia of Photography", Richard Zakia, Leslie Stroebel, Focal Press 1993, ISBN 0-240-51417-3

Aliaj libroj

Photography and The Art of Seeing de Freeman Patterson, Key Porter Books 1989, ISBN 1-55013-099-4.
The Art of Photography: de Bruce Barnbaum, Rocky Nook 2010, ISBN 1-933952-68-7.
Image Clarity: High Resolution Photography de John B. Williams, Focal Press 1990, ISBN 0-240-80033-8.

Portalo pri Fotografio

Ŝablono:LigoElstara Ŝablono:LigoElstara Ŝablono:LigoElstara Ŝablono:LigoLeginda Ŝablono:LigoLeginda

[1] Spencer, D A. (1973) The Focal Dictionary of Photographic Technologies. Focal Press. ISBN 978-0133227192.

[2] φάος, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, pri Perseus

[3] γραφή, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, pri Perseus

[4] Online Etymology Dictionary. Etymonline.com. Alirita 24 June 2013.

[5] Boris Kossoy. (2004) Hercule Florence: El descubrimiento de la fotografía en Brasil. Instituto Nacional de Antropología e Historia. ISBN 968-03-0020-X.

[6] Eder, J.M. (1945) History of Photography, 4th. edition. New York: Dover Publications, Inc., p. 258–259. ISBN 0-486-23586-6.

[7] Campbell, Jan (2005) Film and cinema spectatorship: melodrama and mimesis. Polity. p. 114. ISBN 0-7456-2930-X

[krebs-8] 8,0 ^8,1 Krebs, Robert E.. (2004) Groundbreaking Scientific Experiments, Inventions, and Discoveries of the Middle Ages and the Renaissance. Greenwood Publishing Group. ISBN 0-313-32433-6.

[9] Alistair Cameron Crombie, Science, optics, and music in medieval and early modern thought, p. 205

[Wade2001-10] Wade, Nicholas J.; Finger, Stanley (2001). “The eye as an optical instrument: from camera obscura to Helmholtz's perspective”, Perception 30 (10), p. 1157–77. doi:10.1068/p3210.

[11] ; National High Magnetic Field Laboratory at The Florida State University. Molecular Expressions: Science, Optics and You – Timeline – Albertus Magnus. The Florida State University (1a Aŭgusto 2003). Alirita 28 November 2009.

[12] Potonniée, Georges (1973). The history of the discovery of photography. Arno Press. p. 50. ISBN 0-405-04929-3

[13] Allen, Nicholas P. L. (11 November 1993) "Is the Shroud of Turin the first recorded photograph?" The South African Journal of Art History, 23–32

[14] Allen, Nicholas P. L. (1994) "A reappraisal of late thirteenth-century responses to the Shroud of Lirey-Chambéry-Turin: encolpia of the Eucharist, vera eikon or supreme relic?" The Southern African Journal of Medieval and Renaissance Studies, 4 (1), 62–94

[15] Allen, Nicholas P. L. "Verification of the Nature and Causes of the Photo-negative Images on the Shroud of Lirey-Chambéry-Turin". unisa.ac.za

[history-16] 16,0 ^16,1 Gernsheim, Helmut (1986). A concise history of photography. Courier Dover Publications. pp. 3–4. ISBN 0-486-25128-4

[17] Gernsheim, Helmut kaj Gernsheim, Alison (1955) The history of photography from the earliest use of the camera obscura in the eleventh century up to 1914. Oxford University Press. p. 20.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]