Dumitru Dan

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Dumitru Dan
Piediristo Dumitru Dan, en la rumana nacia kostumo, 1911.
Piediristo Dumitru Dan, en la rumana nacia kostumo, 1911.
Persona informo
Naskiĝo 14-an de julio 1889 (1889-07-14)
en Buhuși
Morto 4-an de decembro 1978 (1978-12-04) (89-jaraĝa)
en Buzău
Lingvoj rumana
Ŝtataneco Rumanio
Okupo
Okupo esploristo • geografo • atleto
vdr

Dumitru (Demetre) DAN (14a de julio 18904a de decembro 1978) estis rumana geografo, profesoro de geografio kaj monda-iradisto. Li estis plej bone konata kiel piediranto tra la mondo.

Ĉirkaŭ la mondo[redakti | redakti fonton]

En 1908, la Touring Club Francilien anoncis konkurson por promeni tra la mondo, kun ofertita premio de 100 000 frankoj[1]. Dumitru Dan kaj liaj samlandanoj Paul Pârvu, George Negreanu kaj Alexandru Pascu estis tiutempe studentoj en Parizo, kaj ili decidis ekpreni la defion, uzante siajn proprajn monon kaj rimedojn.

La grupo revenis al Rumanio por preparadi sin, lerni aldonajn lingvojn, studi kartografion kaj fari pezan trejnadon kaj ekzercadojn dum du horoj tage.[1] Ili piediris po 45 km tage, veturante tra ebenaĵoj, montetoj kaj montoj en ĉiuj sezonoj. Ili lernis rumanajn folklorajn kantojn kaj dancojn kaj kiel ludi la fluton kaj akordionon por ke ili povu subteni sian klopodon laŭ la vojo prezentante sian indiĝenan folkloron.

En 1910, la grupo komencis sian vojaĝon kun hundo nomata Harap, portanta indiĝenan "garb" kaj piedirante uzante nur rimenŝuojn.[1] Multe de la vojo estis kovrita inter 1910 kaj 1916, sed la kunuloj de Dan ne supervivis ĝis la kompletiĝo de la vizito en 1923.

Morto de amikaj veturantoj[redakti | redakti fonton]

La 17-an de julio 1911, en Barato, la grupo estis invitita al la palaco de la Raĝo de Mumbajo. Post komuna manĝo tie, la piedirantoj eniris grupon por aĉeti provizojn por sia vojaĝo en urbo.[1] Alexandru Pascu restis tiam por rakonti al la Raĝo pri iliaj aventuroj ĝis tiu punkto. Liaj kunuloj revenis kaj trovis Pascu kaj iliajn gastigantojn konsumantaj opion. Kvankam iliaj gastigantoj sentis, ke Pascu probable rekuperiĝos, li neniam vekiĝis. Li mortis rezulte de opia venenado kaj estis entombigita en Barato.

Georgo Negreanu mortis du jarojn poste en la vojaĝo, kiam la tiama triopo estis transiranta mallarĝan montan transirejon en la Nanlingaj Montoj en Ĉinio.[1] En nelonga pluvo dum kiu ili estis devigitaj sekvi sian vojon per kanoj, Negreanu - ĉe la kapo de la grupo - falis al rokoj de akra krutaĵo. Dan kaj Pârvu portis lin al loka kolonio kaj poste al hospitalo sed estis neniu helpanta doktoro havebla tie. Kiam kuraca prizorgo estis trovita, Negreanu estis jam mortinta.

Pârvu trovis sin mem nekapabla daŭri en Jacksonville, Florido.[1] Plurajn jarojn antaŭe, li vundis siajn krurojn dum la pli ol 2 600-kilometra piedirado trans Alasko (venanta de Ĉinio kaj Siberia Rusio) sur la vojo al Kotzebue, Fairbanks, Anchorage, Yakutat, Gustavus, Skagway kaj Juneau kaj li evoluigis gangrenon. Konsilite de doktoroj halti, li restis en Florido kun la hundo Harap. Poste, ambaŭ liaj kruroj devis esti amputitaj, sed tio ne estis sufiĉa por savi lin. En majo 1915, li mortis.

Prokrasto[redakti | redakti fonton]

Dumitru Dan estis devigita haltigi sian viziton pro la eksplodo de la Unua Mondmilito, sed li kompletigis sian vojaĝon de 1923.[1] La valoro de la premio estis multe malgrandigita, pro inflacio dum 15 jaroj kaj pro la milito. Laŭ rumana sciiga artikolo de 2011, ĝi estis valorinta je 500 000 eŭroj en 1908, sed nur 40 000 ĉe la tempo de la ricevo de la premio. Li transiris kvin kontinentojn super tri oceanoj, tra 76 landoj kaj al 1 500 urboj, elportante 497 parojn de ŝuoj.

Polemiko[redakti | redakti fonton]

La versio de Dan de lia piediro rakontita malfrue en lia vivo dum la 1960aj kaj 1970aj jaroj ne egalis la rakonton kiun li raportis al ĵurnaloj en 1914 dum li estis piediranta en Usono. Li male diris, ke li komencis sian piediron en 1912, ne en 1910, kun neniu mencio de vetkuro. Li diris, ke li nur piediris en Eŭropo kaj kiel dirita en 1913 li servis en la Balkana Milito kie li estis grave vundita. Li ne estis en Afriko, Azio, Suda kaj Centra Ameriko, Aŭstralio, Rusio kaj Alasko kiel li asertis poste en la vivo. Li male diris en 1914 ke li pluigis supre la piediron denove jaron poste. Tio ĉi estis la unua rakonto kun pruvo de fotoj, ĵurnalaj artikoloj kaj atestoj.

En 1914-15 li piediris en Anglio kaj Skotlando, Ameriko, Karibio kaj fine en Hispanio. Paul Parvu ne piediris kun li 60 000 mejlojn el Rumanio. Parvu estis de Cleveland, Ohio, kie Dan renkontis lin por la unua fojo en 1914. Ili piediris kune dum nur tri monatoj. Parvu ne vundis siajn krurojn en Alasko kaj ne mortis en Florido. Post tio Parvu revenis el Vaŝingtono al Ohio kaj vivis tie. En 1914-15, Dan neniam menciis al reporteroj vetkuron okupanta la Travojaĝantan Klubon de Francio. Neniu indico iam ajn estis trovita pri vetkuro okupanta 200 internaciajn partoprenantojn. Dan diris en 1914, ke li estis piediranta vete. Oni taksis, ke Dan efektive piediris nur 5 000 mejlojn, sed pro iu kialo li aldonis sian rakonton poste en lia vivo.[2]

Pli lasta vivo[redakti | redakti fonton]

Dan mortis en Buzău, Rumanio en 1978. Li estas entombigita en la Tombejo de la Herooj. En 1985, lia rekordo estis enirita en la Guinness Libro.

Referencoj[redakti | redakti fonton]

Plia legado[redakti | redakti fonton]

  • Proiectul Ocolul lumii pe jos. Povestea celor 497 perechi de opinci, Promotor Muzeul Judetean Buzau, finantat prin Granturile SEE mai multe detalii pe retejo-ul proiectului, http://dumitrudan.muzeubuzau.ro/ si pe pagina https://www.facebook.com/pages/dumitru-Dan-globo-trotter-Proiectul-Muzeului-Judetean-Buzau/1584551351816422
  • Berceanu, Gabriel,"Presă de calitate: aventura celor patru români reconstituită de Gazeta Sporturilor" (16 aŭgusto 2011). Gazeta Sporturilor. Accesat la 22 septembrie 2011.
  • Borda, Valentin, Călători și exploratori români, Ed. Sporto-Turism, București, 1985, p. 152.
  • Borda, Valentin, Hronic pe glob. Nouă călători români, Ed. Albatros, București, 1983, pp. 97 –121;
  • Borda, Valentin, Călători și exploratori români, Ed. Sporto-Turism, București, 1985, pp. 149 –152;
  • Cocora, Gariel, Figuri buzoiene, vol.I (mss.), Fila 122;
  • Colectia globo-trotterului Dumitru - Muzeul Județean Buzău, http://www.muzeubuzau.ro/index.php/istorie/135-colectia-globo-trotterului-dumitru-dan
  • Diaconescu, Paul, Călătorii celebre. Extraordinara aventură patru români. Ocolul Pământului pe jos. 100.000 km. prin 5 continente. Supraviețuitorul povestește…, în Suplimentul ziarului Scînteia, aprilie 1968, pp. 21 – 23;
  • Giurescu, Dinu C. (Coord). Istoria României în dato, Editura Enciclopedică, București, 2003.   
  • Ifrim, Al. Dinu, Ocolul lumii pe jos (I-VIII),en Scinteia pionierului, Anul XVI, nr. 3,4,5,6,7,8,9,10 (1047-1054),1966.
  • Ionescu, Cristian, Povestea buzoianului zorgas făincizon ocolul lumii în opinci, în Opinia, 26 ianuarie 2012. Http://www.opiniabuzau.ro/index.php/istorii-buzoiene/8619-povestea-buzoianului-prizorgo--facut-ocolul-lumii-je-opinci
  • Muzeul Judetean Buzău, Buzau. Mică enciclopedie istorică, Ed. Alpha, Buzău, 2000, p. 140. Http://www.muzeubuzau.ro/index.php/magazin/alte-publicatii/buzau-mica-enciclopedie-istorica-detalo
  • Neguț, Silviu, Dumitru Dan, în Revista Ocrotirea mediului încojurător. Natura.Terra, anul X (XXX), nr.2, aprilie-iunie,1979, p. 39
  • Neguț, Silviu, Căutători de noi tărâmuri, Ed. Eminescu, București, 1987, pp. 150–151.
  • Neguț, Silviu, Dicționar de exploratori și călători. Căutători de noi tărâmuri, Ed. ALL, București, 1997, pp. 115–116
  • Nicolescu, Valeriu, Petcu, Gheorghe, Buzău - Râmnicu Sărato. Oameni de ieri. Oameni de azi, Ed. Alpha MDN, Buzău, 1999, vol. I, p. 247;
  • Oprea, Madalina, Conferințglobo-trotterului Dumitru Dan despre extraordinara sa călătorie în jurul lumii, en Analele Buzaului, nr.4, Buzau, 2012, pp. 155–190 (imagini incluse);. Http://www.muzeubuzau.ro/index.php/magazin/analele-buzaului/analele-buzaului-4-detalo
  • Oprea, Madalina, Colecția "Dumitru Dan" bruego patrimoniul Muzeului Județean Buzău. Un interviu despre călătoria pe jos în jurul lumii, în Analele Buzăului, nr. 5, Buzău, 2013, pp. 225–262 (imagini incluse). Http://www.muzeubuzau.ro/index.php/magazin/analele-buzaului/analele-buzaului-5-detalo
  • Oprea, Mădălina, Traseul globo-trotterului Dumitru Dan (1914-1916), în Analele Buzăului, vol. VII, Buzău, 2015, pp. 181–304 (imagini incluse).
  • Popescu, Florentin, Contemporan cu visul. Oameni, locuri și tradiții bruego ținutul Buzăului, Ed. Sporto-Turism, București, 1978, pp. 150 – 164;
  • Tebeica, Val, Străbătând lumea. Călători și exploratori români de la sfârșitul secolului al XIX-lea și începutul celui de-al XX-lea, Ed. ȘTiințifică, București, 1962, pp. 283 – 365,
  • Tebeica, Val, Români pe șapte continente, Ed. Sporto-Turism, București, 1975, pp. 265 – 309; pp. 369 – 370;