Josef Max
| Josef Max | ||
|---|---|---|
| Persona informo | ||
| Naskiĝo | 16-an de januaro 1804 en Janov | |
| Morto | 18-an de junio 1855 (51-jaraĝa) en Prago | |
| Mortis per | Ĥolero  vd
| |
| Tombo | tombejoj de Olšany vd
| |
| Lingvoj | germana vd | |
| Ŝtataneco | Germanio vd
| |
| Familio | ||
| Patro | Joseph Franz Max (en)  vd
| |
| Gefratoj | Emanuel Max (en) vd
| |
| Edz(in)o | Anna Max (en) vd
| |
| Infanoj | Gabriel von Max, Heinrich Max (en) , Caroline Max (en) vd
| |
| Profesio | ||
| Okupo | skulptisto vd
| |
| vd | Fonto: Vikidatumoj | |
Josef MAX (baptita Joseph Calizantius Max, 16-a de januaro 1804 Janov apud Sloup en Bohemio [1] – 18-a de junio 1855 Prago) estis ĉeĥ-germana skulptisto, pli aĝa frato de la skulptisto Emanuel kaj patro de pentristo Gabriel.
Vivo
[redakti | redakti fonton]Li devenis el la familio de skulptisto kaj lignoskulptisto Josef František Max, kaj naskiĝis kiel la kvina filo. Sub patra gvidado li lernis la metion ĝis 1822, kiam sub influo de leteroj de iama studento de sia patro Antonín Melzer li foriris en Pragon. Ekde 1822 li laboris en la lignoskulptista ateliero de Václav Schuhmann. De lernjaro 1823–1824 li studis ĉe la Praga Akademio sub Josef Bergler . Li daŭre vivtenis sin kiel lignoskulptisto ĉe Schuhmann. Ekde 1826 li eksponis siajn verkojn, ili estas dokumentitaj en la tiutempa gazetaro, sed neniu el ili de tiu tempo ĝis nun estis identigita. En 1828, li ricevis la Akademian Premion por argila kopio de la statuo de Germanicus . Post fino de studado, li volis eniri la skulptan atelieron de Václav Prachner, sed estis malakceptita.
En 1830 li malfermis atelieron en Prago. La unuajn signifajn kontraktojn en la formo de tombaj monumentoj li ricevis danke al sia amiko kaj regionano Josef Führich en lia naskiĝurbo Chrastava. Alia signifa mendanto estis princo Rudolf Kinský kaj lia edzino Vilhelmína Kinská, denaske Colloredo-Mansfeldová. En la 1940-aj jaroj kaj la unua duono de la 1950-aj jaroj, Josef Max kune kun lia frato Emanuel formis duopon de la plej signifaj ŝtonskulptistoj kaj iliaj plej gravaj memorskulptaĵoj ekestis. Li kontraktis ĥoleron en la aĝo de kvindek unu kaj mortis. Li estas entombigita en Olšany, Prago, en sekcio X. en tombo n-ro 177.
Familia vivo
[redakti | redakti fonton]La 10-an de septembro 1834 li edziĝis Anna Maria Schumann-n, filinon de la lignoskulptisto Václav Schumann, por kiu li laboris. En edziĝo naskiĝis sep infanoj (kvar filinoj kaj tri filoj), el kiuj tri mortis en infanaĝo [2]. La plej aĝa, Gabriel Max, fariĝis pentristo kaj la plej juna, Jindřich Břetislav Max (1. Februaro 1847 - 4 decembro 1900 ) fariĝis oraĵisto, pentristo kaj fotisto. [3] Filino Marie geedziĝis kun la pentristo Rudolf Müller .
Verko
[redakti | redakti fonton]En lia verko aperas kaj finiĝanta klasikismo kun la influo de la Nazareanoj, kiujn li admiris dum sia studrestado en Romo en 1848-1849, kaj sekve elementoj de romantismo.
1830–1837
[redakti | redakti fonton]La unuaj realigadoj estis du sabloŝtonaj tomboŝtonoj de 1830–1831 en Chrastava, por familio Ramisch (kun reliefoj de Lamentado kaj skribanta anĝelo) kaj Franz Kail kun statuo de Kristo la Savanto kaj reliefo Resanigo de Blinda Tobias. Sekve li kreis en 1833 la tomboŝtonon de sia instruisto kaj akademia direktoro Josef Bergler (hodiaŭ apartenanta al Karel Mašek) kun la sceno de Resurekto de Lazaro por Malostranský hřbitov en Prago-Košíře. De la 1930-aj jaroj ekestis jam du tomboŝtonoj en Olšany Tombejo en Prago: de Marie Hirschmann en la formo de niĉa kapelo kun portretfiguro de mortinta sub la protekto de gardanĝelo, kaj de tajloro Erasmus Krach († 1837) en la formo de obelisko kun statuo de la resurektita Kristo, kies benata dekstra mano estas forrompita.
Inter la jaroj 1833–1838 Max kreis laŭl skizo de Josef Führich la reliefan statugrupon de la Resanigo de blinda Tobiaso, enmetita en 1843 en la timpanonon de fasado de la konstruaĵo de Instituto por Blinduloj de Klár en Klárov, Prago.
1838–1842
[redakti | redakti fonton]La unuajn tri mendojn por monumentoj Max akiris lime de 30aj kaj 40aj jaroj. Unue en 1837 li pentris kaj poste skulptis en sabloŝtono sian unuan version de la statuo de Karolo la 4-a kiel la fondinto de la universitato. Ĝia sabloŝtona versio troviĝas en la preĝejo de Virgulino Maria kaj Karlo la Granda en Prago en Karlov. Kiel dua en la vico estis la monumento al Albrecht de Wallenstein mendita de urbo Cheb en jaroj 1839-1840. Nur gipsa modelo preservis ĝis hodiaŭ en la Cheb Muzeo. Sekve en 1840 mendis grafo Nostice monumenton de Přemysl Oráč en Stadice, por kiu Max modelis du reliefojn kun scenoj La Voko de Přemysl la Plugisto de la Plugilo ĝis la Princa Trono, kaj La Alveno de Přemysl al Vyšehrad . La originaloj estis fandformitaj en fandfero en Komárov, la gipsajn modelojn en skalo 1:1 donacis la mendinto de la monumento al la Lapidario de la Nacia Muzeo en Prago. En ĝi troviĝas ankau gipsa miniaturo de la monumento kiel ujo farita en ateliero de Maresch en Ústí nad Labem [4] .
La monumentan sabloŝtonan domplastikon de reĝo Přemysl Otakar II Max kreis en jaroj 1841–43 por domo n-ro 531/III en strato Vítězná en Prago 5, Újezd.
1843–1848
[redakti | redakti fonton]Ankaŭ en la 1840-aj jaroj Max akceptis mendojn por tomboŝtona plastiko, sed ĝis nun travivis nur kelkaj. Inter la plej oldaj estas tomboŝtono de infanoj de Karel Herzig "Lasu la etulojn veni al mi" en eksa tombejo en Liberec el 1842, sekve peze damaĝitaj tomboŝtonoj de Amálie Herzigová kaj Josef Herzig el 1844, la lasta el tiu familia serio ekestis en 1850 por Karel Herzig. Laŭ la plano de arkitekto Johann Gottfried Gutensohn (1792–1844) dum j. 1843 ekestis almenaŭ du kriptoj: de familioj Steskal kaj Čermák - ambaŭ en la Olšany Tombejo en Prago. La kripto de kuracisto Josef Čermák, de verkisto Jan Čermák kaj iliaj edzinoj estas en pure klasikista stilo: ĝi havas formon de antikva tombo (bankuvo sur kruretoj kun figuraj frisoj), ĝi staras sur tretita prisma soklo. Signifa estas ankaŭ sabloŝtona tomboŝtono de muzikkomponisto Jan Nepomuk Vitásek el 1847 kun ploranta anĝelo apud orgeno, preservita en Malostranský tombejo en Prago Košíře.
Kun arkitekto Johann Gottfried Gutensohn, iama korta konstrumastro de reĝo Oto la 1-a de Grekio, Max kunlaboris en la jaroj 1843–1847. Unue ĉe la supre menciitaj tomboŝtonoj, sekve ekde 1845 ĉe skulptdekoracio de templo de Ĉieliro de Virgulino Maria en Mariánské Lázně . Li kreis tie tri figurajn kompoziciojn por timpanoj de templaj portaloj, en interniero statuojn de apostoloj kaj baptujon. Kun kontribuo de Gutensohn Max proponis nepriservitan monumenton Defendo de fortresoen Timisoara, Rumanujo.
Rilate al mendo de 24 statuoj de ĉeĥaj regantoj ĉe munkena skulptisto Ludwig Schwanthaler por planata ĉeĥa Slavín, kiun intenci konstruiAntonín Veith, ankaŭ Josef Max en 1842–1843 kreis ciklon de 12 ĉeĥaj monarkoj en kamera formato 52–54 cm. (1.Kněžna Libuše, 2.Přemysl Oráč, 3.Sv. Václav, 4. Břetislav 5. Vratislav II., 7. Přemysl Otakar II., 8. Václav III., 9.Karel IV., 10.Jiří z Poděbrad, 11. Ferdinand I., 12. Rudolf II.). Li prezentis sin kiel eminenta modelisto de historiaj kostumoj kaj rekvizitoj. Tiu aro de plastraj statuoj estis komerce ege sukcesa kaj ekzistas en kelkaj replikoj. [5] . Sekve en la sama jaro en Romo li realigis vivskalajn skulptaĵojn el ĉeĥa mitologio, kiuj ne estis elektitaj por Slavín (preservita Vlasta tamen portas signaturon de lia frato "E.Max").
-
Tomboŝtono de Erasmus Krach, 1837 -
Libuše -
Přemysl Plugisto -
St. Venceslao -
Georgo el Podebrady
Surbaze de tiu ciklo Max ricevis mendon skulpte dekoracii novan orientan alon de Malnova Urbodomo. Li kreis por ĝi inter 1845-1848 ses statuojn de ĉeĥaj regantoj. Kvar el ili ( Spytihněv, Přemysl Otakar II., Karolo la 4-a, Ferdinando la 3-a ) estis en la 80aj jaroj de 20a jarcento translokigitaj al ĉeffasado de novkonstruaĵo de Výzkumný ústav revmatických chorob en Prago 2 Na Slupi. Dum milito damaĝitaj statuoj de reĝo Ferdinando la 1-a kaj de imperiestro František la 1-a restis (sen kapoj) en depozitejo de Muzeo de ĉefurbo Prago .
Kiel plua monumento Max proponis kaj skulptis la statuon de praga studento defendanta Ponton de Karlo kontraŭ svedoj en 1648 (datreveno 1848, malkaŝita ĉe la ponto en 1849, hodiaŭ en la korto de Klementinum.
1849–1855
[redakti | redakti fonton]En 1852 Max skulptis la Monumenton de ĉeĥaj soldatoj falintaj en jaroj 1848–1849 en la formo de kuŝanta leono kronata per la ĉeĥa reĝa krono, hodiaŭ situanta ĉe kurvo de Chotkova strato en Prago.
La aron de verkoj kreis Josef kun sia frato Max, precipe du monumentojn fandformitajn en bronzo : por monumento de marŝalo Radecký li modelis ok soldatojn de la aŭstra armeo en la jaroj 1851–1855 - liaj plej bonaj skulptaĵoj. Josef ne ĝisvivis fandformadon de la monumento kaj ĝian malkaŝon ĉe Malostranské náměstí en januaro 1858. Hodiaŭ la originalo estas videbla en Lapidario de Nacia Muzeo kaj malgrandigita 3D kopio en ekspozicio de Urba muzeo en Ústí nad Labem. La plej granda realigo estas ĉevalrajda monumento de imperiestro de František I. en tura arkitekturo en hodiaŭa Smetanovo nábřeží, kies originalo el 1849 estas denove eksponigata en Lapidario de Nacia Muzeo. La kopion oni returnis en la muron en 2006 kaj la dua estis lokigita sur moderna piedestalo en kolonejo en Františkovy Lázně. Alegoriaj statuoj de viroj kaj virinoj kun ŝildoj aŭ laboriloj ĉirkaŭ la akvujo reprezentas tributon de ĉeĥaj ordoj, urboj kaj metioj al ĉi tiu imperiestro. Iliaj originaloj post la interŝanĝo restis parte ĉe renovigisto, parte ĉe depozitejo de Galerio de ĉefurbo Prago.
Dum rekonstruado de statuoj de Ponto de Karlo post inundo li kreis statutaron de St. Venceslao, St. Norbert kaj St. Sigismondo (1852-1853), St. Josefo kun Jezueto (1854) kaj statuon de St. Johano la Baptisto kun kruco (1860 ). Samtempe Max kreis du statuojn el blanka marmoro por Sanktavita katedralo: statuon de Sankta Vito por ĉefa altaro [6] kaj statuon de forpasanta Sankta Ludmilo. Statuo de staranta Sankta Ludmilo estis lokita antaŭ preĝejo en Tetín. Sekve Max modelis statugrupon Karolo la kvara kiel fondinto de Karlovy Vary - 1858 fandformita en metalo kaj lokita en urba parko. Malgrandskala krizhelpo de la Legendo de la Fondo de Karlovy Vary ankaŭ ornamis la fonton antaŭ ol ĝi estis anstataŭigita per nova skulptaĵo. Ateliero de Max ofte kunlaboris kun arĥitekto Josef Kranner. ĝi kreis vicon da tombŝtonaj plastikoj, kiuj estas ofte forte tipigitaj - ekz. tomboŝtonoj de familio Rodl, Trux. Finfine Max skulptis statuon por sia propra tomboŝtono en Olšany tombejo (1855), aliaj tomboŝtonoj konserviĝis ankaŭ en Nymburk, Pilsen, Poděbrady, Chrast ĉe Chrudim, Benátky nad Jizerou, Skalsko, Tábor, Vieno, nuntempe jam ĉesigita tombejo en Liberec, en Přibyslav, kaj aliaj.
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Matriční záznam o narození a křtu farnosti Sloup v Čechách
- ↑ Archiv hlavního města Prahy, Konskripce domovských příslušníků z let 1830–1949
- ↑ {{{Titolo}}}. ISBN 978-80-85955-36-1.
- ↑ MeDana Stehlíková, in: Metamorfózy politiky. Pražské pomníky 19. století. Publikace k výstavě v Archivu hl.m. Prahy, Praha 2013, s. 14, obr.9
- ↑ Leubnerová Š, 2016, s. 190-191
- ↑ August Wilhelm Ambros: Der Dom zu Skt. Veit, Prag 1857, s. 172