La homa animo sub socialismo
| La homa animo sub socialismo | |
|---|---|
| Origine | The Soul of Man Under Socialism |
| |
| skribita verko | |
| Aŭtoroj | |
| Aŭtoro | Oscar Wilde |
| Lingvoj | |
| Lingvo | Angla |
| Eldonado | |
| Eldondato | 1891 |
| Lando |  Britio
|
| Trajtoj | |
| Ĝenro | Eseo |
| Antaŭa verko | Pen, Pencil and Poison (1889) |
| Sekvanta verko | Intentions (1891) |
"La homa animo sub socialismo" estas eseo de Oscar Wilde en 1891, en kiu li elmontras mondrigardon de liberecisma socialismo kaj kritikon de karitato[1]. La verkado de "La homa animo" sekvis la konvertiĝon de Wilde al anarkiisma filozofio, post lia legado de la verkoj de Petro Kropotkin[2].
En "La homa animo" Wilde argumentas, ke, sub kapitalismo, "la plej multaj homoj ruinigas sian vivon per malsana kaj troigita altruismo - estas devigitaj, efektive, prirabi ilin": anstataŭ realigi siajn verajn talentojn, ili malŝparas sian tempon solvante la sociajn problemojn kaŭzitajn de kapitalismo, sen forpreni ilian komunan kaŭzon. Tiel homoj "serioze kaj tre sentimentale sin celas al la tasko solvi la malbonojn, kiujn ili vidas en malriĉeco, sed iliaj rimedoj ne kuracas la malsanon: ili nur plilongigas ĝin" ĉar, kiel Wilde diras, "la taŭga celo estas provi kaj rekonstrui socion sur tia bazo, ke malriĉeco estos neebla"
Superrigardo[redakti | redakti fonton]
 |
|
Wilde ne vidis bonkorecon aŭ altruismon kiel problemo; tio, kio lin maltrankviligis estis ĝia misaplika maniero, kiu lasas neatenditajn radikojn de la problemo: "la altruismaj virtoj vere malhelpis efektivigi ĉi tiun celon. Same kiel la plej malbonaj sklavposedantoj estis tiuj, kiuj estis afablaj kun siaj sklavoj, kaj tiel malhelpis ke la teruro de la sistemo estu konstatita de tiuj, kiuj suferis ĝin, kaj komprenitaj de tiuj, kiuj kontemplis ĝin; do, en la nuna stato de la aferoj en Anglio, la homoj, kiuj plej damaĝas, estas la homoj, kiuj provas fari la plej bonan" konservante la sistemon.[3]
La plej profunda zorgo de Wilde estis kun la homa animo; kiam li analizis malriĉecon kaj ĝiajn kaŭzojn kaj efikojn en "La homa animo sub socialismo", ĝi ne simple estis la materia bonstato de la malriĉuloj, kiuj lin afliktis, sed kiel la socio ne permesas al ili formon de memkompreno kaj iluminiĝo. Li adoptis la figuron de Jesuo Kristo kiel simbolon de la supera individuo. Wilde pledis pri socialismo, kiu, li argumentis, "valoros simple ĉar ĝi kondukos al individuismo" kaj "anstataŭigi kunlaboron por konkurenco restarigos socion al ĝia taŭga stato... kaj certigos materian bonstaton por ĉiu membro de la komunumo[4]."
Wilde ekzamenis la politikajn kondiĉojn necesajn por plena mem-disvolviĝo kaj sindediĉo al arto, argumentante, "Arto estas individuismo, kaj individuismo estas malkvieta kaj malinteresa forto. Tie kuŝas ĝia grandega valoro. Ĉar tio, kion ĝi celas ĝeni, estas monotoneco de tipo, tiraneco de kutimo kaj redukto de homo al nivelo de maŝino[4]."
Li celis diferenci "individuan" socialismon disde "aŭtoritata" socialismo, rekomendante pli liberecan aliron, "Kio necesas estas Individuismo. Se la Socialismo estas Aŭtoritata; se estas Registaroj armitaj kun ekonomia potenco kiel ili estas nun kun politika potenco; se, esence, ni havas Industriajn Tiranojn, tiam la lasta stato de la homo estos pli malbona ol la unua."
En socialisma socio, homoj havos la eblecon realigi siajn talentojn; "ĉiu membro de la socio dividos la ĝeneralan prosperon kaj feliĉon de la socio." Wilde aldonis, ke "aliflanke, socialismo mem valoros simple ĉar ĝi kondukos al individuismo", ĉar individuoj ne plu bezonos timi malriĉecon aŭ malsaton[3]. Ĉi tiu individuismo siavice protektus kontraŭ registaroj, kiuj ekspluatas sian potencon super siaj civitanoj. Tamen Wilde pledis pri ne-kapitalisma individuismo: "Kompreneble, oni povus diri, ke la Individuismo generita sub kondiĉoj de privata proprieto ne ĉiam estas, aŭ eĉ kiel regulo, de fajna aŭ mirinda tipo. Tiamaniere socialismo, laŭ la imago de Wilde, liberigus virojn el mana laboro kaj permesus al ili dediĉi sian tempon al kreivaj serĉoj, tiel disvolvante sian animon. Li finis per deklarado "La nova individuismo estas la nova helenismo"[3]
Wilde montris fortan liberecanan tendencon, kiel montras lia poemo "Soneto al la libereco" kaj, traleginte la verkojn de Petro Kropotkin, li deklaris sin anarkiisto.[5]
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ George Woodcock: Anarchism: A History of Libertarian Ideas and Movements. 1962. (pg. 447)
- ↑ "In England, the Irish poet and dramatist Oscar Wilde declared himself an anarchist and, under Kropotkin's inspiration, wrote the essay 'The Soul of Man Under Socialism'" — "Anarchism as a movement, 1870–1940", Encyclopædia Britannica, 2007
- ↑ 3,0 3,1 3,2 "The soul of man under socialism - Oscar Wilde"
- ↑ 4,0 4,1 Wilde, O. The Complete Works of Oscar Wilde, Collins.
- ↑ O. Wilde (1997) De Profundis.