Okupo de la fortreso Bastille
| Okupo de la fortreso Bastille | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Konflikto: Franca revolucio de 1789 | |||||||
 Pentraĵo fare de Jean-Pierre-Louis-Laurent Houel.
| |||||||
| historia evento | |||||||
| |||||||
| Flankoj | |||||||
| Franca monarkio | Parizana milicio (antaŭulo de Franca Nacia Gvardio) | ||||||
| Komandantoj | |||||||
| Bernard-René de Launay (†) Princo de Lambesc |
Pierre-Augustin Hulin Camille Desmoulins | ||||||
| Forto | |||||||
| 114 soldatoj 30 kanonoj |
630-954 (inter Franca Nacia Gvardio kaj civiloj) | ||||||
| Perdoj | |||||||
| 1 mortinto | 98 mortintoj 73 vunditoj | ||||||
La okupo de la fortreso Bastille estis decida evento dum la franca revolucio, kaj poste servis kiel simbolo de tiu revolucio, okazis en Parizo la 14-an de julio 1789 kaj restas ĝenerale rigardata kiel la komenco kaj eksplodo de la franca revolucio de 1789.
Malgraŭ tio, ke dum la konkero, nur sep kaptitoj estis malliberigitaj en Bastille, la fama mezepoka fortreso kaj malliberejo servis kiel simbolo de potenco kore de Parizo, do konkero fare de la revoluciuloj estis la publika signalo de malferma ribelo kontraŭ la reĝo. La evento estas memorita ĝis hodiaŭ en festotago de Bastille kaj ĉi tiu tago fariĝis la ĉefe nacia festo en Francio. Verdire oni ne festas la okupon de la Bastille sed la « fête de la confédération » kiu unue okazis la 14-an de julio 1790.
Fono
[redakti | redakti fonton]Dum la regado de reĝo Ludoviko la 16-a Francio estis en severa ekonomia krizo, kiu eroziis ĝian potencon dum jardekoj. Direkte al la fino de la 18-a jarcento , la krizo estis tiel severa ke ampleksaj reformoj de la impostkolektadsistemo kaj aliaj ekonomiaj kaj sociaj reformoj estis neeviteblaj. Por trakti la krizon , la klaso-asembleo (france Les États-Généraux de 1789) , la instituto reprezentinta la diversajn klasojn en Francio, estis kunvokita la 5-an de majo 1789 . Ekde 1614 ĝia funkciado estis malhelpita de antikvaj tradicioj, arkaikaj protokoloj kaj la obstineco de konservativaj elementoj , precipe inter la dua klaso (la pastraro).
La 12-an de junio 1789 , reprezentantoj de la tria klaso (homoj) komencis konduti sin aparte de la klasasembleo kaj je la 17-an deklaris sin la "Nacia Asembleo". Komence la reĝo kontraŭis ĉi tiun evoluon, sed finfine kapitulacis kiam nobeloj kaj pastroj transfuĝis al ĝi en grandaj nombroj. Li ordonis al la ekvilibro de la du superaj klasoj interligi ĝin la 27an de junio. Ĝi ŝanĝis sian nomon al la Nacia Konstituciiga Asembleo (france Assemblée nationale constituante) la 9-an de julio , deklarante ke ĝia celo estis establi konstitucion por Francio.
La publiko en parizo plejparte estis en eŭforio de la novaj ŝanĝoj kaj esprimis fortan subtenon por la kunigo. La gazetaro publikigis la plenajn debatojn, la politikaj debatoj rompis la limojn de la pleno kaj disvastiĝis al ĉiu placo, parko kaj aliaj publikaj lokoj ĉie en Parizo. La placo de la Reĝa Palaco kaj ĝiaj ĝardenoj fariĝis regula rendevuejo por procesantoj.
Maldungo de Necker
[redakti | redakti fonton]La 11-an de julio 1789 la armeo sieĝis Versailles, Sèvres, Marsa Kampo (Parizo) kaj Saint-Denis. La reĝo, ŝajne sub premo de sia frato komto d'Artois (la estonta Karlo la 10-a de Francio) kaj aliaj elementoj en la kortego, maldungis la ĉefministron kaj financministron Jacques Necker, kiu estis tre ŝatata de la tria klaso. Li estis anstataŭigita per barono Louis Auguste Le Tonnelier de Breteuil.
La novaĵo pri la maldungo de Necker atingis Parizon vespere de dimanĉo la 12-an de julio . La parizanoj supozis ke lia maldungo estis provo de konservativaj elementoj konservi sian potencon antaŭ la atako de la armeo kontraŭ la grandurbo. La homamasoj komencis tumulti en la stratoj, kie la ĉefa manifestacio estas antaŭ la Reĝa Palaco kun proksimume 10 000 partoprenantoj.
Konflikto
[redakti | redakti fonton]La homamaso marŝis laŭ la stratoj direkte al Placo Vendôme, inter ili iuj svingis figurojn de Necker kaj la Duko de Orléans. Survoje al la palaco ili renkontis unuon de germanaj solduloj lojalaj al la reĝo. Stratbatalo rezultiĝis kaj la soldatoj retiriĝis sub ŝtonado. Ĉe la enirejo al la palaco ili renkontis trupon de dragonoj sub la komando de Charles Eugene, Princo de Lambesc, kiu komencis pafi en la homamason kaj mortigis unu el la signoportantoj. La homamaso respondis per sia propra pafado kaj mortigis soldaton. En vido de la superforta avantaĝo de la homamaso kiel militforto la princo decidis retiriĝi, kaj siaj fortoj mortigis kaj vundis tiujn kiuj staris en sia vojo al sekurejo.
La purpura gardobrigado, kiu apogis la ribelantojn, restis en la kazerno. Por savi Parizon de la sangoverŝado kaj malhelpi la entuziasman homamason lanĉi de ĝenerala ribelo, de Lambesc, kiu ne fidis siajn soldatojn, ordonis al 60 dragonoj preni pozicion antaŭ sia komando ĉe la Chaussée d'Antin. La ordono, kiu estis origine intencita por malhelpi sangoverŝadon kaj kvereladon, faris ĝuste la malon, ĉar la homamaso konsideris la deplojon de la kavalerioj kiel provoko. Ankaŭ la purpura gardobrigado aliĝis al la homamasoj mortigante plurajn oficirojn. Kun la subteno de la regula armeo, la homamasoj sentis sin eĉ pli memfida - dum la eksterlandaj fortoj rifuzis subteni la monarĥojn pro timo por siaj vivoj.
Konkero de Bastille
[redakti | redakti fonton]La ribelantoj invadis la Hotelon de la Invalidoj por kapti armilojn kaj daŭrigis la ribelon kontraŭ la Bastille. Dum la ribelo la malliberejo estis preskaŭ malplena kaj loĝigis nur 7 kaptitojn: kvar falsistoj, du mensmalsanuloj kaj unu franca nobelo akuzita je pedofilio (la markizo de Sade estis forigita de la fortikaĵo dek tagojn pli frue). La ribelantoj atakis la Bastille ĉefe por kapti la grandan kvanton da municio (pulvo) kiu estis en ĝi (nur la rezervoj de pulvo atingis 13.600 kg) . La garnizono nombris nur proksimume 100 soldatojn kaj oficialulojn kaj proksimume 40 kanonojn, kelkaj el kiuj estis grandaj en diametro.
La homamaso kolektita proksime de la Bastille postulis la malmuntadon de la kanonoj kaj la transdono de la fajropolvo en siajn manojn. La du reprezentantoj de la homamaso estis invititaj en la malliberejon por intertrakti, sed la intertraktadoj daŭris pli longe ol atendite kaj la homamaso postulis rapidan solvon.
Ĉirkaŭ 13:30 la paraŝutaj pontĉenoj estis fortranĉitaj, kaj la homamaso fluis en la malliberejon. Sekvante la enrompon en la fortikaĵon, la soldatoj kaj la homamaso komencis pafi unu al la alia kaj provoj establi batalhalton estis nuligitaj.
La pafado daŭris kaj du horojn poste la homamaso estis plifortikigita fare de militunuoj de la pariza garnizono, kiuj aliĝis al la ribelantoj kun la armiloj de la Hotelo de la Invalidoj. Ĉe la vido de plifortikigoj, la guberniestro de la Bastille, la markizo de Launay anoncis batalhalton je la 5 posttagmeze por malhelpi masakron. Li pasigis leteron kun siaj postuloj tra malgranda spaco en la pordego, sed la sieĝintoj rifuzis akcepti liajn postulojn. Malgraŭ tiu rifuzo, la guberniestro decidis kapitulaci pro la grandega nombra avantaĝo de la homamasoj. La sieĝintoj eniris la fortreson proksimume duonhoron post la deklaro de batalhalto.
Ĉirkaŭ 100 homoj pereis dum la batalo, el kiuj nur unu estis gardisto kaj la resto de la ribelantoj. De Launay estis prenita, trenita kaj la entuziasma homamaso linĉis lin. Post lia murdo, la amasoj senkapigis lin kaj muntis lian kapon sur stango por montri lin ĉie en Parizo.
Post la falo de la Bastille
[redakti | redakti fonton]
Parizanoj antaŭvidis kontraŭatakon de la reĝaj fortoj kaj fortikigis la stratojn per barikadoj , elfosiginte pavimeroj, malkonstruante pordojn kaj stakigante meblaron en provo malhelpi la kavalerion ataki. Parizanoj komencis armi sin per ĉio, precipe per improvizitaj lancoj, kiuj, kvankam povus enŝovigi timon en la koron de la observanto, estis fakte senvaloraj antaŭ la regulaj armeaj fusiloj kaj kanonoj.
Dum la okazaĵo mem, la monarkio en Versailles restis en la mallumo kiam temas pri lastatempaj okazaĵoj, sed kiam la novaĵoj atingis ilin kaj la bildo iĝis klara, Marŝalo de Broglie estis lanĉonta pro-reĝan puĉon por devigi la Asembleon honori la ordonon de la 23-an de junio kaj disiĝi. La asembleo rifuzis kaj sendis senditojn al Parizo por akiri la subtenon de la homamasoj. En vido de la granda nombra avantaĝo de la parizanoj kaj la transfuĝo de multaj armeaj batalionoj al la flanko de la respublikanoj, la monarkoj estis devigitaj retiriĝi de sia postulo dissolvi la kunigon.
La venontan matenon la rezultoj de la malsukcesa kontraŭrevolucio iĝis konataj al la reĝo kaj al liaj subtenantoj kaj ili prirezignis la ideojn de disigado de la asembleo por la momento. La reĝo proponis plurajn gestojn kiel la revenon de Necker - kiu estas tre ŝatata de la publiko dank' al la impostreformoj kiujn li provis pasigi - al la posteno de financministro kaj promesis reveni de la Palaco de Versailles al la ĉefurbo. Reveninte al Parizo, la reĝo ricevis la trikoloron kaj portis la tradician ĉapelon kun la simbolo de la revolucio ĉantante "Vivu la nacio". La entuziasma homamaso respondis per krioj de "Vivu la Reĝo".
Malgraŭ la repaciĝo de la reĝo kun la amasoj, la aristokratoj sentis sin malkomfortaj antaŭ la ĝenerala humoro, kiu forte blovis kontraŭ ili. Multaj, precipe la altranguloj, kiuj iompostiome elmigris el Francio.
Necker revenis de sia ekzilo el Bazelo en Parizon kun venksento (kiu daŭris ne longe). Alveninte en Parizo la 22an de julio 1789 li malkovris ke la homamaso linĉis la generalkontrolisto de financoj Joseph Foullon de Doué kaj pendis sur stratlanterno lian kapon de tiu de lia nevo Louis Bénigne François Bertier de Sauvigny. Necker provis eviti plian sangoverŝadon kaj postulis ĝeneralan forpardonon.
El Parizo la tumultoj estis disvastigitaj ĉie en Francio. La homoj de la tria klaso organiziĝis kaj armis sin. Multaj el ili kunvenis en komitatoj kaj deklaris la ekziston de loka registaro. Ili eĉ starigis naciaj gvardiajn milicoj por protekti siajn interesojn. La ekstremistoj forbruligis la domojn de la nobeluloj kaj eĉ murdis ilin pro ilia statuso.
La nacia festotago de Bastille
[redakti | redakti fonton]Ĉiujare la 14-an de julio, la Tago de Bastille estas festata ĉie en Francio . En Parizo , ĉiujare en tiu ĉi dato, matene okazas okazigita militista parado laŭ la Elizeaj Kampoj kaj nokte estas artfajraĵo super la ĝardenoj de Trocadéro.