Paderborn
| Paderborn | |||||||
| |||||||
| |||||||
| |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| urba komunumo de Germanio • urbego • large district town • Hansa urbo • ĉefurbo de distrikto en Germanio | |||||||
| |||||||
| Administrado | |||||||
| Federacia lando | Nordrejn-Vestfalio | ||||||
| Distriktaro | Distriktaro Detmold | ||||||
| Distrikto | Distrikto Paderborn | ||||||
| Urborajtoj | Urbo (Stadt) | ||||||
| Telefona antaŭkodo | 05251, 05252, 05254, 05293 | ||||||
| Poŝtkodo | 33041 - 33106 | ||||||
| Malnova poŝtkodo de antaŭ 1993 | 4790 | ||||||
| Aŭtomobila kodo | PB | ||||||
| Oficiala Municipokodo | 05774032 | ||||||
| Subdivido | urbokerno kaj sep pliaj urbodistriktoj (Stadtbezirke) | ||||||
| Politiko | |||||||
| Komunumestro | Michael Dreier | ||||||
| Partio de komunumestro | CDU | ||||||
| Adreso de la administrejo | Am Abdinghof 11 33098 Paderborn | ||||||
| Demografio | |||||||
| Loĝantaro | 154755 (stato 2022-12-31) [fonto: landa statistika oficejo] | ||||||
| Geografio | |||||||
| Geografia situo | 51° 43′ N, 8° 46′ O (mapo)51.7166666666678.7666666666667Koordinatoj: 51° 43′ N, 8° 46′ O (mapo) | ||||||
| Alto super la marnivelo | 94 - 347 m | ||||||
| Areo | 180 km² | ||||||
| Oficiala retejo | https://www.paderborn.de/ | ||||||
Paderborn (en Esperanto ankaŭ Paderborno) estas urbo en la nord-oriento de la federacia lando Nordrejn-Vestfalio en Germanio. Ĝi estas la administra centro de samnoma distrikto Paderborn. Fine de decembro 2022 la komunumo havis 154 755 loĝantojn. Paderborn situas sud-okcidente de la montaro Teutoburger Wald kaj estas tradicia universitata urbo.
Dum la mezepoko, la urbo apartenis al la komerca ligo Hanso.
Etimologio de la nomo
[redakti | redakti fonton]En la 11-a jarcento Patrisbrunna, Parthelbrunne, Patherbrunn, "-brunn" aŭ "born" signifanta "fonto" aŭ "fontano", kaj "Pater", "Pader" laŭdire estanta vira nomo. Tamen ankaŭ la mallonga rivero, kies fonto situas en la urbocentra parko hodiaŭ nomiĝas "Pader".
Religio
[redakti | redakti fonton]Paderborno havas la reputacion de tradicia katolikeco. Tio reiras al rekatolikigo fare de la jezuitoj ek de 1580; episkopo Dietrich igis fermi la preĝejon Marktkirche, kelkajn jarojn antaŭe protestantigitan, tiel ke ne plu eblis protestantaj diservoj en la urbo. Ĝis 1802 Paderborno restis ekskluzive katolika.
Trafiko
[redakti | redakti fonton]Paderborno situas ĉe la germana aŭtovojo A33, nord-suda, kiu ligas ĝin al la aŭtovojaj kruciĝoj Bielefeld kaj Wünnenberg-Haaren. Fervojaj ligoj estas al ĉiuj direktoj; haltas IC- kaj ICE-trajnoj de la linio Düsseldorf – Kassel, kiuj parte iras al Berlino. Regiona flughaveno, komuna kun Lippstadt, situas 15 km sud-okcidente de la urbo; ĝi servas precipe al la enlanda trafiko, sed ankaŭ por flugoj al kaj de Anglio kaj por feriaj (ĉartitaj) flugoj.
Partneraj urboj
[redakti | redakti fonton]Partneraj urboj de Paderborno estas:
Le Mans (Francio), ĝemeleco jam de 836, sed oficiale nur de 1967
Bolton (Britio) de 1975
Belleville (Ilinojo, Usono) de 1990
Pamplona (Hispanio) de 1992
Przemysl (Pollando) de 1993
Debrecen (Hungario), de 1994
Elstaruloj kun rilatoj al Paderborn
[redakti | redakti fonton]- Engelbert Humperdinck, komponisto
- Eugen Drewermann, teologo
- Friedhelm Golücke, historiisto
- Friedrich Spee, jezuito, poeto
- Heinrich Aldegrever, kuprogravuristo
- Heinz Nixdorf, entreprenisto
- Helmar Gunter Frank, kibernetikisto, esperantisto
- Josef Wirmer, ĵurnalisto kaj rezistulo kontraŭ naziismo
- Karl Weierstraß, matematikisto
- Sophie Schröder, aktorino
Esperanto en Paderborn
[redakti | redakti fonton]Dum la 1970-aj kaj 1980-aj jaroj, Paderborn ene de Germanio estis esperanta nodopunkto, ĉar la urba "Esperanto-Centro Paderborn" estis la plej granda landa esperantlingva libroservo kaj priesperanta inform-centro. El inter la movadaj eventoj en la urbo krome ekzemple menciiĝu, ke inter la 27-a de decembro 1974 kaj la 3-a de januaro 1975 la 11-a Internacia Seminario de Germana Esperanto-Junularo okazis en Paderborn kaj pritraktis la temon "Natursciencoj - ĉu nur por fakuloj?". Tre proksime de Paderborn, en la kastelo Wewelsburg, ankaŭ okazis la jubilea 50-a Internacia Seminario inter la 27-a de decembro 2006 kaj la 3-a de januaro 2007 sub la mem-reflekta temo "50 jaroj da IS - Ĉu ankoraŭ juna?". En la universitato de Paderborn aparte la profesoro Helmar Frank kaj la docentino Věra Barandovská-Frank informas pri Esperanto kaj pri interlingvistiko.