Vasa (dinastio)

Blazono de la familio Wasa

Reĝa blazono de la dinastio de la Wasa

Gustav I. Wasa (pentraĵo de Jakob Bink, 1542).

La Vasa dinastio estis svedaj reĝoj de 1521 ĝis 1654, kaj polaj reĝoj de 1587 ĝis 1668. La Simbolo de la dinastio estis oreloj de greno (sveda: vase).

Historio

La sveda familio Wasa havis kun Gustav Eriksson, poste Gustav Vasa, post la disiĝo de Danlando, la unua reĝo de Svedio post la Kalmar-Unio. Tiu Regno fariĝi hereda sub Gustav Eriksson.

En la listo de la reĝoj de Svedio trovas tiu kronologia listo:

• Gustav Vasa, 1521-1560
• Erik XIV., 1560-1568
• Johann III., 1568-1592
• Sigismondo, 1592-1599
• Karl IX., 1599-1611
• Gustav II Adolf, 1611-1632
• Christina I., 1632-1654

John III geedziĝis kun Princino Catherine Jagiellonica de Pollando kaj kombinis la dinastio de la pola-litova Reĝa, domo de la Jogajlidoj, kun la sveda. De li venis la pola linio de la domo de Vasa, kiu, siavice, en la listo de polaj regantoj .

• Sigismondo la 3-a Vasa, 1587-1632
• Ladislao la 4-a Vasa, 1632-1648
• Johano la 2-a Kazimiro, 1648-1668

Kun seninfana Christina mortis en 1689 la pli juna kaj pli bone-konata sveda linio de la domo de Vasa en la virina linio, post kiam Gustav II Adolf, jam en 1632, la vira linio iĝis formortinta. La plej aĝa linio formortis kun Erik XIV, filo de Gustav 1607. La meza linio, kiu, kun Johano la filo de Siegmund en 1587 reĝis la polan tronon, sed perdis la svedan tronon en 1599, mortis en 1672, kun Johano la 2-a Kazimiro. La domo de Palatinato-Zweibrücken-Birkenfeld, branĉo de la Vitelsbaĥoj, en la virina linio posteuloj de la domo de Vasa, gajnis nun kun Karl x Gustavo en 1654, la reĝa krono. En Pollando komencis kun Johann II Kasimir la malpliiĝo de la regno. Militoj kontraŭ la Otomana Imperio, Rusio, Brandenburg-Prusio, Transilvanio, kaj Svedio malfortigis la stato socie, ekonomie kaj politike. En enlanda politiko estis por la unua Fojo en la jaro 1652 en la pola Sejmo, la Liberum Vetoo kontraŭ decidon de la Parlamento. La Sejmo nur povus unuanima decidoj, kiu, fakte, estis ne ebla. 1657 kaj 1660, la Duklando de Prusio, la suvereneco donita de la poste de la Reĝlando Prusio evoluigita. La paŭzon de Andrussowo 1667 kun Rusio kostis grandegaj areoj. Urboj kiel Smolensk kaj Kievo, kaj Ukrainio ĝis la Dnepro devenis rusajn landojn. Jaron poste, post kiam Johano Kazimiro estabdikis, kaj supreniris al alia reĝo (princo Mikaelo Wiśniowiecki), la trono de la pola rego, neniu Vasa, kvankam la (en Svedio) abdikanta Kristina, nun katolikino, por tempo, planis deveni kandidatino por la pola reĝa elekto. La lasta viro de Vasa, John II Casimir, mortis en 1672 en Francio, kaj lasis malantaŭ de la milito detruita, abgewirtschaftetes lando.

Posteuloj de la Vasa venas en la virina linio (la unua, de la Palatinata Wittelsbach, poste, la dinastio de Holstein-Gottorp) regis en Svedio ĝis 1818. La lasta princino ke se nomis Wasa, estis Reĝino Carola de Saksio (1833-1907), edzino de reĝo Albert de Saksio, kaj nepino de la en 1809 senpovigita sveda reĝo Gustav IV Adolf, sed ankaŭ la nuna monarko de la domo de Bernadotte havas falon de Wasablut de Viktoria, naskiĝis. Princino de Baden, edzino Gustav V, kaj granda-avino de la nuna reĝo, en la virina linio de Gustav IV Adolf estis posteulo.

Aliaj membroj de la familio

• Anna Vasa (d. 1625), Princino de Svedio
• Ebba Erik dotter Wasa (≈1491-1549), sveda nobla
• Johann Albert Vasa (pole: Jan Olbracht Waza) (1612-1634), Princo de Pollando
• Charles Ferdinand Vasa (la pola: Karol Ferdynand Waza) (1613-1655), Princo de Pollando, Princo-Episkopo de Breslau kaj Episkopo de Płock
• Magnus Gustavsson Vasa (1542-1595), sveda Princo kaj Duko de Östergötland
• Margaret Erik dotter Wasa (1497-1536), sveda. kaj fratino de reĝo Gustav I de Svedio

Literaturo

• Günter Barudio: Gustav Adolf la Granda. Politika biografio. Fischer, Frankfurt am Main 1982.
• Jörg-Peter Findeisen: La lukto por la Balta supereco. Svedio estas re? o de la granda potenco de la tempo. Duncker and Humblot, Berlino, 1992.
• Michael Roberts: La Komenco De Kiu El Suda. Cambridge en 1968.

Ligoj

• PDF kun reganto listo Svedio