Białogard: Malsamoj inter versioj
[nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Kozyra (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
Kozyra (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
||
Linio 43: | Linio 43: | ||
| domajno = |
| domajno = |
||
}} |
}} |
||
'''Białogard''' estas urbo en [[Okcidenta Pomerio]] en [[Pollando]]. Ĝi apartenas al [[komunumo Białogard]] en [[distrikto Białogardzki]]. |
'''Białogard''' ([[germane]]: ''Belgard'', [[kaŝube]]: )estas urbo en [[Okcidenta Pomerio]] en [[Pollando]]. Ĝi apartenas al [[komunumo Białogard]] en [[distrikto Białogardzki]]. |
||
[[Dosiero:Białogard kościół Narodzenia NMP..JPG|eta|200px|maldekstra|Centro de la urbo kun la preĝejo de la Naskiĝo de [[Dipatrino]] Maria]] |
[[Dosiero:Białogard kościół Narodzenia NMP..JPG|eta|200px|maldekstra|Centro de la urbo kun la preĝejo de la Naskiĝo de [[Dipatrino]] Maria]] |
||
[[Dosiero:Zachodni34567Słowianie.png|eta|266px|maldekstra|La [[gento]]j de okcident-slavoj, en la 9-a kaj 10-a jarcentoj]] |
[[Dosiero:Zachodni34567Słowianie.png|eta|266px|maldekstra|La [[gento]]j de okcident-slavoj, en la 9-a kaj 10-a jarcentoj]] |
Kiel registrite je 10:50, 12 okt. 2018
Białogard | |||||
Flago | Blazono | ||||
urba komunumo • Hansa urbo • dua-nivela administra teritoria unuo | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Mapo
| |||||
Genitivo de la nomo | Białogardu | ||||
Provinco | Okcidenta Pomerio | ||||
Distrikto | Distrikto Białogardzki | ||||
Komunumo | Komunumo Białogard | ||||
Speco de komunumo | Urba | ||||
Urba komunumo | Jes | ||||
Koordinatoj | 54° 0′ N, 15° 59′ O (mapo)5415.983333333333Koordinatoj: 54° 0′ N, 15° 59′ O (mapo) | ||||
Koordinatoj | 54° 0′ N, 15° 59′ O (mapo)54.0069615.98751Koordinatoj: 54° 0′ N, 15° 59′ O (mapo) | ||||
Areo | 25,72 km² | ||||
Loĝantaro | 24399 (en 2004) | ||||
Loĝdenso | 948,6 loĝ./km² | ||||
Poŝtkodo | 78-200 | ||||
Telefona antaŭkodo | 94 | ||||
Aŭtokodo | ZBI | ||||
TERYT | 4324401011 | ||||
Titolo de estro | Urbestro | ||||
Adreso de estraro | ul. 1-go Maja 18 | ||||
Poŝtkodo de estraro | 78-200 | ||||
Telefono de estraro | 94 312-24-01 | ||||
Fakso de estraro | 94 312-23-10 | ||||
Ĝemelaj urboj | (Italio) Albano Laziale (Belgio) Olen (Estonio) Maardu (Germanio) Teterow (Germanio) Binz (Latvio) Aknīste (Svedio) Gnosjö | ||||
Komunuma retejo | http://www.bialogard.info/ | ||||
Białogard (germane: Belgard, kaŝube: )estas urbo en Okcidenta Pomerio en Pollando. Ĝi apartenas al komunumo Białogard en distrikto Białogardzki.
Historio
Historio de Białogard en Mezepoko
Białogard to jeden z najstarszych grodów na terenie Pomorza. Jak wynika z badań archeologicznych, grodzisko białogardzkie w widłach Parsęty i Leśnicy powstało już w VIII wieku. Pierwotnie było to osiedle obronne skupiające około 70 mieszkańców, następnie w IX-X wieku gród plemienny, w XI wieku gród piastowski, a na początku XII wieku gród książęcy. Niewiele zachowało się pamiątek dotyczących historii miasta w okresie, kiedy obszar ten znajdował się pod panowaniem Mieszka I oraz Bolesława I Chrobrego. W umocnieniach obronnych grodu w Białogardzie odkryto jedynie ślady typowych dla Polan konstrukcji hakowych. We wczesnym średniowieczu podstawowymi dziedzinami gospodarki w tym regionie były rolnictwo, hodowla, rybołówstwo i myślistwo. Przez ziemię białogardzką prowadziły ważne szlaki handlowe. Jeden biegnący z Kołobrzegu przez Białogard na południe, a także drugi - trakt handlowy krajów nadbałtyckich, łączący Pomorze Gdańskie z krajami Europy Zachodniej. Korzystne położenie, warunki glebowe oraz klimatyczne przyczyniły się do rozwoju miasta. Gród został zdobyty dwukrotnie w 1102 i 1107 roku przez Bolesława III Krzywoustego. W 1124 roku przez kilka dni przebywał w grodzie biskup Otton z Bambergu. W 1289 roku władał nim książę Przybysław. Dziesięć lat później 2 sierpnia 1299 roku książę Bogusław IV nadał istniejącej już osadzie przywilej lokacyjny według zasad regulowanych przez prawo lubeckie.
Na XIV wiek przypada wzrost znaczenia miasta w życiu gospodarczym Pomorza Zachodniego. W roku 1307 nadano miastu prawo składu na wszystkie towary. W pierwszej połowie XIV wieku miasto otoczono ceglanym murem. W tym czasie wybudowany został również kościół oraz ratusz miejski w centrum rynku.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Białogard de la 16-a jc ĝis la 19-a jc
Po zjednoczeniu Pomorza Zachodniego przez Bogusława X, pod koniec XV wieku i przez cały wiek XVI na okolicznych terenach panował względny spokój. Rozwijało się rzemiosło i handel, a bogaci rzemieślnicy zaczęli skupiać się w cechach. Dum la Tridekjara Milito (1618-1648) przetaczające się przez Białogard oddziały wojsk cesarskich i szwedzkich wielokrotnie plądrowały miasto. Zniszczenia wojenne, głód i zaraza spowodowały masowe ucieczki najuboższej, przeważnie słowiańskiej ludności do Polski. Bezpotomny zgon księcia Bogusława XIV, ostatniego z rodu Gryfitów (w 1637 roku) i przejście Ziemi Białogardzkiej na mocy traktatu w Osnabrück pod panowanie Brandenburgii (1653 rok) stały się przyczyną napływu szlachty i urzędników brandenburskich, co wiązało się z postępującą germanizacją.
Dum la Sepjara Milito (1756-1763) Białogard, kaj la tuta Pomerio, była przedmiotem walk i przetargów wojsk szwedzkich i pruskich. Wojna ta, oraz wojny napoleońskie spowodowały kolejne spustoszenia i regres rozwojowy. Tuż po wojnie, w roku 1765, miał miejsce jeden z największych pożarów miasta, który całkowicie zniszczył centrum i przedmieścia. Wiek XIX przyniósł miastu gwałtowny rozwój techniki. 20 listopada 1858 roku uruchomiono kolej parową z Białogardu do Koszalina, a już w roku następnym białogardzki dworzec kolejowy stał się punktem węzłowym. Nastąpił wówczas rozwój przemysłu, głównie przetwórczego, opartego na miejscowych produktach i surowcach rolno-leśnych.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Białogard dum la 20-a jc
Pomimo stałego rozwoju gospodarczego część mieszkańców decydowała się na emigrację zarobkową. W latach 1859-1867 mieszkańcy powiatu białogardzkiego emigrowali do Ameryki Północnej. Kolejna fala emigracji do obu Ameryk, oraz zachodnich i północno-zachodnich uprzemysłowionych krajów niemieckich wystąpiła w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XIX wieku. Proces wyludniania trwał nieprzerwanie do I wojny światowej, w wyniku której liczba ludności w powiecie zmalała jeszcze bardziej. Sytuacja ta zmieniła się dopiero po zakończeniu wojny, kiedy to nastąpił napływ ludności z ziem oddanych Polsce. W czasie II wojny światowej na terenie miasta i w jego okolicach znajdowały się obozy dla robotników przymusowych i jeńców wojennych. Białogard został zdobyty w dniu 5 marca 1945 roku przez oddziały złożone z Rosjan i Polaków. Po wojnie Białogard stał się siedzibą powiatu. Do lat dziewięćdziesiątych XX wieku w mieście stacjonowały jednostki armii radzieckiej.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Bibliografio
- Fritz Richard Barren, Städte-Atlas Pommern, Leer: Rautenberg, 1993.
- Jarosław Kociuba, Pomorze. Praktyczny przewodnik turystyczny po ziemiach Księstwa Pomorskiego, Szczecin: Walkowska Wydawnictwo, 2012.
- Gerard Labuda, Kaszubi i ich dzieje, Gdansko: Oficyna Czec, 1996.
- Bogusław Polak, Białogard 1299-1999. Studia z dziejów miasta, Koszalin: Muzeum Okręgowe, 1999.
- Kazimierz Rymut, Nazwy miast Polski, Vroclavo: Ossolineum, 1987.
- Krystyna Rypniewska, Heinz-Peter Schulz, Białogardw starych fotografiach, Koszalin: Wydawnictwo Kadr, 1998.
- Adam Wirski, Białogard przez wieki, Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Bałtyckiej Wyższej Szkoły Humanistycznej, 2000.
Internacia kunlaboro
- Aknīste, Latvio de 1999
- Albano Laziale, Italio de la 2-a de decembro 2004
- Binz, Germanio de aŭgusto 2002
- Komunejo Gnosjö, Svedio de la 28-a de marto 2003
- Maardu, Estonio de la 4-a de aŭgusto 2004
- Olen, Belgio de la 12-a de novembro 2004
- Teterow, Germanio, de 1970
- Caracal, Rumanio, de 2008