La Nigra Kato

The Black Cat
literatura verko
Aŭtoroj
Aŭtoro	Edgar Allan Poe
Lingvoj
Lingvo	angla lingvo
Eldonado
Eldondato	1843
Loko	Filadelfio
Eldonejo	The Saturday Evening Post
Ĝenro	horora fikcio
	v • d • r

The Black Cat (La Nigra Kato) estas novelo de Edgar Allan Poe. Ĝi unue estis publikigita en aŭgusto 1843 en The Saturday Evening Post ^[1]. En la rakonto, murdinto provas kaŝi sian krimon. En la fino, lia kulpo igas lin koncedi la krimon. Peter Lorre ĉefrolis en samnoma filmo reĝisorita de Roger Corman, kies intrigo estas bazita sur la rakonto.

Resumo[redakti | redakti fonton]

Unua apero en *United States Saturday Post* (*Usona Sabato Poŝto*), la 19a de aŭgusto, 1843, fronta paĝo, Filadelfio

Sojle de lia morto, nenomita rakontanto malfermas la rakonton proklamante ke li estas prudenta, malgraŭ la sovaĝa rakonto kiun li estas ronde peri. Tiu ĉi rakonto komenciĝas jarojn antaŭe, kiam la honorinda rolulo de la rakontanto estas famkonata. Li konfesas grandan amon al katoj kaj hundoj, kiuj ambaŭ, li diras, respektas la fidelecon de amikeco, male al kunulaj homoj. La rakontanto geedziĝas en juna aĝo kaj prezentas sian edzinon al la hejmaj ĝojoj de posedado de dorlotbestoj. El birdoj, orfiŝoj, hundo, kunikloj, kaj simio, la rakontanto elamasigas grandan kaj belan nigran katon, nomitan Plutono, kiel sia favorato.

Kvankam li amas Plutonon, la rakontanto komencas suferi de perfortaj humorŝanĝoj, ĉefe pro la influo de alkoholaĵo. Li komencas mistrakti ne nur la aliajn bestojn sed ankaŭ sian edzinon. Dum tiu neregebla kolerego, li ŝparas nur Plutonon. Unun nokton, post revenado hejmen sufiĉe ebria, la rakontanto atakas Plutonon. Kredante ke la kato evitis lin, li venĝeme kaptas la katon, nur por esti mordita ĉe la mano. En demona reprezalio, la rakontanto tiras tranĉilon el sia poŝo kaj eltranĉas unu de la okuloj de la kato. Kvankam la rakontanto vekiĝas la venontan matenon kun parta sento de pento, li estas nekapabla inversigi la lastatempe malbonaŭguran kurson de sia nigra animo. Nun certe ignorita fare de la vundita kato, la rakontanto baldaŭ serĉas plian reprezalion. Li estas superfortita de spirito de PERVERSECO, kaj komencas fari malbonon pro malbono. Li pendigas Plutonon de la branĉo de arbo unu matenon. Je la nokto de la pendumo de Plutono, la domo de la familio de la rakontanto forbruliĝas al cindroj, sed li malakceptas la eblecon de ligo inter la du okazaĵoj. La tagon post la fajro, kiu detruas ĉiujn posedaĵojn de la rakontanto, li travivas grupon de najbaroj kolektitaj ĉirkaŭ muro kiu restas staranta. Esplorante iliajn kriojn de miro, la rakontanto malkovras la impreson de giganta kato - kun ŝnuro ĉirkaŭ sia kolo - sur la surfaco de la muro. La rakontanto provas klarigi racie la ekziston de la impreso, sed li trovas sin plagita de tiu fantasmo dum multaj monatoj. Unun nokton, dum ekstere ebrie, la rakontanto hazarde renkontiĝis kun nigra objekto starigita sur granda barelo da alkoholaĵo. Nova nigra kato aperis,

Kiel kun Plutono, la rakontanto spertas grandan ŝaton por la mistera kato, kiun neniu antaŭe vidis. La kato iĝas parto de la domanaro, multe adorita ankaŭ de lia edzino. Tamen, sekvante la pli fruan manieron, la rakontanto baldaŭ ne povas rezisti sentojn de malamo por la kato. Tiuj murdaj sentoj intensiĝas kiam la rakontanto malkovras ke la plaŭdo de blanka felero sur la kato mistere alprenis la formon de la ŝovnodo. Tiel la blanka felero rivelas la ekzekuton kiu okazis al Plutono, kaj la rakontanto promesas venĝon. Iun tagon, malsuprenirante en la kelon de la konstruaĵo kun sia edzino, la rakontanto preskaŭ stumblas pro la kato. Kolerega, la rakontanto prenas hakilon por ataki la katon, sed lia edzino defendas la beston. Plie kolerigita pro ĉi tiu interfero, la rakontanto turnas sian koleregon kontraŭ sia edzino kaj entombigas la hakilon en ŝian kapon. Alfrontite kun la signoj de lia krimo, la rakontanto pripensas multajn opciojn por la forigo de la kadavro, inkluzive de diseriĝo kaj entombigo. La rakontanto poste decidas ekspluati la malseketajn murojn en la kelo kaj enterigi la kadavron malantaŭ ilia gipso. Sen iu ajn malfacilaĵo, la rakontanto kreas tombon en la gipsomuro, tiel kaŝante la kadavron kaj ĉiujn spurojn de ĝia murdo. Kiam li finfine turnas sin al la kato, ĝi mankas, kaj li opinias ke ĝi estis fortimigita per lia kolero. En la kvara tago post la murdo, la polico alvenas neatendite en la loĝejon de la rakontanto. Malvarmeta kaj kolektita, la rakontanto kondukas ilin tra la ĉirkaŭaĵo, eĉ en la kelon. Kvankam alfrontante la scenon de la krimo, la polico montras nenian scivolemon kaj prepariĝas forlasi la loĝejon. La rakontanto, aliflanke, daŭre provas mildigi ilian suspekton. Komentante la solidan metiistecon de la domo, li frapetas sur la muro —malantaŭ kiu estas la kadavro de lia edzino—per bastono. Responde al la frapado, longa, laŭta krio eliĝas el malantaŭ la muro. La polico sturmas la muron kaj malmuntas ĝin, malkovrante la kaŝitan kadavron. Sur ĝia kapo sidas la malaperinta kato.

Analizo[redakti | redakti fonton]

Tre simile kiel La Perfida Koro, "La Nigra Kato" sekvas la devenon de la rakontanto en frenezon post kiam li proklamas sian prudenton en la komenca paragrafo de la rakonto. Eĉ la rakontanto agnoskas la "sovaĝan" naturon de la rakonto, provante tiel apartigi sian mensan kondiĉon de la okazaĵoj de la intrigo. La naturo de la frenezo de la rakontanto diferencas de tiu de la rakontanto de "La Perfida Koro". "La Nigra Kato" ne zorgas nur pri la memstara naturo de la menso de la rakontanto. Prefere, la rakontanto konfesas alkoholismon kiu influas lian tenon sur realeco kaj produktas humorŝanĝojn. Alkoholaĵo estas, kiel la kato, ekstera agento, kiu entrudiĝas en la dinamikon de la intrigo. La enkonduko de alkoholaĵo kiel intrigaparato ankaŭ estas signifa ĉar Edgar Allan Poe estis laŭdire neregebla drinkemulo dum sia vivdaŭro. Dum multaj jaroj, liaj biografiistoj asertis ke li mortis pro alkohola venenigo en drinkejo en Baltimoro. Pli lastatempaj biografioj insistas ke la preciza kialo de la morto de Poe ne povas esti determinita. Ĉiaokaze, estas certe ke Poe suferis de la malutilaj efikoj de alkoholkonsumo dum sia tuta vivo. La influa literaturrecenzisto Tzvetan Todorov lanĉis koncepton de la "mirinda" en la fruaj 1970-aj jaroj por diskuti literaturon de hororo, kaj la ideo povas esti aplikita utile al "La Nigra Kato". La fantazio, li asertas, esploras la nedifinitan limon inter la realo kaj la supernaturo. La fantazia estas literatura kategorio, kiu enhavas elementojn kaj de la racia kaj de la neracia. Unu el la mirindaj elementoj en "La Nigra Kato" estas la ekzisto de la dua kato - kun la ŝanĝiĝanta formo de ĝia blanka felo kaj ĝia aspekto sur la kadavro malantaŭ la muro. Tiuj intrigtordaĵoj defias realecon, sed ili ne tute anstataŭigas supernaturan klarigon logikan. Estas eble ke la intrigtordaĵoj venas nur de la frenezeco de la rakontanto. Kiel rezulto, la intrigo tordas, kiel la fantazio, ŝvebas inter la reala kaj la supernatura. La rezolucio de la rakonto estas kaj racie ebla kaj ege neverŝajna; la kato povus loĝi en la kelaj muroj, sed estas malfacile kredi, ke ĝi longe restus silente en la muro aŭ nerimarkus la tro zorgema rakontanto. sed ili ne tute anstataŭas supernaturan klarigon logikan.