Vodevilo
Vodevilo estas stilo de teatro, ankaŭ konata kiel varieco, kiu floris en Usono el la 1880-aj jaroj pro la 1920-aj. La populareco altigis en paŝo kun la altigado de industrio kaj la kreskado de usonaj urboj dum ĉi tiu periodo. Ĝi malgrandiĝis kun la enkonduko de sonaj filmoj kaj radio. La origino de la termino estas obskura, sed la termino estas ofte konsiderata koruptaĵo de la franca esprimo "voix de ville", aŭ "voĉo de la urbo". Alia kredebla etimologio estas tio, ke ĝi estas korupaĵo de la franca Vau de Vire, valo en Normandio notinda pro stilo de kantoj kun topikaj temoj. La originalo de ĉi tiu stilo de amuzaĵo komenciĝis en Parizo ĉirkaŭ 1715.
La unuaj ekadoj de vodevila tipo de teatro en usono ekiĝis de impresario Tony Pastor en Manhatano, Nov-Jorkio, Usono, en 1865. Benjamin Franklin Keith fondis la plej gravan rondiron de teatroj en vodevila historio. Vodevilaj teatroj emfazis ludantoj de variaj tipoj: muziko, komedio, magio, bestaj agoj, novecaj agoj, akrobataĵoj kaj gimnastikaĵoj, kaj gestelulaj lekciaj rondvojaĝoj. Multaj fruaj filmoj kaj radioj ludistoj, tie W. C. Fields, Buster Keaton, la Marx-Filinoj, Edgar Bergen kaj La Three Stooges Tri Pajlhomoj, komencis en vodevilo.
Ne estis tranĉa finiĝo de vodevilo. La komenco de radio kaj de la kino en la malfruaj 1920-aj jaroj ekis la malgrandiĝadon. La malgrandigado kontinuis en la frua 1930-aj jaroj helpanta de la Granda depresio. La fermiĝo de la prestiĝa Palaca Teatro en Nov-Jorko en 1932 estas rigardata kiel grava punkto en la mortado de vodevilo. La malfacilaĵoj en civila transportado dum la Dua mondmilito kaj la sekvanta leviĝo de televido helpis fini kion restas de la maljunaj vodevilaj rondoj.
La televida formato varieca programo ŝuldis multan al vodevilo, kaj multaj vodevilaj ludistoj faris la transiron al televido. Ekvivalenta formo de teatro en Britio ĉe la sama tempo estis alludanta kiel "Muzika Halo", kaj en britio la termino "vodevilo" signifas tion, kio en Usono nomiĝas "burlesko", tio estas, pli filistra formo kun emfazo sur nudiĝanta kaj erotika danco.
Vodevilo en Usono ankaŭ markis la enkondukon de granda komerco en la mondo de popolara distraĵo. Pluaj rondiloj de teatroj estis konstruata de KEITH & ALBEE, SULLIVAN & CONSODINE, ALEXANDER PANTAGES, MARCUS LOEW, kaj aliaj. Ĉi tiuj komercistoj dungis plentempajn vojaĝantojn-ludistojn, definis severajn regulojn pri la specoj de programoj permesataj en siaj teatroj, kaj konkuris furore inter si por la plebonaj montraĵoj. KEITH & ALBEE aparte klopodis subteni altajn normojn por siaj programoj, kaj ne permesis ĉion malĉastan aŭ eĉ sugestan sur siaj scenejoj. Eĉ "legitimaj" teatraj aktoroj simila, al Sarah Bernhardt iom kompletigis sian enspezon per aperoj en tiaj programoj.
Vodevilo estas preskaŭ tute malaperinta el la scenejo, kun la escepto de malgranda (sed populara) retro-agoj kiel Triple Espresso.
Notindaj vodevilaj ludistoj
- Adele & Fred Astaire
- La Barrison filinoj
- Nora Bayes & Jack Norworth
- Jack Benny
- Edgar Bergen & Charlie Mccarthy
- Sarah Bernhardt
- Fanny Brice
- Joe E. Brown
- George Burns & Gracie Allen
- Frank Byron la 2-a
- Marie Cahill
- Eddie Cantor
- Charlie Case
- Vernon kaj Irene Castle
- Charlie Chaplin
- Charmon
- Ching Ling Foo
- George M. Cohan
- Marie Dressler
- Jimmy Durante
- Cliff Edwards ankaŭ konata kiel Ukelele Ike
- Julian Eltinge
- W. C. Fields
- Eddie Foy
- Trixie Friganza
- Joe Frisco
- Gallagher & Shean
- Charles E. Grapewin
- Great Lester
- Anna Heid
- Hildegarde
- Bob Hope
- Houdini
- May Irwin
- George Jessel
- Al Jolson
- Buster Keaton
- Bert Lahr
- Harry Lauder
- La Marx Filoj
- Winsor McCay & Gertie la Dinosaŭro
- Ethel Merman
- Jimmy Nelson
- La Original Creole Orchestra
- Isabella Patricola
- Joe Penner
- Molly Picon
- Blanche Ring
- Bill "Bojangles" Robinson
- Pat Rooney
- Lillian Russell
- Blossom Seeley
- Smith & Dale
- Eva Tanguay
- Vesta Tilly
- Sophie Tucker
- Ben Turpin
- Van & Schenck
- Jules Vernon
- Weber & Fields
- Señor Wences
- Mae West
- Bert Williams
- Paul Winchell
- Ed Wynn
- Henny Youngman