Yogmaya Neupane
| Yogmaya Neupane | ||
|---|---|---|
 Portreto de Yogmaya de anonima artisto, 2017
| ||
| Persona informo | ||
| Naskiĝo | la 1-an de aprilo 1867 | |
| Morto | la 5-an de julio 1941 | |
| Mortis pro | sinmortigo vd | |
| Religio | hinduismo vd | |
| Ŝtataneco | Nepalo vd | |
| Profesio | ||
| Okupo | poeto • verkisto vd | |
Filozofo 
| ||
| 'Hindua filozofio ' | ||
| Ĉefaj interesoj | Feminismo kaj poezio | |
| vd | Fonto: Vikidatumoj | |
Yogmaya Neupane (nepale योगमाया न्यौपाने; la 1-an de aprilo 1867 – la 5-an de julio 1941) estis religia gvidanto, aktivulino por virinaj rajtoj kaj poeto kun sidejo en Bhojpur-distrikto de Nepalo.[1] Yogmaya estas konsiderata inter la pioniraj inaj poetoj en Nepalo per sia sola publikigita poemaro, la Sarwartha Yogbani (nepale सर्वार्थ योगवाणी) konsiderata kiel ŝia plej rimarkinda kontribuo.[2]
La poemoj de Yogmaya estas metitaj ĉirkaŭ la tempo kiam Nepalo estis regita fare de la Rana dinastio kaj kiam Barato estis regita sub la Brita Raj. Ŝia stilo, karakterizita de la tiama kultura kaj politika subpremo, estis klare originala kaj kuraĝe sincera. Malgraŭ multe da fokuso pri la hindua religia kunteksto kiel religia gvidanto, ŝiaj poemoj kaj aktivismaj temoj peze pezis sur inaj kaj minoritataj rajtoj en la regiono, kiuj altiris multajn homojn ĉirkaŭ la tempo. En ŝiaj pli postaj jaroj, ŝiaj agadoj estis peze kontrolitaj fare de la registaro kaj ŝiaj verkoj estis malpermesitaj fare de la aŭtoritatoj sub la ordonrajto pri la Rana regantoj kaj malgraŭ la persekuto de ŝia grupo, ŝi estas fama pro elektado resti en Nepalo kaj pasigi siajn lastajn tagojn ĉirkaŭ ŝia naskiĝloko en orienta Nepalo. Oni supozas, ke Yogmaya fondis la unuan nepalan virinan organizon, la Nari Samiti por Virinaj Rajtoj en 1918, kiu estis konsiderata la ĉefa premgrupo malantaŭ la forigo de la Sati Pratha en Nepalo en 1920.[3]
La aktivado de Yogmaya komenciĝis post kiam ŝi deklaris rezignon kaj revenis al Nepalo. Kun la aŭtoritatoj pli kaj pli severaj rilate Yogmaya kaj ŝian grupon de subtenantoj, kaj ankaŭ ne volante reformi sian brutalan kaj koruptan aliron al regado, Yogmaya kaj ŝiaj 67 disĉiploj konscie faris la plej grandan amasmemmortigon (Jal-Samadhi) en la nepala historio per saltado en la rivero Arun en 1941.[4] En januaro 2016, la Nepala Registaro eldonis poŝtmarkon agnoskante ŝiajn kontribuojn.
Biografio[redakti | redakti fonton]
Frua vivo kaj familio (1867–1872)[redakti | redakti fonton]
Yogmaya naskiĝis en bramana familio en Majhuwabeshi, Nepaledada ĉe 1867. Ŝi naskiĝis kiel la plej aĝa infano kaj la sola filino de siaj gepatroj, patro Shrilal Upadhyaya Neupane kaj patrino Chandrakala Neupane, inter tri infanoj.[1]
Laŭ la ĝeneralaj braminaj kutimoj de tiu periodo, Yogmaya estis geedzita de ŝiaj gepatroj kun knabo nomata Manorath Koirala kiam ŝi estis nur 7-jara. Tamen dum ŝia tuta restado kun siaj bopatroj ŝi malfacilis adaptiĝi en la hejmo, ĉar oni supozas, ke ŝi estis viktimo de hejma perforto. Ĉirkaŭ ŝiaj mez-adoleskaj jaroj, Yogmaya decidis fuĝi de la perforta domo kaj reveni al sia patrina hejmo. Tamen Yogmaya ne estis facile bonvenigita hejme de ŝia patro kaj ŝia komunumo, kaj ili anstataŭe insistis pri ŝia reveno al ŝiaj bopatroj. Sed kun la bopatroj rifuzantaj akcepti ŝin reen en sian hejmon, ŝia patro heziteme decidis lasi ŝin resti ĉe sia domo.
Estas du kontrastaj supozoj pri la sorto de la edzo de Yogmaya, Manorath Koirala. La populare rakontitaj versioj mencias lin mortinta en la aĝo de 10 kaj Yogmaya sekve estante infanvidvino, atribuante ŝian vidvinan statuson la kialo malantaŭ la bombardo de misuzoj de ŝia bofamilio.[4] Tamen iu moderna literaturo ĉirkaŭ Yogmaya asertas, ke ŝi efektive neniam estis infanvidvino kaj ke ŝia edzo anstataŭe edziĝis kun alia virino post kiam Yogmaya evitis la hejmon.[5]
Migrado al Asamo kaj regeedziĝo (1872–1917)[redakti | redakti fonton]
En ŝiaj mez-adoleskaj jaroj, malgraŭ esti fraŭla virino en la tiutempe tre konservativa kaj subprema bramana socio, Yogmaya sekrete evoluigis rilaton kun najbara bramina knabo kun la familia nomo Kandel (nomo neidentigita). Ĉar reedziĝo aŭ vidva geedzeco ne estis rigardataj pozitive en la hindua socio, Yogmaya decidis fuĝi de sia hejmo ĉe Bhojpur kaj ŝi poste edziĝis al sia amanto ĉe Asamo. Post pli ol jardeko da kunestado, oni kredis, ke Yogmaya disiĝis de sia dua edzo kaj foriris kun sia filino. Iuj fontoj mencias ŝian duan edzon mortinta, dum aliaj mencias la du efektive apartigantajn en bonaj terminoj. Iu literaturo mencias, ke ŝi edziĝis al tria edzo kun la familia nomo Dotel post la forpaso de ŝia dua edzo. Historiistoj disputis ĉu Yogmaya naskis du filinojn aŭ unu, sed la ekzisto de Nainakala Neupane kiel ŝia filino estas registrita.[6][7]
Rezigno kaj reveno al Nepalo (1917)[redakti | redakti fonton]
Post decidado ke ŝi havas sufiĉe da geedziĝoj kaj la sekularajn manierojn, Yogmaya decidis adopti vivon de rezigno kaj vivi la reston de sia vivo kiel asketo. Dum estis sufiĉe ofte por maskloj iĝi asketoj en la hindua socio dum la tempo, estis tre rare ke inoj estis tiel. Yogmaya tiam revenis al Nepalo kun sia filino Nainakala al sia hejm-vilaĝo ĉe Majhuwabesi kaj transdonis filinon Nainakala al sia frato Agnidhar Neupane kaj bofratino Ganga. Ŝi tial rezignis ĉiujn siajn respondecojn kaj plene supozis la vivon de asketo. Ĝuste dum ĉi tiu periodo Yogmaya ekverkis siajn religiajn poemojn. Analizo de ŝiaj pli fruaj temoj montris akademiulojn supozi ke Yogmaya estis peze influita per la principoj de reformema hindua gvidanto Dayananda Sarasvati, kiu akiris enorman popularecon en tuta Hindio kiam Yogmaya loĝis en Asamo.[7]
Asketa vojaĝo ene de Nepalo (1917–1918)[redakti | redakti fonton]
Yogmaya poste komencis sian asketan vojaĝon tra diversaj partoj de Nepalo. Dum sia vojaĝo ŝi venis en kontakton kun multaj famaj religiestroj, inkluzive de Swargadwari Mahaprabhu Abhayananda la Dua, kiu tre dankis ŝian devotecon kaj tiel gvidis ŝin per la joga spirita edukado sub la sankta tradicio Joshmani. Post sia vojaĝo, Yogmaya decidis vigle praktiki sian meditan Sadhanan revenante al sia hejmvilaĝo.[7]
Reveno al Majhuwabesi, populareco de aktivismo kaj opozicio de lokaj feŭdaj sinjoroj (1918–1930)[redakti | redakti fonton]
Yogmaya praktikis iujn ekstreme malfacilajn meditadajn teknikojn dum sia Sadhana, inkluzive mediti dum tagoj senprokraste proksime de fajro dum someroj kaj poste sen dike kovritaj vestaĵoj ene de malvarmaj kavernoj dum vintroj. Foje ŝi eĉ meditis fastante kaj trinkante nur akvon dum kelkaj semajnoj. Alifoje ŝi renkontiĝus kun homoj kaj ŝiaj parencoj, al kiuj ŝi deklamus siajn poemojn. Male al io ajn, kion la homoj en Majhuwabesi iam aŭdis aŭ sciis, ŝiaj poemoj influis multajn lokanojn kaj ŝia sekvantaro konstante komencis kreski. Unu el ŝiaj disĉiploj, Bhim Bahadur Basnet poste konstruis kabanon por Yogmaya kaj ankaŭ kompilis ŝiajn poemojn kaj poste publikigis ilin de Sikimo.
La tragedioj kaj diskriminacio alfrontitaj de Yogmaya en ŝia antaŭ-asketa vivo forte difinis ŝian vidpunkton pri la maljustaĵoj ĉeestantaj en la nepala hindua socio. Malgraŭ esti ano kaj predikisto de hindua spirita filozofio, ŝi sentis, ke la patriarka socio tiutempe estis maljuste diskriminacia al virinoj, malaltaj kastaj grupoj kaj en la kazo de Nepalo, ankaŭ al la malalta ekonomia klaso. Ŝiaj poemoj provis igi la amasojn ĉirkaŭ Bhojpur konsciaj pri tia subesta diskriminacio, kiu eonis kun granda nombro da lokanoj. Post la publikigo de ŝiaj poemoj, homoj el Darĝiling kaj Katmanduo komencis fariĝi ŝiaj disĉiploj.
Kvankam la instruoj de Yogmaya facile influis multajn senprivilegiajn kaj saĝe izolitajn homgrupojn, multaj lokaj feŭdismaj luigantoj apartenantaj al la Basnet-genlinio, same kiel lokaj homoj proksime al la centraj administrantoj en Katmanduo konsideris la asketon kaj ŝiajn anojn minaco al iliaj patriarkaj privilegioj kaj impete komencis kontraŭstarante ŝin. Finfine, ŝia aktivismo kaj populareco gajnis la atenton de la administrantoj de la brutala Rana Reĝimo ankaŭ.[4][7]
Kontakto kun la ŝtato (1930–1936)[redakti | redakti fonton]
Yogmaya kredis, ke la administrado fariĝis ekstreme korupta kaj pliigis la mizeron de la simpla popolo ne aliĝante al la Darmo, malgraŭ disvastigado al publiko, ke ili aliĝis al la hindua religia kodo. Ŝi ankaŭ malkaŝe kritikis la burokratojn, kiuj prosperis pro subaĉeto kaj rifuzis al homoj eĉ la bazajn rajtojn per ŝiaj poemoj. Por antaŭenigi kaj prediki ŝiajn ideojn ankaŭ konvinki la administrantojn en Katmanduo ŝanĝi siajn diskriminaciajn kaj koruptajn politikojn Yogmaya sendis unu el ŝiaj disĉiploj Premnarayan Bhandari al Katmanduo en 1931, kiu poste komencis esti konata populare de la amasoj en Katmanduo kiel Hareram Prabhu. La tiama ĉefministro de Nepalo, Juddha Shumsher Rana ankaŭ decidis renkonti Bhandari sekve de tio li donis parolan certigon aliĝi al la sankta ĵuro de vero kaj sendis lin doni la mesaĝon al Yogmaya. Tamen la administrantoj ne reformis iujn el siaj brutalaj kaj koruptaj teknikoj en la sekvaj kvar jaroj. Forlasita de la sinteno de la regantoj en Katmanduo, Yogmaya denove sendis Bhandari al Katmanduo en 1936 kaj poste tiun jaron la gvidanto mem venis al Katmanduo kun sia filino. Ŝi estis bonvenigita de Juddha Shumsher dum sia vizito tie, kie li laŭdire demandis, kion ŝi volas kaj responde Yogmaya respondis "la almozon de la sankta ordo de vero kaj justeco" (nepale सत्य धर्मको भिक्षा). La ĉefministro donis al ŝi sian certigon denove, sed ne realigis konkretan reformon, kiel ŝia grupo atendis. Tiam, antaŭ ol forlasi la Katmanduan Valon, Yogmaya faris 24-punktan apelacion al la ĉefministro detaligante la reformojn, kiujn ŝi kaj ŝiaj sekvantoj volis vidi en la lando. Ĉi tio alarmis Juddha Shumsher kaj liajn anojn, kiuj komencis vidi Yogmaya kiel minaco al sia politika starigo kaj tiel faris specialajn preparojn por resendi ŝin al Bhojpur tiun jaron.[1][7]
Malkontento pri la ŝtato kaj minaco de amasa memmortigo en arbo (1936–1939)[redakti | redakti fonton]
Malkonsento kontraŭ Rana Regime komencis pliiĝi en la malfruaj 1930-aj jaroj, ĉefe influitaj fare de la Hindia sendependiga movado. Kiel respondo, la tiama registaro frekventis uzi pli brutalajn teknikojn kontraŭ disidentoj. La reformoj postulitaj de Yogmaya kaj ŝiaj anoj estis plurfoje ignoritaj de la ŝtato kaj la agadoj de ŝia grupo estis konstante kontrolataj. En 1935, Yogmaya komencis publike kontraŭstari la koruptan kaj brutalan administracion. Ŝi deklaris, ke venis la tempo establi novan eraon detruante la maljustaĵojn, superstiĉojn kaj koruptajn praktikojn, kiuj ekposedis la nepalan socion. Ŝi plue deklaris, ke ŝi ne deziras esti implikita en la ŝanĝiĝanta epoko, ĉar ŝi jam alproksimiĝis al savo kaj ŝi tiel baldaŭ volonte oferos sin en la nomo de dio.
Pretekste de Juddha Shumsher ne plenumi siajn asekurojn, Yogmaya planis oferi sin sidante sur giganta aŭtodafeo kune kun 240 konsciaj disĉiploj en rito nomata Agni Samadhi kaj tiel ordonis al ŝiaj sekvantoj publikigi apelacion al la simpla popolo por ia ajn almozo kiun ili povus doni al ŝia grupo de la Kartik Shukla Purnima. Ŝi ankaŭ sendis personajn pledojn por almozo al Madhav Shumsher, la tiama ĉefadministranto de la distrikto Dhankuta kaj Juddha Shumsher.
Kun la administrantoj ankoraŭ ne atentante ŝian alvokon, Yogmaya fiksis la daton por sia ofero al la 12-a de novembro 1938 kaj publike komencis prepari tiun.[1][8]
Enmiksiĝo de la ŝtato kaj aresto de ŝiaj anoj (1939–1941)[redakti | redakti fonton]
Timante amasan malakcepton se la amasa ofero rajtas okazi, Juddha Shumsher ordonis interrompi la eventon per deplojo de ĉirkaŭ 500 sekurecaj personoj al la evento la 11-an de novembro, post kiu 11 viraj disĉiploj estis malliberigitaj ĉe Dhankuta dum plej multaj inaj partoprenantoj de la interrompita rito de agni samadhi, inkluzive de Yogmaya kaj Nainakala estis arestita proksime en la Templo Radhakrishna ĉe Bhojpur. La administrantoj liberigis la inajn membrojn de aresto post tri monatoj, dum la plej multaj el la viraj anoj estis liberigitaj de malliberejo tri jarojn poste en aprilo 1941.[1]
Memmortigo (Jal Samadhi; 1941)[redakti | redakti fonton]
Post la liberigo de ĉiuj ŝiaj disĉiploj Yogmaya decidis daŭrigi siajn oferemajn planojn, sed ĉi-foje ŝi ordonis teni la planojn en grupa sekreto. Ŝi fiksis la novan daton de la evento al la 5-a de julio 1941, kiu estis la tago de la sankta Harisayani Ekadasi kaj persone permesis al nur elektita grupo de disĉiploj kuniĝi kun ŝi. La religia rito por la Jal Samadhi komenciĝis nokte la 4-an de julio 1941 kaj matene la 5-an de julio ĉirkaŭ la 4-a matene, Yogmaya gvidis la ritecan amasan memmortigon grimpante sur rokon metante teleron kun fajrolumitaj oleolampoj sur ŝian kapon ĉe la bordoj de la furioza rivero Arun. Post Yogmaya, 65 el ŝiaj disĉiploj tiam saltis sinsekve sur la riveron en tiu tago kaj la sekvan tagon 2 pliaj el ŝiaj disĉiploj faris la samon. Finfine, la totala mortnombro de la evento estis 68.[1][4][9]
Heredaĵo[redakti | redakti fonton]
Yogmaya kaj ŝia filino Nainakala estis analfabetoj. Ŝiaj poemoj estis kompilitaj kaj publikigitaj de ŝiaj kleraj disĉiploj.[10] Fakte, la Yogbani estas konsiderata kiel malgranda parto de ŝiaj poemaroj, kiujn ŝi daŭre verkis ĝis la jaro de sia Jal Samadhi.
Novaĵoj kaj materialoj pri Yogmaya kaj la amasa memmortigo estis agreseme cenzuritaj de la reĝimo Rana ĝis ili estis renversitaj en 1951. Tamen eĉ dum la unua plurpartia demokratia epoko (1951–1960) kaj la erao Panchayat (1960–1990), menciojn pri la agadoj de Yogmaya ĝenerale malinstigis la ŝtato. Tamen ŝiaj disĉiploj, disigitaj ĉirkaŭ Bhojpur, Khotang kaj Sankhuwasabha, daŭrigis la tradicion loke tra la 1990-aj jaroj. Iuj el la disĉiploj de Yogmaya, plejparte inaj, ankaŭ loĝis en la Templo Manakamana en Tumlingtar.
Post kiam vojaĝlimigoj por eksterlandaj vizitantoj al Nepalo iom post iom estis ĉesigitaj ĉirkaŭ la Panchayat Erao, akademiuloj de ekster Nepalo ankaŭ komencis persekuti Yogmaya. Post la 1980-aj jaroj, famaj okcidentaj erudiciuloj, inkluzive de Barbara Nimri Aziz kaj Michael Hutt esploris kaj publikigis siajn literaturajn verkojn bazitajn sur Yogmaya.[8][9][11]
Temoj pri Yogmaya ankaŭ estis inkluzivitaj en la instruplano en specifaj disciplinoj bazitaj en socioscienco en diversaj universitatoj en Nepalo inkluzive de sociologio, antropologio kaj virinaj studoj.
Loka organizo ankaŭ estis formita en Bhojpur fare de parencoj kaj lokanoj de Yogmaya Neupane nomita la "Yogamaya Shakti Pith Tapobhumi Bikash Tatha Vikas Sanstha", por reklami ŝian laboron kaj agadojn same kiel konservi la lokojn kie Yogmaya pasigis signifan tempon dum sia asketa vivo ĉirkaŭ Nepaledada kaj Dingla.[12]
La 16-a de novembro 2016 la Nepala Registaro eldonis poŝtmarkon rekone al ŝiaj kontribuoj al la historio de Nepalo.[13]
La nepala romanverkisto Neelam Karki Niharika ricevis la ĉefan premion en la eldono de Madan Puraskar (2018) pro sia biografia romano "Yogmaya". Nepala dramisto Tanka Chaulagain poste adoptis la intrigon de la libro por krei teatraĵon kiu estis premiere montrita en Shilpee Teatro en Katmanduo en junio 2019.
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Bhandari, Lekhnath, "Courageous Reformer "साहसी सुधारक"", ekantipur, 13-a de julio 2013. [rompita ligilo]
- ↑ Nadeau, Kathleen M.. (11-a de juno 2013) Women's Roles in Asia (angle). ABC-CLIO. ISBN 9780313397493.
- ↑ In focus: Yogmaya, who gave her life fighting Rana atrocities. Alirita 31-a de marto 2013.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Pandey, Binda. (2011) Women Participation In Nepali Labour Movement. Nepalo: GEFONT-Nepal, p. 21. ISBN 99933-329-2-5.
- ↑ योगमाया बाल विधवा थिइनन् ! (nepale). Alirita 7-a de majo 2020. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2022-01-28. Alirita 2022-05-25.
- ↑ NEPAL: Yogmaya Neupane: Nepal's First Female Revolutionary (angle) (3-a de februaro 2015). Alirita 17-a de februaro 2019.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Alok, Pawan. (2014) “ओजस्वी नारी योगमाया न्यौपाने र उनको सम्बन्धका आयामहरू (जीवन वृत र योगदानका प्रसङ्गहरू)”, बहुमुखी व्यक्तित्वकी धनी योगमाया. Katmanduo: Nepal Sashtra Samaj, p. 15–21. ISBN 9937-2-6977-6.
- ↑ 8,0 8,1 Aziz, Barbara Nimri Aziz. (2001) Heir to a Silent Song: Two Rebel Women of Nepal. Katmanduo: CNAS, p. 33–72. ISBN 99933-52-13-6.
- ↑ 9,0 9,1 . Lecture Series XLIX—Michael Hutt: 'The Iconisation of Yogmaya Neupane'. Arkivita el la originalo je 2016-04-15. Alirita 31-a de marto 2013. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2016-04-15. Alirita 2020-11-29.
- ↑ Women Writers of Nepal | Jagadish Rana. Arkivita el la originalo je 2016-05-03. Alirita 31-a de marto 2016. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2016-05-03. Alirita 2020-11-29.
- ↑ Aziz, Barbara Nimri. (1993) Shakti Yogmaya: A tradition of dissent in Nepal. Zuriko: Volkerkundemuseum der Universitat Zurich, p. 19–29.
- ↑ Yogamaya. Alirita 31-a de marto 2013.
- ↑ Yogamaya - हुलाक सेवा विभागले योगमायाको नाममा यस वर्ष... | Facebook. Alirita 31-a de marto 2013.