Francesco Filelfo

Franciscus Philelphus (1398-1481)
itala humanisto
Persona informo
Naskiĝo	25-a de julio 1398 en Tolentino,  Italio
Morto	31-a de julio 1481 en Florenco,  Italio
Mortis pro	Naturaj kialoj vd
Lingvoj	latina • itala • antikva greka vd
Ŝtataneco	March of Ancona (en) vd
Alma mater	Universitato de Padovo Universitato de Bolonjo
Familio
Infanoj	Gianmario Filelfo (en) vd
Profesio
Okupo	tradukisto filozofo klasika filologo humanisto verkisto oratoro diplomato poeto universitata instruisto skribisto vd
Laborkampo	Poezio, kreiva kaj profesia verkado, klasika filologio, filozofio, lingvoinstruado, humanismo, tradukado kaj retoriko vd
Aktiva en	Bolonjo • Sieno • Florenco • Pavio • Milano vd
vd	Fonto: Vikidatumoj

Francisko FILELFO (n. en Tolentino, en la 25-a de julio 1398 - m. en Florenco, en la 31-a de julio 1481) estis itala humanisto, filologo, klerulo, pedagogo, poeto, helenisto kaj tradukisto.

Biografio

Exercitatiunculae,
verko eldonita en 1448

Inter 1416 kaj 1417, Filelfo komencis en la Universitato de Padovo siajn studojn pri gramatiko, retoriko kaj latina lingvo, kie liaj profesoroj estis Gasparino Barzizza kaj Paŭlo Veneto (1369-1429). Tie li havis la oportunon konatiĝi kun Georgo de Trebizondo kaj Andreo Chrysobergès (1380-1451), kaj ili fariĝis intimaj amikoj. En 1417, kiam li estis nur 18-jara, lia beletra reputacio estis tiel granda, ke li estis invitita instrui elokventecon kaj moralan filozofion en Venecio. Kiel estis tradicio en Italio, li komencis instrui pri la lingvaĵo kaj la beleco de la ĉefaj latinaj aŭtoroj, Cicerono kaj Vergilio, kiuj estis konsideritaj la majstroj de la morala scienco kaj de la retorika eleganteco.

Agnoskita de la societo de la plej renomaj beletristoj kaj de la plej eminentaj veneciaj patricioj, estis al li proponita katedro por la publika instruado, en Vicenco, kaj, en 1419, dank'al influo de sia patrono, Leonardo Ĝustiniani (1388-1446) sur la senato, li nomumiĝis al la grava posteno kiel notario kaj kanceliero por la administraj kaj feŭdaj aferoj en Konstantinopolo. Al ĉi tiu nomumo, kiu cetere estis tre deziregata de la tiama klera junularo, avidantaj je loka akirado rilate al la konado de la grekaj lingvo kaj literaturo, Filelfo antaŭ longe sin preparis, kaj tio rezultis, laŭ Johano Krizoloras (1360-1422), je interveno el sia profesoro Guarino da Verona, kiu, inter 1403 kaj 1406, okupis tiun postenon en la urbo. Kun la necesa preparo por la konkero de la ofico kiel sekretario de la kanceliero, Filellfo, en la 14-a de julio 1420 fariĝis civitano de Venecio, kaj vojaĝis al la bizanca ĉefurbo en la fino de la sama monato. Iom poste li edziĝis al Teodora Crysoloras, nevino de Manuelo Krizoloras, la bizanca klerulo, kiu enkondukis la grekan kulturon en Italio, kaj je rekomendo de ĉi lastulo, li partoprenis en multenombraj diplomatiaj misioj de la imperiestro Johano la 8-a Paleologa.

Verkoj

• Epistolae Francisci Philelphi - 1403
• Satyrarum Hecatosticon prima decas (decades decem) (1476)
• Fabulae, Veneza, 1480.
• Orationes et nonnulla alia opera, Plutarchi apophthegmata, ab eodem e Graeco in Latinum con versa (1481)
• Orationes Philelphi cum aliis opusculis (Aristoteles, Rhetorica. Plutarchus ..., Lorenzo Valla - 1492
• Orationes Philelphi Cum Aliis Opusculis - 1496
• Carminum libri V, Brescia 1497.
• Odae F. Philelfi, 1497
• Orationes et opuscula (Basileia, 1498)
• Epistolarum familiarum libri triginta septem Veneza, 1502.
• Satyrarum decades deceni (Veneza, 1502)
• Francisci Philelfi Satyrarum Hecatosticon prima [-decima decas] - 1502
• Epistolare Francisci Philelphi, Kessler - 1506
• Breviores elegantioresque Epistole Omnibus ... - 1507
• Satyrae centum distinctae decem decadibus Catholicis passim refertoe sententiis: praemissa authoris vita ab Egid. Perrino Campano, &c.” Paris, 1508.
• Breviores quaeque elegantioresque epistolae - 1520
• Epistolae familiares, studiosae Juventuti non minius utiles necessariae - 1526
• Conviviorum libri duo, Paris, 1552.
• Appiani Alexandrini historiæ (obra em latim).

Literaturo

• Enciclopedia Italiana
• Personensuche
• Virtual International Authority File
• WorldCat Identities
• Bibliothèque Nationale de France
• The Original Catholic Encyclopedia
• New World Encyclopedia
• Contemporaries of Erasmus: A Biographical Register of the ..., , Peter G. Bietenholz, Thomas Brian Deutscher
• IdRef
• Catholic Encyclopedia
• A Renascença
• Online Encyclopedia Arkivigite je 2013-02-07 per la retarkivo Wayback Machine
• renaissance.academic.ru
• Renaissance Philosophy
• Gluideas.com Arkivigite je 2016-03-03 per la retarkivo Wayback Machine
• Alexander Chalmers' Dictionary of Biographies
• Rudolf Georg Adam, Francesco Filelfo at the court of Milan (1439-1481), University of Oxford Thesis, 1974, 569 pp. (Part 1: Text, 1-198, Part 2: Footnotes, 199-569)

Vidu ankaŭ

• Μανουὴλ Χρυσολωρᾶς (1355-1415)
• Gasparino Barzizza (1360-1431)
• Antonio Loschi (1368-1441)
• Kosimo de Mediĉo (1389-1464)
• Johano la 8-a Paleologa (1392-1448)
• Θεόδωρος Γαζῆς (1398-1475)
• Francisko Sforza (1401-1466)
• Peter Anton von Clapis (1440-1512)
• Johano Amerbach (1440-1513)