Malvarma paco

El Vikipedio, la libera enciklopedio

Malvarma paco estas situacio kie paco oficiale regas inter du landoj, tio estas ke paco estas markita de la observigo de paca traktato finanta la staton de milito dum la registaro aŭ la loĝantaro, almenaŭ en unu lando, malaprobas la pacinterkonsenton kaj sindetenas de efektivigi ĝin [1].

Butros Butros-Gali, la tiama eksterafera ministro de Egiptio, elpensis la esprimon "malvarma paco" fine de 1982. La frazo estis elpensita kiel la malo de malvarma milito, kie du landoj ne malkaŝe batalas unu la alian, sed sekrete ĉiu el ili provas vundi la alian .

Malvarma paco estas karakterizita de altaj niveloj de malfido inter la partioj, kaj negativa sinteno de la registaroj kaj loĝantaroj, almenaŭ en unu el la landoj, al la alia lando. Ĝi estas kontrastita kontraŭ malvarma milito en kiu almenaŭ du statoj ne estas publike plutraktanta staton de milito kontraŭ ĉiu alia sed publike aŭ sekrete subtenas konfliktojn inter ĉiu alia-a klientaj statoj aŭ alianculoj. Malvarma paco, dum markita de similaj niveloj de malfido kaj antagonisma hejma politiko inter la du registaroj kaj loĝantaroj, ne rezultas en prokuraj militoj, formalaj trudeniroj aŭ similaj konfliktoj .

Prof. Benjamin Miller el la Universitato de Ĥajfo publikigis plurajn artikolojn, en kiuj li studis la procezojn, kiuj kondukas de militstato al paca stato, en diversaj regionoj de la mondo kaj en diversaj periodoj. En siaj artikoloj li difinas tri nivelojn de paco: "malvarma" paco, "normala" paco kaj "varma" paco. Ĝi kreas teorian kadron kiu kombinas la regionajn kaj internaciajn perspektivojn pri pacprocezoj, kaj identigas afinecon inter malsamaj mekanismoj kiuj kreas malsamajn nivelojn de paco. Lia analizo montras, ke pacprocezoj sukcesas nur se ekzistas la taŭgaj regionaj kondiĉoj. La ĉefaj ekzemploj en liaj artikoloj estas Mezoriento (la malvarma paco en la rilatoj inter Israelo kaj Egiptio [2], kaj inter Israelo kaj Jordanio [3]), Latin-Ameriko (la evoluo de la pacaj kondiĉoj inter la landoj dum la dudeka jarcento) kaj Okcidenta Eŭropo (la varmiĝo de la rilatoj inter la landoj ekde la 1950-aj jaroj ).

Ekzemploj[redakti | redakti fonton]

Egipto-Israelo[redakti | redakti fonton]

Israel-Egiptaj rilatoj sekvantaj la Camp David-Akordojn estas konsideritaj elstara ekzemplo de malvarma paco. La landoj subskribis pacinterkonsenton post kvin malfacilaj militoj inter ili, sed populara subteno por la interkonsento inter egiptoj malpliiĝis post la murdo de Anwar Sadat (1981) kaj la Unua Libana Milito (1982), kaj daŭre malpliiĝis ekde tiam.

Eĉ post la murdo de Sadat, la egipta registaro gvidata de Hosni Mubarak aliĝis al la pacinterkonsento kun Israelo, kaj normalaj rilatoj regis inter la landoj, kvankam sen la vastiĝo de la rilatoj al aliaj areoj, kiujn la plimulto de la egipta publiko kontraŭstaras. La egipta registaro trudis restriktojn al firmaoj kaj privataj komercistoj, kaj trudis sankciojn al egiptaj partioj kiuj provis rompi tiujn restriktojn.

La ĉefa parto de la rilato inter la landoj estas esprimita en ekonomia kaj sekureca kunlaboro. En 2005, Israelo kaj Egiptio subskribis interkonsenton sub usona sponsorado, kiu garantiis sendevigon de doganimpostoj en Usono por produktoj produktitaj en ambaŭ landoj. Ĉi tiu interkonsento alportas al Egiptio kaj Israelo pli ol miliardo da dolaroj jare.

En la jaroj 2008-2011, Israelo aĉetis naturan gason el Egiptio por ĉirkaŭ kvar miliardoj da dolaroj jare. En 2011, la gasdukto en Sinajo plurfoje eksplodis, kaj de tiam la provizado ne estis rekomencita. En 2018, kontrakto estis subskribita por vendo de israela gaso al Egiptio kun totala financa amplekso de ĉirkaŭ 15 miliardoj da dolaroj dum 10 jaroj.

Ankaŭ ekzistas armea kunlaboro inter Israelo kaj Egiptio kadre de la milito kontraŭ teroro en Sinajo. Laŭ enketo de la ĵurnalo New York Times, en 2016-2017 la Israela Aera Forto atakis teroristajn agentojn en Norda Sinajo pli ol cent fojojn, kun la aprobo de la Prezidanto de Egiptio, Abdel Fattah al-Sisi. Proparolanto de la egipta armeo neis ĉi tiun raporton [2].

Jordanio-Israelo[redakti | redakti fonton]

La 26-an de oktobro 1994, la pacinterkonsento inter Israelo kaj Jordanio estis subskribita en impona ceremonio en la ĉeesto de israela ĉefministro Jicĥak Rabin, reĝo Hussein de Jordanio, kaj la prezidanto de Usono, Bill Clinton. En la paroladoj de ambaŭ partioj oni anoncis, ke ili intencas bazi la rilatojn sur aro da komunaj projektoj en la kampoj de ekonomio kaj infrastrukturo. Reĝo Hussein miregigis la spektantaron per aparte emocia parolado en kiu li deklaris ke "la packontrakto ne estos nur paperpeco - ĝi estos realisma, malfermante niajn korojn kaj mensojn unu al la alia."

Dudek jarojn poste Shimon Shamir estis intervjuita kaj diris, ke laŭ lia opinio la espero kaj optimismo montriĝis pasemaj, kaj la magio de malvero ĉie frakasiĝis. Laŭ li, la Ĉefministroj de Israelo ne sufiĉe agis por plifortigi pacon, kaj kaŭzis embarason kaj malfacilaĵojn inter la jordania gvidado. Ĉio el tiuj kaŭzis al reĝo Hussein amaran seniluziiĝon, kaj lia posteulo Abdullah la 2-a, Reĝo de Jordanio, estis priskribita kiel "malvarma paco". En intervjuo de 2010, Abdullah la 2-a diris ke "Jordan-Israel-rilatoj atingis la plej malaltan punkton ekde la packontrakto", kaj en alia intervjuo li priskribis la rilatojn kiel "malvarman pacon kiu daŭre malvarmiĝas".

La 21-an de oktobro 2018, Abdullah la 2-a, anoncis, ke li ne intencas etendi la validecon de aneksaĵo al la pacinterkonsento kun Israelo, kiu permesas al ĝi lui la teritoriojn Naharim kaj la Zofar-enklavon, kaj ili revenos al Jordania suvereneco fine de 2019 [3].

Barato-Pakistano[redakti | redakti fonton]

La konflikto inter Barato kaj Pakistano pri Kaŝmiro tuj komenciĝis post la Dispartigo de Hindio en 1947. La Ĉina Popola Respubliko ankaŭ kontrolas parton de Kaŝmiro. Pluraj armeaj konfliktoj ekis en la regiono, inkluzive de la unua hind-pakistana milito kaj la Kargil-milito. Inter la du landoj ekzistas alia konflikto, pri la kontrolo de la Siachen-Glaĉero. En novembro 2003, Barato kaj Pakistano subskribis batalhalton kaj komencis pacnegocadojn, sed ili donis neniun frukton. Ekde tiam la du landoj estas en "malvarma paca" rilatoj. La loĝantaroj daŭre estas sufiĉe malamikaj unu al la alia, parte pro la implikiĝo de teroristaj organizoj de Pakistano en atakoj en Barato, inkluzive de la terora atako en Mumbajo [1] (2008) kaj la atako en Pulwama (2019), kaj la subteno de spionoficialuloj de Barato al ribelaj organizoj en Baluĉistano, kiuj postulas sendependecon de Pakistano [4].

En 2008, Barato kaj Pakistano jesis permesi limigitan komercon inter la du partoj de Kaŝmiro. Estas permesite komerci nur 21 erojn, kaj nur per interŝanĝaj transakcioj, ĉar neniu lando volas akcepti la valuton de la alia lando, kaj ne ekzistas interkonsento pri tria valuto.

Barato-Ĉinio[redakti | redakti fonton]

Ekde la Ĉina-Barata Milito (1962), Barato kaj la Ĉina Popola Respubliko konservis diplomatiajn rilatojn sen armitaj konfliktoj, tamen, komence de la 21-a jarcento, neatendita rivaleco disvolviĝis inter la landoj en la ekonomia kampo, same kiel landlimaj disputoj (ekzemple en la urbo Twang en Tibeto) kaj timoj de mara invado. La malkresko de la nivelo de kunlaboro inter la landoj kondukis al situacio de malvarma paco inter ili [1].

Eritreo-Etiopio[redakti | redakti fonton]

Tra la jaroj, multaj diferencoj de opinio aperis inter la najbaraj landoj de Eritreo kaj Etiopio, pri la temoj de enmigrado, komerco, laborleĝoj kaj la ekonomio. En novembro 1997, Eritreo moviĝis por uzi nacian valuton, kiun Etiopio kontraŭbatalis. Alia temo estis la uzo de la haveno de Assab [2], kiu estis transdonita fare de Etiopio al Eritreo post sia sendependeco, kiu kaŭzis al ĝi gravajn ekonomiajn perdojn.

Tiuj ĉi temoj estis inter la ĉefaj kaŭzoj de la eksplodo de la Eritreo-Etiopia milito kiu daŭris de 1998 ĝis 2000 [3] [4]. La milito lasis ambaŭ landojn ekonomie malriĉaj, kaj malgraŭ la konflikto, rilatoj inter la populacioj ne estis interrompitaj, kaj dum jaroj "malvarmo paco" regis en la regiono. En 2014 komenciĝis diplomatiaj kontaktoj kaj pacprocezo, kulminante per la pintkunveno Eritreo-Etiopia en julio 2018 [5]. En la pintkunveno, la gvidantoj de la landoj subskribis komunan deklaron formale fini la konflikton inter la landoj, revenante al plenaj diplomatiaj rilatoj, kaj malfermante la landlimojn al homoj, varoj kaj servoj.

Latin-Ameriko[redakti | redakti fonton]

Multaj militoj ekis inter latinamerikaj landoj en la 19-a jarcento, kaj nur kelkaj konfliktoj okazis dum la 20-a jarcento. La lastaj militoj inter la landoj de Latin-Ameriko estis relative mallongaj konfliktoj - la futbala milito [6] (1969) kaj la Sanpa milito (1995).

Studoj trovis, ke komence de la 20-a jarcento latin-amerikaj landoj koncentriĝis pri atingi internan stabilecon, kaj tio estis la ĉefa kialo de foresto de militaj konfliktoj. Dum ĉi tiu periodo, malvarma paco regis inter la landoj. Ekde la mezo de la 20-a jarcento komenciĝis en la kontinento procezo de demokratiigo, kiu transformis la pacajn rilatojn inter la landoj en varman pacon. En multaj landoj, la gvidantoj promesis eviti armitajn konfliktojn kun siaj najbaroj, kaj hodiaŭ nur negravaj teritoriaj konfliktoj restas en Latin-Ameriko.

Bosnio[redakti | redakti fonton]

La bosnia milito, en kiu la serboj, kroatoj kaj bosnianoj batalis unu la alian, finiĝis en 1995 en armea blokiĝo kaj la konflikto restas nesolvita. Ekde tiam neniu armita konflikto eksplodis inter la malsamaj loĝantaroj, kaj la rilatoj inter ili hodiaŭ estas difinitaj kiel malvarma paco.

Rusio, Ukrainio kaj Eŭropa Unio[redakti | redakti fonton]

Ekde 1991, la Eŭropa Unio kaj ĝiaj membroŝtatoj iniciatis duflankajn kaj plurflankajn iniciatojn kun Rusio celante krei solidan politikan relativan sistemon kaj integri Rusion kiel parto de la eŭropaj landoj. La Eŭropa Unio helpis Rusion esti allasita al la Organizo de Industriigitaj Landoj, apogis ĝian eniron en la Monda Komerca Organizo, kaj efektivigis multajn planojn por kunlaboro kun Rusio.

Tamen, en Rusio okazis procezoj kiuj plifortigis internan politikon de politika absolutismo kaj agreseman eksteran politikon, kiu traktas Okcidenton kiel malamikon, kaj provas subfosi partnerecojn en Eŭropa Unio kaj NATO. Rusio atakis Ukrainion kaj eĉ aneksis parton de sia teritorio, malobee al internaciaj interkonsentoj, al kiuj ĝi estas subskribinto, kaj ĝi ankaŭ endanĝerigas la stabilecon de multaj aliaj postsovetiaj landoj. En lumo de ĉio ĉi, multaj en la Eŭropa Unio sugestas suspendi kunlaboron kaj transiri al "malvarma paco" kun Rusio.

La prezidanto de Ukrainio, Petro Poroŝenko, ankaŭ anoncis, ke li intencas kontraŭstari rusan agreson kaj konservi nur "malvarman pacon" rilatojn kun Kremlo.

Referencoj[redakti | redakti fonton]