Saltu al enhavo

Orestiado

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Ὀρέστεια
teatra trilogio • dramatic work
Aŭtoroj
Aŭtoro Esĥilo
Lingvoj
Lingvo antikva greka lingvo
Eldonado
Ĝenro Helena tragedio
vdr
La Murdo de Agamemno, pentraĵo de Pierre-Narquis Guerre de 1817; Klitemnestro hezitas antaŭ murdo de la dormanta Agamemno, dum Egisto instigas ŝin.
Oresto, Hermeso kaj Elektro en la tombo de Agamemno, urno de ĉirkaŭ 380-370 a.K.
Oresto estas atakita fare de la Erinioj, pentraĵo fare de William Adolphe Bouguereau

Orestiado (en malnovgreka : Ὀρέστεια ) estas kromnomo por trilogio de tragedioj de la atena dramisto Esĥilo kiu priskribas la finon de la ĉeno de malbenoj sur la domo de Atreo. La tragedioj estis prezentitaj ĉe la Dionizia Festivalo [1] en Ateno en la jaro -458 a.K, kaj gajnis unuan premion. Post la tragedioj, satirteatraĵo nomita Proteo estis prezentita, sed ĝi ne estis konservita. La trilogio estas nomita laŭ Oresto filo de Agamemno. Centra temo en la trilogio estas la transiro de persona sangovenĝo al justeco per proceso.

La teatraĵo Agamemno (greke Ἀγαμέμνων) priskribas la revenon hejmen de Agamemno, reĝo de Argos, el la Troja milito. Atendas ĉe lia domo lia edzino Klitemnestro, kiu konspiras murdi lin kiel venĝon pro la ofero de ilia filino Ifigenio komence de la vojaĝo al Trojo, kaj ankaŭ ĉar tra la jaroj ŝi prenis kiel amanton Egisto, la kuzon de Agamemno kaj la lasta descendanto de la senposedigita branĉo de la Atrea-dinastio, kiu aspiras kapti la potencon. Agamemno alvenas en sian hejmon kaj estas murdita tie. Klitemnestro defendas ŝian decidon mortigi Agamemnon kaj nomas ĝin la ĝusta decido. La urbanoj, rolulitaj en la refrenkoruso kondamnas ŝin kaj Egiston.

Oferverŝantinoj

[redakti | redakti fonton]

La teatraĵo Oferverŝantinoj (Koeforoj) (greke Χοηφόροι) estas la dua en la trilogio. Temas pri Oresto kiu kompromitas venĝi la morton de sia patro. La teatraĵo komenciĝas kun la renkontiĝo de Elektra kaj Oresto, la filino kaj filo de Agamemno kaj Klitemnestro, kaj ilia venĝintrigo. Oresto diskutas pri kiel li devus agi. Apolono kaj Elektra direktas liajn ŝtupojn, kaj Oresto murdas sian patrinon Klitemnestran en venĝo por la murdo de sia patro. La teatraĵo levas demandojn pri sangovenĝo, kaj la engaĝiĝo de filo al la honoro de lia familio.

La teksto de la teatraĵo de la satiro Proteo (greke Πρωτεύς), kiu fermas la trilogion, estis preskaŭ tute perdita, kaj nur du linioj de poezio estis konservitaj de ĝi, fare de Ateneo el Naŭkrato. La esploristoj opinias, ke la teatraĵo baziĝis sur la evento menciita en la kvara libro de la Odiseado fare de Homero, kie Menelao, la frato de Agamemno, alvenas, kadre de sia revena vojaĝo de la Troja Milito, al insulo ĉe la marbordo de Egiptio. kaj konsultas figuron nomitan Proteo, kiu malkovras al li riĉaĵojn. Proteo rakontas al Menelao pri la murdo de Agamemno, same kiel la sorto de Ajakso filo de Telamono, filo de Oelao ("la rapida Ajasko"), kaj ankaŭ provizas lin per instrukcioj por daŭrigi sian vojaĝon hejmen al Sparto.

Komunaj temoj

[redakti | redakti fonton]

Socia evoluo pere de la koncepto de justeco

[redakti | redakti fonton]

La teatraĵo priskribas la transiron inter socia sistemo traktanta venĝon, murdon, kaj la malbenon de la Atreus-familio, al juĝa socia sistemo [1]. En la rakontoj de mitologio, sangovenĝo estas la akceptita maniero solvi problemojn. En la kazo de la malbeno sur la domo de Atreo, la sanga vendetto estis transdonita de generacio al generacio. Kreante justicsistemon kiu metas finon al la malbeno kaj liberigas Atreo de sia malbona sorto. Ĉi tio estas paralela procezo al la procezo, ke Ateno mem iris de sovaĝeco al bonorda socio. Parto de la evoluo devenas de la kompreno de la kontrasto ene de etikaj valoroj. Kiel konkurencivo kaj strebo al atingoj, kontraste al agreso kaj aroganteco, trajtoj kiuj estas sur kontinua linio (reprezentita de la diino Eriso). Ĉi tiu kompreno estas motivita de la procezoj tra kiuj la roluloj trairas. Esĥilo bone pruvas la principon ”Lerno venas de sufero”.

Elekto kaj sorto

[redakti | redakti fonton]

Oresto portas precipe pezan ŝarĝon. Kvina afero al la malbeno de la domo de Atreo portas la "poluon" (miasmo) de sia familio. Li konas sian familian historion. Li scias ke lia patro estas kulpa de mortigi sian fratinon Ifigenia. Li scias, kio okazis en Trojo. Li konscias pri la kontraŭaj fortoj agantaj sur li, fortoj enkarnigitaj de la dioj. Li ne volas mortigi sian patrinon kaj onklon. Sed malgraŭ sia amo li estis devigita agi. Lia ago preskaŭ igas lin perdi sian prudenton. Esĥilo priskribas la konfrontiĝon inter Oresto kaj lia patrino, laŭ ĝia la niveloj. En la Odiseado, aliflanke, Homero rakontas ke Egisto estas tiu kiu mortigis Agamemnonon. Tiukaze ne estas problemo pri sanga vendetto (kiam ĝi okazas inter viroj, ne inter gepatroj kaj infanoj) kaj oni memoru ke Oresto estas heroo, ne tragika heroo. La ĉeftemo de elekto ripetiĝas en ĉiuj tri teatraĵoj. En ĉiuj ili estas decido de heroo, kaptita inter la volo de la dioj. Kelkaj esploristoj opinias, ke la engaĝiĝo de la dioj neas la eblecon de vera elekto [2]. Ĉi tiu temo revenas antaŭ ĉiuj moralaj decidoj en la teatraĵo, la foriro al la Troja Milito, la mortigo de Ifigenio, la mortigo de Agamemno, la mortigo de Klitemantro kaj fine la sorto de Oresto. La grado de libera volo de la herooj estas dubinda. Sed multaj esploristoj konsentas - la tragika heroo en la greka teatraĵo ĉiam havas elekton, kaj ĉi tio estas malgraŭ la efikoj de la diaj fortoj sur ĉi tiuj personaj elektoj [3].

Peko de fiero

[redakti | redakti fonton]

La principo de justeco estas emfazita per la uzo de hibriso. Ĉiuj en la dinastio agis pro hibriso kaj tial la dioj pravigas sian punon. Tantalo testis la diojn, kaj estis punita pro tio. Pelopso perfidis la ĵuron kiun li donis. Atreo kaj lia frato ambaŭ perfidis unu la alian. Agamemno paŝas sur la altvalorajn grundojn, Klitemnestro mortigas Agamemnon kaj tiam fanfaronas pri ĝi. Nur Oresto, kiu ne estas akuzata pri fiereco, povas leviĝi super peko kaj esti pravigita en la proceso en Ateno.

Tradukoj 

[redakti | redakti fonton]
Al la angla

Vidu ankaŭ

[redakti | redakti fonton]

Referencoj

[redakti | redakti fonton]
  1. Martha C. Nussbaum, The Fragility of Goodness Luck and Ethics in Greek Tragedy and Philosophy, Cambridge University Press 2001
  2. Snell, B. The Discovery of the Mind, translated by T. G. Harper & Row, Publishers, New York and Evanston, 1960.
  3. Lessky, A. “Decision and Responsibility in the Tragedy of Aeschylus”, Journal of Hellenic Studies, volume 86, 1966.

Literaturo

[redakti | redakti fonton]
  • Collard, Christopher. (2002) Introduction to and translation of Oresteia'. Oxford University Press. ISBN 0-19-283281-6.
  • Goward, Barbara (2005). Aeschylus: Agamemnon. Duckworth Companions to Greek and Roman Tragedy. London: Duckworth. (ISBN 978-0-7156-3385-4).
  • MacLeod, C. W. (1982). "Politics and the Oresteia. The Journal of Hellenic Studies, vol. 102. COI:10.2307/631132. . pp. 124–144.
  • Widzisz, Marcel. (2012) 'Chronos on the Threshold: Time, Ritual, and Agency in the Oresteia'. Lexington Press. ISBN 978-0-7391-7045-8.

Eksteraj ligiloj

[redakti | redakti fonton]
  • Greek Wikisource has original text related to this article: Ἀγαμέμνων
  • Greek Wikisource has original text related to this article: Χοηφόροι
  •  Greek Wikisource has original text related to this article: Εὐμενίδες
  • Oresteia ĉe Theatricalia.com
  • Oresteia public domain audiobook ĉe LibriVox
  • Vidu la triumfan finon de La Oresteia. MacMillan Filmoj surscenejita en 2014. 5 minutoj.
  • BBCa aŭdio dosiero. La Oresteia diskuto sur la BBCa Radio 4 programo En Nia Tempo. 45 minutoj.
  • La Tragedie d'Oreste et Electre: Albumo de brita muzikbando Cranes kiu estas muzika adapto de La Muŝoj de Jean Paul Sartre.
  • Oresteia (2011): avangarda verko inspirita de la trilogio de Aeschylus, verkita kaj direktita de Jonathan Vandenberg.