Petrolo!

Petrolo!
	Petrolo!
Aŭtoro	Upton Sinclair
Eldonjaro	1936
Urbo	London
Eldoninto	The Esperanto Publishing Company Limited
Paĝoj	2 volumoj (306+320)
	v • d • r

Petrolo! - estas konata libro de la fama usona verkisto.

aŭtoro: Upton Sinclair
tradukisto: William Bailey
eldonejo: The Esperanto Publishing Company Limited
jaro de kompono kaj unua eldono: 1936
jaro de la reeldono:
presejo:
formato: 2 volumoj (306 kaj 320 paĝoj)

Recenzoj

„ William Bailey de Anglujo kaj Naokazu Kawasaki dividas inter si la honoron esti kredeble la du personoj en la mondo, kiuj plej profunde studis la verkojn de Zamenhof. S-ro Bailey estas ne nur Akademiano inda la nomon, sed vivanta enciklopedio de la Zamenhofa verkaro. Ŝajne li scias parkere ne nur ĉion skribitan de Zamenhof, sed ĉiun intencitan aŭ neintencitan variaĵon —eĉ rilate komojn— en ĉiu eldono de ĉiu lia verko. Kiam mi troviĝas en embaraso, mi turnas min al li, kun certeco ricevi helpan respondon. De tempo al tempo mi sendas al li tekston por kritiko, kaj per revenanta poŝto ricevas amason da sendubaj plibonigoj, kun Zamenhofe aŭtoritata kaj Zamenhofe modesta atentigo pri miaj eraroj. Oni diris pri William Bailey, ke li estas eĉ pli Zamenhofa, ol Zamenhof mem. Se do li ion verkas aŭ tradukas, oni scias jam antaŭe, ke ĝi estas plene modela, kaj ke oni ĝin legos grandaprofite — almenaŭ de vidpunkto lingva.

Pri la nuna traduko jam aperis aliloke kelke da recenzoj, kiuj proponas “plibonigi” unu aŭ alian tekston de Bailey, tute perfektan, per formo efektive erara. Evidente, ne ĉiuj kritikintoj plene posedas la Esperantan lingvon, kaj oni povas demandi al si, kial kelkaj el ili ne legas mem la verkojn de Zamenhof, la plej sperta Esperantisto. Dirinte tion, nur kun timo kaj tremo mi mem kuraĝas miavice kritiketi. Mi miras tamen pri toasti, konfidencia, kiam oficialaj estas tosti, konfidenca. En esprimo kia ĉiuj la pordoj la uzo de la estas defendebla, eĉ Zamenhofa, tamen nekutima. Ne plaĉas al mi flot-o anst. ŝiparo, ĉar tiu radiko estas jam bezonata kaj longe uzata kun alia senco (floti > “‘to float’). Forlasi la kutiman kaj kontentigan vorton ŝiparo, ŝajnas al mi same nekonsilinde, kiel anstataŭigi vagonaro per trajno; arbaro per valdo aŭ forsto, aŭ patrino per matro. La fakto, ke floto jam uziĝis dufoje (en 1892 kaj 1893) ne sufiĉas, por ĝin defendi nun en preskaŭ ĉio. Preseraroj preskaŭ mankas. Verŝajne preseraroj estas evoluos, pp. 40 (evoluigos ? kp. evoluigi, 44); Kristoj (Kristanoj ?) 108 ; malliberigi (liberigi ?) 115. Abundas en la libro esprimoj trafaj: vestita per blankaĵo kaj bluaĵo ; li ne havis, kien iri; dealteparola maniero. Bona ekzemplo de la diferenco inter ne devas kaj devas ne troviĝas sur p. 46. Interesaj estas kvazaŭadjektivaj esprimoj, kiaj tiuj “juro kaj ordo” gazetoj ; ankaŭ parolaj mallongigoj kiaj “gim” laboro, Harv, Vern, Vio, anst. gimnasta, Harvey, Vernon, Viola. Plezure mi notas konformecon al la Zamenhofa uzo de majuskloj : Rusa, Ruso, Rusujo, k.s. Inter vortoj diverskiale notindaj estas agresiva ; aŭro (“aura”); astro (“a film star”); bangalo; debiti (la malo de krediti ; nevendi) ; ĵangalo, ĵazo ; kolumno, mapo, maŝikolaĵoj (“machiolations”) ; morticianoj (funebrafistoj) (kredeble intenca reprodukto de la Usona vorto, sed ne proponita por imito); pajena (“pagan”); parki (aŭtomobilon); platformo (“a platform,” fervoja, k.s.; kp. perono, “front steps,” kaĵo, “quay”); ŝtofo (uzita pri vino, 77, kaj pri parolo, 38). Pro la fakto, ke en la angla originalo svarmas Usona slango, parolaj idiotismoj, kaj lokaj aludoj; la libro estas kelkloke tre malfacile tradukebla, eĉ preskaŭ netradukebla. Estus interese scii, ĝis kiu grado tiaj aferoj estas internaciigeblaj, kaj ĉu en la traduko ili estas kompreneblaj por alilingvulo. — La interjekcioj Ĝi! Goli! verŝajne ne esprimus por li multon : tamen Sankta fumo ! signifas almenaŭ tiom Esperante, kiom Holy smoke! angle. Pri la libro mem, ne utilas multon diri: ĝi estas ja tutmonde konata. En la formo de romano ĝi malkaŝas kelke da maljustaĵoj kaj sociaj malbonoj de la nuntempa industriismo. Mi persone bedaŭras, ke ĝi lasas la impreson, ke inter la plej grandaj malsaĝaĵoj kaj hipokritaĵoj estas la religio — ĉia religio: oni tiel pentras ne nur la ĉarlatanon, sed ankaŭ la romkatolikon, la metodiston, k.a. Tian libron neniu, kiu vidas en la religio la solan savilon kontraŭ la malbonoj en la mondo, povas rigardi objektive kiel indiferentan. Se oni havas kredon ateistan, aŭ nenian, oni povas opinii ĝin bonega. Tamen en ĝi abundas vortoj ofendaj kaj doloraj por ĉiu, kiu amas Dion;

kun mokaj citaĵoj el vortoj sanktaj. Mi apenaŭ do supozas, ke multaj personoj, por kiuj la vortoj “Via nomo estu sanktigita” havas realan signifon, volonte ĝin permesus en sian domon. Mi ĝojas scii, ke S-ro Bailey jam tradukis por la eldonistoj alian libron, pli sendube indan je lia talento. ”

— M. C. BUTLER. La Brita Esperantisto - Numero 379, Novembro (1936)

„ La 11-a kaj 12-a libroj de la Populara Esperanto-Biblioteko alportas denove grandan ĝojon en la esperantistaj libroamantoj. Pli kaj pli la serio eldonata de «The Esperanto Publishing Co. », en Londono, metas en la ombron la aperintaĵojn de la unua, nederlanda P. E. B.

Estas dank’al jena verko ke Ia amerika verkisto Upton Sinclair iĝis populara. Estas ankaŭ en tiu verko, pli ol en kiu ajn alia, ke ni priaŭdas, ke ni vidas, sentas, kaj eĉ memkunvivas la vere amerikan vivon. En la romano verkita laŭ la kutima maniero de Upton Sinclair ni sekvas, paŝon post paŝo, Bunny, la junan filon de « Paĉjo », potenca uson a petrolmagnato. « Paĉjo » komencis kiel malriĉega bubo kaj neniam forgesas atentigi pri tio sian filon kiu estas ĉiam flank’al flanke de sia patro kaj eĉ partnprenns ties negocvojaĝojn. La dank’al la eterna « kial ? », « kiel ? » kaj « pro kio ? » kaj ĝia ĉiama respondado. ni momente vivas en la mondo de la petrolmagnatoj, mondo foje sincera kaj honesta, mondo ofte fia, de diboĉo kaj korupto. S-ro William Bailey estas gratulinda pro la laboro kiun li efektivigis tradukado de 625-paĝa libro en bona, altkvalita, literatura lingvaĵo klara, flua, korekta. La

La E. P. C. alte tenis sian reputacion kaj P. E. B. kontentigis ĉiujn siajn abonantojn, eĉ la plej postulemajn. ”

— Belga esperantisto n238 (dec 1936)

„ La apero de tiu ĉi fama libro en E.-traduko estas denova pruvo por la seriozeco de kaj ĝia kreskanta utileco por la diskonigado de la mondliteraturo.

La romano, kiu traktas la plej aktualan problemon de la nuntempo, la rilatojn inter kapitalismo kaj laboristaro, estas jam tiel konata per la originalo kaj nacilingvaj tradukoj, ke supozeble sufiĉas karakterizi ĝian enhavon per malmultaj frazoj. La romano priskribas la evoluon de la filo de riĉega Kalifornia petrolindustriisto Bunny Ross, junulo sinceranima, impresiĝema kaj kunsentema, malemas al la ekspluatmetodoj de la grandindustriistoj, kaj malgraŭ la avertoj de siaj familianoj kaj samsocietanoj li simpatias kun la ekorganiziganta laborista movado, malfeliĉe ŝanceliĝante inter iliaj du partoj: la socialdemokratoj kaj la komunistoj. La mondmilito progresigas la sociajn demandojn, sed ne solvas ilin, Laboristoamiko el junaĝo, militservinte en la Usona gvardio en Siberio, revenas hejmen kiel komunisto. Li estas mortigita dum atako de politikaj kontraŭuloj. Bunny, al kiu post la morto de lia patro restas nur relative malgranda heredaĵo, fine decidas, post naŭziĝo de la mondo de kapitalistoj kaj mondulinoj, sin dediĉi al la paca edukado de laboristoj kaj tiucele fondas modelbienon, mem edziĝante kun socialista judino. Kia ajn estas la politika kredo de la leganto, li ne povas esti ne interesita je tiu ĉi libro. De literatura vidpunkto eble estas plej rimarkinde, ke al la aŭtoro bone sukcesis prezenti la intence traktitajn sociajn problemojn en formo de individua sorto kaj tiel peri al la leganto la instruan efikon de reala travivaĵo. Pli priparolinda ol la enhavo ŝajnas al ni la E.-traduko. Ĉar la grandaj literaturaĵoj gravuras la trajtojn de nia lingvo kaj presitaj lingvoeraroj facile fiksiĝas. La stilo de la traduko estas kvankam ne eleganta, tamen sufiĉe klara, flua kaj ne riproĉinda. Gramatikaj eraroj ne troviĝas, nur la ripetita uzo de „esceptinte“ anstataŭ „escepte de“ ĝenas la ŝatanton de korekta lingvo. Pli kritikinda estas la uzo de multaj (vere ne necesaj) neologismoj. Kvankam ili iomete perdiĝas en la granda amplekso de la verko, ili tamen ĝenas la cetere bonan kompreneblecon. Oni povas ilin dividi en du grupojn: 1e: vortoj troveblaj en la Plena Vortaro, sed ne oficialaj kaj certe ne internacie kompreneblaj: ekz.: bilo, blago, ĉantaĝi, defin, fusilo, gagate, hurdo, lozanĝo¹), lubrika, obuso, villo (anst. vilao); 2e: vortoj eĉ ne troveblaj en la Plena Vortaro: bangalo, destrojeroj, futbalo²), halukso, kamuflaĵo, miraĝo, plasi, razenejo. Nur du rimarkigoj: 1) „Lozanĝo“ en la Plena Vortaro havas la saman difinon kiel „rombo“. Kial do ĝi estas enkondukita? 2) „Futbalo“ estas en E. ne permesebla formo,ĉar „futo“ jam signifas mezuron kaj „balo“ danefeston. Ĉu la esperantistoj estas vere tiel senspiritaj, ke ili ne povas kompreni „piedpilko“? La facilanima enkonduko de neologismoj estas granda danĝero al la natura evoluo de nia lingvo, kiu devus atenti antaŭ do sian propran logikon. Kia ja fariĝus la lingvo, se ĉiu rajtus enkonduki iujn novajn vortojn el sia lingvo kaj tiuj ĉ tuj poste enpreniĝus en la vortarojn? Kiu nepre volas uzi novajn vortojn, tiu antaŭe aŭskultu la kritikon de bona alinacia esperantisto! Kaj rajta postulo: ĉiu nova vorto estu en aldono klarigita.