Scilo (mitologio)

Ĉi tiu artikolo temas pri mitologiaj rolulinoj. Por aliaj signifoj vidu la artikolon 155 Scilo.

Scilo
mara dio de la helena mitologio • mara monstro
Informoj
Sekso	inseksa organismo
Patrino	Crataeis

Scilo aŭ Skilo (el la greka Σκύλλα, «paguro» aŭ «hunda mordo») estas la nomo de diversaj rolulinoj de la helena mitologio.

Bildo de Scilo sur greka pokalo, (450-425 a.K.).

Scilo, la marmonstro

Scilo estis monstro, kiu loĝis ĉe unu flanko de mara kanalo, dum la alia monstro, Ĥaribdo (la kirlakvo), loĝis ĉe la alia. La ne tro granda larĝeco de tiu markolo (distanco de ark-pafo) igis maristojn klopodantajn eviti Scilon tro proksimiĝi al Ĥaribdo, kaj inverse. El tio devenas la idiomaĵo "inter Scilo kaj Ĥaribdo" ("Trafi de Scilo al Ĥaribdo" en la zamenhofa proverbaro), kiu signifas esti inter du danĝeroj tiel, ke, evitante unu el ili, oni riskas trafi la alian.

Scilo estis terura estaĵo kun kvar okuloj kaj ses longaj koloj provizitaj de hororaj kapoj, ĉiu kun tri vicoj de akraj dentoj. Ŝia korpo finiĝis per dek du tentaklo-similaj kruroj, aŭ per fiŝa vosto, kaj ĉirkaŭ ŝia talio minacis kvar ĝis ses hundaj kapoj (kies aldono al ŝia priskribo eble devenas de la signifo de ŝia nomo). Tamen, ŝia jelpo ne estis tiel pli milda ol tiu de hundido. Ŝi estis unu el la monstraj gefiloj de la maraj pra-dioj Forkiso kaj Keto, do fratino de la gorgonoj, la grajoj kaj Eĥidno. Tamen, kelkaj fontoj, inkluzive de Stesiĥoro, asertas ke ŝiaj gepatroj estis Tritono kaj Lamio, kaj aliaj mencias aliajn eblecojn: Trieno kaj Krataiso, Tifeo kaj Eĥidno, Apolono kaj Hekato, la rivera dio Krataiso aŭ Forkiso, sed kun Lamio, Hekato aŭ Trieno.

Oni tradicie asociis ŝin al la kalabria flanko de la Markolo de Mesino, inter Italio kaj Sicilio, sed nuntempe tiu teorio estas pridiskutata, kaj alternativa loko ĉe la kabo Skilla en nordokcidenta Grekio estas proponita, inter aliaj, de Tim Severin. Same kiel faris Vergilio en sia Eneado, multaj mitologoj raciigas la priskribon de Scilo kaj konsideras ĝin aludo al la maraj rifoj, tiel danĝeraj por la velantoj.

Glaŭko kaj Scilo, pentritaj sur telero (Urbino, ĉ. 1570). La enamiĝo de la mara dio al la nimfo kaŭzis ŝian tragikan metamorfozon.

Scilo en klasika literaturo

Circo veneniganta la akvon de la fonto, en kiu Scilo baniĝos, laŭ John Melhuish Strudwick (1886).

Laŭ Homero, Circo konsilis al Odiseo veli pli proksime al Scilo, ĉar Ĥaribdo povus dronigi lian tutan ŝipon, kaj dediĉi oferon al la rivera nimfo Krateiso, patrino de Scilo laŭ ŝi. Obeante Cirkon, la heroo sukcesis trapasi la markolon, sed Scilo kaptis kaj voris ses el liaj akompanantoj. Same sukcesaj estis la argonaŭtoj, sed ĉi-foje pro la helpo de la diino Hero, kiu komandis al Tetiso certigi sekuran preterpasadon al ili.

Kvankam la plej antikvaj fontoj konsideras ŝin jam naskiĝinta monstroforme, Ovidio rakontas ke ŝi iam estis bela nimfo, svatigata de multaj, sed ŝi ĉiam rifuzis la am-proponojn, kaj preferis pasigi sian vivon kun la nereidinoj, kiuj tre amis ŝin. Tamen, la mara dio Glaŭko tiel freneze enamiĝis al ŝi, ke Scilo devis forfuĝi enteren, kien Glaŭko ne povus sekvi lin. Despere, la fiŝkaptista diaĵo petis al Cirko am-trinkaĵon por generi deziron ĉe la koro de Scilo. Tamen, tiu kortuŝa sceno provokis en la sorĉistino subitan enamiĝon al Glaŭko, do ĵaluzon kontraŭ Scilo. Cirko amindumis lin per siaj plej dolĉaj vortoj kaj aspektoj, sed la mara dio obstine rifuzadis ŝin. Plenkolere, ŝi pretigis fiolon da potenca veneno kaj verŝis ĝin en la banejo de Scilo. Tuj kiam la nimfo eniris la akvon, ŝiaj partoj malsekigitaj per ĝi (suben ŝia talio) ŝanĝiĝis al la monstra formo kiun ni priskribis antaŭe. Abomenante ĉion pro tiu maljusta destino, kaj nekapablante iradi, Scilo restis en tiu loko por ĉiam, kaj verŝis sian koleron detruante ĉion kion venis en ŝian atingon. De tiam, kiam ŝipo preterpasas ŝin, ĉiu el ŝiaj kapoj kaptas unu el la ŝipanaro kaj portas lin al la klifo, por esti malrapide vorita de la monstro.

Laŭ posta rakonto, Heraklo renkontis Scilon dum vojaĝo al Sicilio kaj mortigis ŝin. Tamen, ŝia patro, la mardio Forkiso, surmetis flamintajn torĉojn al ŝia korpo kaj sukcesis revenigi ŝin al vivo. Iel ajn, kiam Eneo preterpasis la markolon en sia forfuĝo el Trojo verŝajne Scilo ne plu estis vivanta, sed transformita en sam-danĝera klifa roko. Johano Tzetzes kaj la komentado de Servio pri la Eneado rakontas ke Scilo estis belega najado amindumata de Posejdono. Do, laŭ tiu versio, lia edzino Amfitrito estis tiu, kiu venenis la fonton de la akvo kie baniĝis Scilo. Laŭ Higeno, kies rakonto estas tiu ĉefrolita de Circo kaj Glaŭko, la atako de Scilo al Odiseo estis venĝema reago, ĉar ŝi konsideris la eblecon ke Circo ankoraŭ restis enamiĝita de tiu heroo.

Kelkaj verkistoj lokigas Scilon en la submunto, kie ŝi gardis la pordojn de Hadeso, kune kun ĉevalviroj, la gorgonoj, Ĥimero, Geriono kaj Briareo.

Scilo en arto kaj moderna literaturo

La Scila-grupo de Sperlonga.

Konata grupo de statuoj el Sperlonga, la tiel nomata Scila-grupo, montras la monstron atakanta Odiseon kaj liajn ŝipanojn. Ĉe la karolida abatejo de Corvey en Vestfalio, naŭ-jarcenta muropentraĵo prezentas, inter aliaj bildoj, la batalon de Odiseo kaj Scilo, unika bildigo de tiu mito en mezepoka arto.

En la libera versio de la mito de Scilo kaj Glaŭko farita de John Keats en sia Endymion (1818), la perversa Kirko ne metamorfozas Scilon, sed mortigas ŝin. Glaŭko konservas ŝian korpon ĉe kristala palaco en la fundo de la oceano, kie restas la korpoj de la amantoj mortintaj en la maro. Post mil jaroj, Scilo estas revivigita fare de Endimiono, kaj finfine pariĝas al Glaŭko.

La karakterizado de peko en Lost Paradise, de John Milton, tre similas al tiu farita de Homero pri Scilo. Fakte, ŝi kaj Ĥaribdo estas menciitaj en la poemo. En sia Ulyses, James Joyce versias la scenon de Scilo kaj Ĥaribdo, okazigante ĝin en la National Libray of Ireland (Nacia Biblioteko de Irlando), en Kildare Street (Dublino).

Scilo el Megaro

Scilo estis princino de Megaro, en Atiko. Ŝi estis filino de la reĝo Nizo kaj de Habroto, fratino de Megareo. Laŭ la legendo, Nizo posedis magian tufon de purpurajn harojn kiu garantiis lin nevenkeblon. Pro tio, kiam Minoo, la reĝo de Kreto, atakis Atikon por venĝi la morton de sia filo Angrogeo, li sensukcese sieĝis Megaron.

Gravuraĵo de la 17a jarcento pri Scilo, filino de Nizo, enamiĝinta al lia malamiko Minoo.

Scilo spektadis la demarŝojn de tiu sieĝo sur la murego de sia urbo, kie ŝi kutime pasigis multan tempon, pro tio ke ĝi havis magian efikon: ekde kiam Apolono lasis sian liron sur ĝi, la muro sonigis allogan melodion se oni ĵetis ŝtonetojn sur ĝi. Dum ŝia spektado, Scilo fine enamiĝis al Minoo, eble persvadita de antaŭa korespondado kun la kretano, subaĉeto per ora koliero fare de li aŭ influita ĉu de Afrodito ĉu de Hero. Kiel am-signo, ŝi profitis la dormon de sia patro por fortranĉi lian magian hartufon, garantiante tiel la venkon de sia amato. Tuj poste, ŝi malfermis la pordegojn al sia amata Minoo kaj montris al li la purpuran hartufon, kiel am-donaco.

Kvankam tio ebligus lin konkeri la urbon, Minoo konsideris la agadon de Scilo neakceptebla perfido kaj forpelis ŝin (kelkaj versioj aldonas ke unue li ŝajnis akcepti la am-proponoj por tiel certigi sian venkon). Despere, la princino klopodis ĵeti sin en la maron por sekvi naĝante la ŝipon de Minoo, sed la gedioj metamorfozis ŝin en alaŭdo aŭ en fiŝo. Alternativa versio rakontas ke kiam Scilo estis preskaŭ akirante la ŝipon, nizo atakis ŝin, do ŝi perdis la fortojn kaj dronis en la maro. Tiu birdo estis ŝia propra patro, metamorfozita en nizo (aŭ fiŝaglo) de la gedioj por permesi lin venĝi la perfidon de sia filino. Tria versio, tamen, asertas ke ŝi sukcesis supreniri la ŝipon de Minoo, kiu mortigis ŝin, ĵetante ŝin en la akvon post ligi ŝiajn piedojn al la pobo de la ŝipo. Ŝia korpo flosis en la ondoj ĝis la plaĝo kaj estis entombigita.

Paralelan historion oni rakontas pri Kometo, filino de Pterelao, kaj pri Leŭkofrio kaj Pisidico, princino de Metimno. Scilo aperis en la hero-komika Rape of the Lock (Ŝtelo de la hartufo), de Alexander Pope, kiel parto de babilado ĉirkaŭ luda tablo ŝajnigante heroan batalon.

Scilo, la danaidino

Laŭ Higeno, Scilo estis unu el la danaidinoj, la kvindek filinoj de la libia reĝo Danao. Obeante ilian patron, ŝi kaj ŝiaj fratinoj mortigis siajn respektivajn edzojn, la egiptidoj, dum nupto-nokto. La malfeliĉa edzo de Scilo estis Proteo. Pro tiu krimo, la danaidinoj ricevis porĉiaman punon en Tartaro, kie ili devas klopodi plenigi barelon transportante akvon per truitaj kruĉoj.

Bibliografio

• George M. A. Hanfmann. The Scylla of Corvey and Her Ancestors ĉe Dumbarton Oaks Papers 41 "Studies on Art and Archeology in Honor of Ernst Kitzinger on His Seventy-Fifth Birthday" (1987), paĝ. 249–260. Hanfman unuigas klasikan kaj kristanan literaturojn kaj la diversajn prezentaĵojn de Scilo, de ĝia mezopotamia origino ĝis la abatejo de Corvey.

Vidu ankaŭ

• 155 Scilo

Eksteraj ligiloj

• angle Scilo ĉe Theoi.com
• angle Prezentado de Scilo en klasika artaĵo Arkivigite je 2011-09-28 per la retarkivo Wayback Machine