Adobo: Malsamoj inter versioj

[nekontrolita versio]

← Iru al antaŭa ŝanĝo Iru al sekvanta ŝanĝo →

Enhavo forigita Enhavo aldonita

Enteksta

Kiel registrite je 17:10, 22 mar. 2007

Adobo estas briko el argilo, sekiĝinta en aero, subsune, sen aldona hejtado. Ĝi estas unu el la plej malnovaj konstrumaterialoj de la homo, uzata ankoraŭ hodiaŭ en kelkaj malriĉaj regionoj. Oni ofte aldonis al la argilo restaĵojn de greno, ĉefe pajlon. Oni knedas la argilon, metas en brikujon kaj tiel formas brikon, kiun oni sunbakas. Konstruaĵoj el adobo estas nek fortikaj ŝarĝoportantoj, nek akvorezistaj.

Oni ankoraŭ povas vidi adobajn konstruaĵojn kiel murojn, fortikaĵojn kaj domojn en la iama Mezopotamio, nuna Irako.

Kiel natura konstrumaterialo, ĝi havas ioman renesancon hodiaŭ en la ekologia konstruado. La adobo kun pajlo havas tre bonan temperatur-reguligan proprecon.

Fizika-kemiaj fenomenoj ligataj je la argila sekiĝo kaj bakado

Se oni konsideras malsekan argilon, taŭge knedebla per manoj, ĉirkaŭ unu kvarono el ĝia maso konsistas el libera akvo (opone al la konsistiga akvo, kiu estas kemie kombinata kun la alumini-silikataj kristaloj). Dum la sekiĝo, tiu akvo vaporiĝas, la argilaj eroj, ne plu ĉirkaŭataj de mufo da akvaj molekuloj, pliproksimiĝas kaj malmoviĝas unu rilate al la aliaj; tio klarigas, kial la argilo, sekiĝante, malgrandiĝas kaj perdas sian knedeblecon.

Ju pli la argilaj eroj estas fajnaj, des pli la malgrandiĝo estos granda, ĉar la materio entenas pli da akvo. Kiam oni almetas al la tero pli grandajn erojn el neknedebla materio (sablo aŭ ŝamoto), tio estigas kanalojn kaj porojn, per kiuj la akvo povas facile eliri. Tia Argilo estas nomata "kun malfermita pasto", ĝia malgrandiĝo kaj knedebleco estas pli malgrandaj, ĝi sekiĝas pli rapide, kaj ĝi malpli riskas eksplodi dum la bakado.

Ĉe la ordinara temperaturo, la argilo entenas ian kvanton da libera akvo (nomata "higrometria akvo"). Tiu-ĉi foriras nur dum la komenco de la bakado, kiam la temperaturo atingas 100° C.

Je 100° C La akvo iĝas vaporo, kiu devas havi la eblecon eliĝi el la argilo tiel rapide, kiel ĝi kreiĝas, se ne oni devas timi eksplodojn. La temperatura haltigo en la bakejo do estu malrapida kaj grada.

Je 350° C ankaŭ la konsistiganta akvo (la kemie kombinata akvo) ekvaporiĝas; la argilo perdas 14% el sia maso. La plivarmigo devas resti grada.

Je ĉirkaŭ 500 °C la argilo estas tute senakvigita kaj ne plu povas reiĝi knedebla. Ĝia kemia konsisto neretroeble ŝanĝis, sed, ĝis nun, neniu kroma malgrandiĝo okazis. Je tiu-ĉi stadio, la argilaĵoj estas ege rompeblaj.

Oksidadoj okazas ĝis ĉirkaŭ 900° C. Tiuj-ĉi malkombinas ĉiujn substancojn (organikajn aŭ mineralajn) ne jam oksiditaj. Se la bakejo ne esta sufiĉe aerumata, neoksidita karbono povas resti kaj doni nigran koloron al la argilaĵoj.

Je 573° C okazas la fenomeno de inverto de la kvarco entenata en la argilo. La alfa kvarco iĝas beta kvarco. La kristala reto ŝanĝis, sed, ĝis nun, neniu kroma malgrandiĝo okazis. Je tiu-ĉi stadio, la argilaĵoj estas rompleblegaj.

Preter 600° C la varmado povas sendanĝere plirapidiĝi. La fenomeno de kvarca vitriĝo komencas ĉe tiu temperaturo parte ŝanĝas argilon en vitro. La materio malmoliĝas, malgrandiĝas, plidensiĝas kaj pli malpli komplete iĝas netralasiva.

Tiu procezo estas grada, kaj dependas de la fanda temperaturo de ĝia argilo. Se la temperaturo superas ian nivelon, la argilo povas fandiĝi kaj la argilaĵo tute misformiĝi aŭ flui.

La malmoleco de la bakita argilo estas do þuldata al la ĉeesto de vitro, kiu kunligas la malpli fandeblajn granojn, kaj ankaý al ĉeesto de novaj kristalaj retoj, ekzemple, de mulito (alumina silikato, de formulo Al6Si2O13). Kiu formas nadloformajn kristalojn.

La argiloj vitriĝas ĉe temperaturoj dependentaj de iliaj konsistoj.

pri argilo kaj sunbakado

vidu ankaŭ en la angla en:Cob (building) = konstruado per argilo

Eksteraj ligiloj

greke http://www.eartharchitecture.org greke http://www.buildingwithawareness.com greke http://www.calearth.org

@@ Linio 7: / Linio 7: @@
 ==Fizika-kemiaj fenomenoj ligataj je la argila sekiĝo kaj bakado==
-Se oni konsideras malsekan argilon, taŭge knedebla per manoj, ĉirkaŭ unu kvarono el ĝia maso konsistas el libera akvo (opone al la konsistiga akvo, kiu estas kemie kombinata kun la alumini-silikataj kristaloj). Dum la sekiĝo, tiu akvo vaporiĝas, la argilaj eroj, ne plu ĉirkaŭataj de mufo da akvaj molekuloj, pliproksimiĝas kaj malmoviĝas unu rilate al la aliaj; tio klarigas, kial la Argilo, sekiĝante, malgrandiĝas kaj perdas sian knedeblecon.
+Se oni konsideras malsekan [[argilo]]n, taŭge knedebla per [[mano]]j, ĉirkaŭ unu kvarono el ĝia [[maso]] konsistas el [[libera akvo]] (opone al la [[konsistiga akvo]], kiu estas kemie kombinata kun la alumini-silikataj [[kristalo]]j). Dum la [[sekiĝo]], tiu [[akvo]] vaporiĝas, la argilaj eroj, ne plu ĉirkaŭataj de [[mufo]] da akvaj [[molekulo]]j, pliproksimiĝas kaj malmoviĝas unu rilate al la aliaj; tio klarigas, kial la argilo, sekiĝante, malgrandiĝas kaj perdas sian [[knedebleco]]n.
-Ju pli la argilaj eroj estas fajnaj, des pli la malgrandiĝo estos granda, ĉar la materio entenas pli da akvo. Kiam oni almetas al la tero pli grandajn erojn el neknedebla materio (sablo aŭ ŝamoto), tio estigas kanalojn kaj porojn, per kiuj la akvo povas facile eliri. Tia Argilo estas nomata "kun malfermita pasto", ĝia malgrandiĝo kaj knedebleco estas pli malgrandaj, ĝi sekiĝas pli rapide, kaj ĝi malpli riskas eksplodi dum la bakado.
+Ju pli la argilaj eroj estas fajnaj, des pli la malgrandiĝo estos granda, ĉar la [[materio]] entenas pli da akvo. Kiam oni almetas al la [[tero]] pli grandajn erojn el neknedebla materio ([[sablo]] aŭ [[ŝamoto]]), tio estigas [[kanalo]]jn kaj [[poro]]jn, per kiuj la akvo povas facile eliri. Tia Argilo estas nomata "kun malfermita pasto", ĝia malgrandiĝo kaj knedebleco estas pli malgrandaj, ĝi sekiĝas pli rapide, kaj ĝi malpli riskas eksplodi dum la [[bakado]].
-Ĉe la ordinara temperaturo, la Argilo entenas ian kvanton da libera akvo (nomata "higrometria akvo"). Tiu-ĉi foriras nur dum la komenco de la bakado, kiam la temperaturo atingas 100 °C.
+Ĉe la ordinara [[temperaturo]], la argilo entenas ian [[kvanto]]n da libera akvo (nomata "[[higrometria akvo]]"). Tiu-ĉi foriras nur dum la komenco de la bakado, kiam la temperaturo atingas 100° C.
-Je 100 °C La akvo iĝas vaporo, kiu devas havi la eblecon eliøi el la Argilo tiel rapide, kiel ĝi kreiĝas, se ne oni devas timi eksplodojn. La temperatura haltigo en la bakejo do estu malrapida kaj grada.
+Je 100° C La akvo iĝas [[vaporo]], kiu devas havi la eblecon eliĝi el la argilo tiel rapide, kiel ĝi kreiĝas, se ne oni devas timi [[eksplodo]]jn. La temperatura haltigo en la bakejo do estu malrapida kaj grada.
-Je 350 °C Ankaŭ la konsistiganta akvo (la kemie kombinata akvo) ekvaporiĝas; la Argilo perdas 14% el sia maso. La plivarmigo devas resti grada.
+Je 350° C ankaŭ la konsistiganta akvo (la kemie kombinata akvo) ekvaporiĝas; la argilo perdas 14% el sia maso. La plivarmigo devas resti grada.
-Je æirkaý 500 °C La Argilo estas tute senakvigita kaj ne plu povas reiøi knedebla. Øia kemia konsisto neretroeble þanøis, sed, øis nun, neniu kroma malgrandiøo okazis. Je tiu-æi stadio, la argila¼oj estas ege rompeblaj.
+Je ĉirkaŭ 500 °C la argilo estas tute senakvigita kaj ne plu povas reiĝi knedebla. Ĝia kemia [[konsisto]] neretroeble ŝanĝis, sed, ĝis nun, neniu kroma malgrandiĝo okazis. Je tiu-ĉi [[stadio]], la argilaĵoj estas ege rompeblaj.
-Oksidadoj okazas øis æirkaý 900 °C. Tiuj-æi malkombinas æiujn substancojn (organikajn aý mineralajn) ne jam oksiditaj. Se la bakejo ne esta sufiæe aerumata, neoksidita karbono povas resti kaj doni nigran koloron al la argila¼oj.
+Oksidadoj okazas ĝis ĉirkaŭ 900° C. Tiuj-ĉi malkombinas ĉiujn [[substanco]]jn (organikajn aŭ mineralajn) ne jam oksiditaj. Se la bakejo ne esta sufiĉe aerumata, neoksidita [[karbono]] povas resti kaj doni [[nigra]]n [[koloro]]n al la [[argilaĵo]]j.
-Je 573 °C okazas la fenomeno de inverto de la kvarco entenata en la Argilo. La alfa kvarco iøas beta kvarco. La krisala reto þanøis, sed, øis nun, neniu kroma malgrandiøo okazis. Je tiu-ĉi stadio, la argilaĵoj estas rompleblegaj.
+Je 573° C okazas la [[fenomeno]] de [[inverto]] de la [[kvarco]] entenata en la argilo. La [[alfa kvarco]] iĝas [[beta kvarco]]. La [[kristala reto]] ŝanĝis, sed, ĝis nun, neniu kroma [[malgrandiĝo]] okazis. Je tiu-ĉi stadio, la argilaĵoj estas rompleblegaj.
-Preter 600 °C la varmado povas sendanøere plirapidiøi. La fenomeno de kvarca vitriøo komencas æe tiu temperaturo parte ŝanĝas argilon en vitro. La materio malmoliĝas, malgrandiĝas, plidensiĝas kaj pli malpli komplete iøas netralasiva.
+Preter 600° C la [[varmado]] povas sendanĝere plirapidiĝi. La [[fenomeno]] de kvarca vitriĝo komencas ĉe tiu temperaturo parte ŝanĝas argilon en [[vitro]]. La materio malmoliĝas, malgrandiĝas, plidensiĝas kaj pli malpli komplete iĝas netralasiva.
-Tiu procezo estas grada, kaj dependas de la fanda temperaturo de ĝia Argilo. Se la temperaturo superas ian nivelon, la Argilo povas fandiøi kaj la argilaĵo tute misformiĝi aŭ flui.
+Tiu procezo estas grada, kaj dependas de la fanda temperaturo de ĝia argilo. Se la temperaturo superas ian nivelon, la argilo povas fandiĝi kaj la argilaĵo tute misformiĝi aŭ flui.
-La malmoleco de la bakita Argilo estas do þuldata al la ĉeesto de vitro, kiu kunligas la malpli fandeblajn granojn, kaj ankaý al ĉeesto de novaj kristalaj retoj, ekzemple, de mulito (alumina silikato, de formulo Al6 Si2 O13). Kiu formas nadloformajn kristalojn.
+La malmoleco de la bakita argilo estas do þuldata al la ĉeesto de vitro, kiu kunligas la malpli fandeblajn granojn, kaj ankaý al ĉeesto de novaj kristalaj retoj, ekzemple, de mulito ([[alumina silikato]], de [[formulo]] Al6Si2O13). Kiu formas nadloformajn kristalojn.
 La argiloj vitriĝas ĉe temperaturoj dependentaj de iliaj konsistoj.
@@ Linio 36: / Linio 36: @@
 vidu ankaŭ en la angla [[:en:Cob (building)]] = [[konstruado]] per [[argilo]]
 == Eksteraj ligiloj ==
 {{el}} http://www.eartharchitecture.org <!-- en:Earth Architecture   en->eo:Tero (Arkitekturo, Arĥitekturo, Konstruarto)     hu:Earth Architecture -->